Микроиктисодиёт



Yüklə 1 Mb.
səhifə12/20
tarix27.04.2023
ölçüsü1 Mb.
#103359
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   20
457-Текст статьи-1255-1-10-20191227

B

C

A
Pe E S
Pmax


D
0 Qe Q
19.5-rasm. Narx davlat tomonidan nazorat qilinganda elastik bo`lmagan talabdagi yo`qotishlar

Rasmdan ko`rinib turibdiki, B uchburchak yuzi bozordan siqib chiqarilgan iste′molchilarning yo`qotishlari bo`lib, bu bozorda qolib tovarni sotib olish huquqiga ega bo`lgan iste′molchilarning yutug`ini ifodalovchi A to`rtburchak yuzasidan katta. Bu yerda bozordan siqib chiqarilgan iste′molchilar katta yo`qotishga ega. Endi faraz qilaylik davlat

tomonidan minimal narx
Pmin
o`rnatildi deylik ( Pmin Pe ,
Pe - muvozanat

narx), ya′ni davlat narxni muvozanat narxidan yuqori qilib belgilanadi (19.6-rasm).
P


Pmin Pe


Q2 Qe Q1 Q
19.6-rasm. Narx muvozanat narxidan yuqori belgilangandagi ishlab chiqaruvchilar va iste′molchilarning yo`qotishlari

Rasmdan ko`rish mumkinki ishlab chiqaruvchilar narx oshganda Qe



nisbatan ko`proq
Q1 mahsulotni ishlab chiqarishga harakat qiladi.

Iste′molchilar kamroq ( Qe
o`rniga Q2
miqdorda) mahsulot sotib olishga

harakat qiladi. Agar biz ishlab chiqaruvchilar bozorda qancha mahsulot sotilsa shuncha mahsulot ishlab chiqaradi, deb faraz qilsak, bozorga ishlab

chiqarilgan mahsulot miqdori
Q2 ga teng bo`ladi va bu yerda ham ishlab

chiqaruvchilar va iste′molchilar ortiqchaligi yo`qotiladi. Bu yerda A to`rtburchakning yuzi ishlab chiqaruvchilarning olgan qo`shimcha ortiqchaligini ifodalaydi. Lekin, minimal ( Pmin ) narxda mahsulotni hajmi
Qe miqdordan Q2 ga qisqargani uchun ishlab chiqaruvchi ortiqchaligining

bir qismi yo`qotiladi. Natijada ishlab chiqaruvchi ortiqchaligining

o`zgargan qismi quyidagiga teng:
i/ch.  A C , (4).

Iste′molchilar minimal ( Pmin ) narxda har bir mahsulot uchun muvozanat narxdan yuqori narx to`laydi va natijada ularning iste`mol ortiqchaligiga rasmdagi A to`rtburchak yuziga teng bo`lgan miqdorda kamayadi. Narx oshganligi munosabati bilan ba`zi bir iste′molchilar ushbu bozordan chiqib ketadi va tovarni sotib ololmaydilar va bunga mos bo`lgan ortiqchalikni yo`qotadi. Bu yo`qotish rasmda B uchburchak bilan ifodalangan. Demak, iste′molchilarning ortiqchaligining umumiy

o`zgarishi quyidagini tashkil qiladi:
ист.  A B
(5).

Ko`rinib turibdiki, bunday siyosat iste′molchilarning turmush darajasini tushurib yuboradi. (4)- va (5)- ifodalarni qo`shib umumiy ortiqchalikdagi o`zgarishni aniqlaymiz:
i/ch ist. A-C+(-A-B)= -C-B (6).
Demak, davlat tomonidan minimal narx o`rnatilganda umumiy to`liq yo`qotish vujudga keladi va u ikkita C va B uchburchaklar yuzalarining yig`indisi bilan ifodalanadi.
Endi biz ishlab chiqaruvchilar ortiqchaligini ishlab chiqarish Qe

miqdordan
Q1 miqdorga kengaytirilganda qarab chiqamiz. Haqiqatdan

ham minimal narx muvozanat narxdan yuqori bo`lganda u ishlab

chiqaruvchilarni
Q1 miqdorga mahsulot ishlab chiqarishga undaydi. Lekin,

ular bozorda faqat Q2
hajmdagi mahsulotni sotishi mumkin xolos. Ular

0  Q1 Q2
miqdordagi mahsulotni ishlab chiqarishga ketgan

xarajatlarni qoplaydigan daromadni olaolmaydi (19.7-rasm). Rasmda ushbu xarajatlar shtrixlangan D trapetsiya yuzi bilan ifodalangan.
Natijada ishlab chiqaruvchilarning ortiqchaligi o`zgarishi quyidagiga

teng:
и/ч.  A C D.
Demak, ishlab chiqaruvchilar Q1 oraliqda mahsulot

ishlab chiqarsa, umumiy yыqotish yanada ortadi va u (-B-C-D) yuzani tashkil qiladi.
Bunday holda har bir ishlab chiqaruvchi o`z mahsulotining hammasining yuqori narxda sotaman deb o`ylaydi. Pirovardda davlat tomonidan o`rnatilgan minimal narx siyosati ortiqcha mahsulot ishlab

chiqarish uchun ketgan xarajatlarni qoalamaganligi sababli, ishlab chiqaruvchilarning foydasini ancha qisqartirib yuborish mumkin. Yana bitta misol tariqasida mehnat bozorini qaraylik.
P


Pmin Pe

Yüklə 1 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin