Mikrobiologiya va immunologiya

Viruslar indikatsiya (aniqlash) usullari
.
Viruslar indikatsiya (aniqlash) usullari ularni o‘stirish usuli oziq muhitlarga 
bog‘liq. Agar virus hujayra hosilasida o‘stirilsa viroplast (kiritmalar), 
tushunchalarni aniqlash, adsorbsiya reaksiyasi va rangli sinama o‘tkaziladi. Virusli 
kiritmalar tashhisiy ahamiyatga ega. Misol uchun qutirish kasalligida nerv 
hujayrasidagi Babesh-Negri tanachalari; suv chechak kasalligida Aragana 
tanachasi hosil bo‘ladi. Tovuq embrionini zararlagandan so‘ng allantois 
suyuqligida viruslarni aniqlash uchun gemagglyutinatsiya reaksiyasi (GAR) 
o‘tkaziladi. 
Ajratib olingan viruslar quyidagi serologik reaksiyalar yordamida 
identifikatsiya qilinadi: neytrallash, KBR, PGAR, agardagi pretsipitatsiya 
reaksiyasi va boshqalar. Tekshiriluvchi virusning antigen tuzilishiga qarab u yoki 
bu reaksiya qo‘llaniladi. Virusni ajratish va uni identifikatsiya qilish 7-10 kundan 
30 kungacha va undan ham ko‘proq vaqt talab etadi. Shuning uchun tekshirishni 
tezlashtirish uchun ayrim vaqtlarda 30-60 min davomida virusni tekshiriluvchi 
materialdan topish va identifikatsiya qilish uchun immunoflyuoressent usuli juda 
qulay hisoblanadi. 
Bakteriya viruslari-bakteriofaglar. 
Faglar-bakteriya hujayrasini zararlaydigan, ko‘paya oladigan va hujayrani 
eritib, bakteriya yashayotgan muhitga fag zarrachalarini chiqaradigan viruslardir. 
Ko‘pchilik faglar spermatozoid shakliga ega. Ularning “boshi” va dumi 

---

44 
bo‘ladi. Ma’lum faglarda dumi juda qisqa yoki umuman bo‘lmaydi. 
Faglar boshqa viruslar kabi nuklein kislota va oqsildan tashkil topgan. Ular bir 
ipli va ikki ipli DNK tutadi.
Bakteriya hujayrasi bilan o‘zaro munosabati shakliga qarab virulentli va 
mo‘tadil (o‘rtacha) faglarga bo‘linadi. 
Tekshiriluvchi materialda bakteriofagni indikatsiyalash usuli bilan miqdori 
titrlash yo‘li bilan aniqlash mumkin. Bakteriyalar tur yoki turchaga tegishli 
ekanligini aniqlashda bakteriofaglardan fagotiplash orqali amalga oshiriladi.
Bakteriofaglarning o‘ta 
maxsusligidan 
ular bakteriya kulturalarini 
fagotiplash va differensiatsiya qilishda foydalaniladi. Shuningdek, bakteriofaglarni 
profilaktika maqsadida ham qo‘llash mumkin.