Milliy oʻquv dasturining hayotimizdagi oʻrni Akbar To‘raqulov Rustam o‘g‘li

---

88 
Milliy oʻquv dasturining hayotimizdagi oʻrni 
 
Akbar To‘raqulov Rustam o‘g‘li 
DTPI, Boshlang‘ich ta’lim metodikasi kafedrasi o‘qituvchisi 
Hakimova Nigina Ma`mur qizi 
DTPI, Pedagogika fakulteti Boshlang‘ich ta`lim yo‘nalishi 3BT-21 guruh talabasi 
[e-mail]
 
Annotatsiya:
Milliy oʻquv dasturi oʻquv-meʼyoriy hujjat boʻlib, u oʻquv reja va 
fanlarning oʻquv dasturlari, oʻqitish metodologiyasi va baholashni ishlab chiqishga asos 
boʻladi. U boʻyicha yaratilayotgan yangi darsliklar, oʻqituvchilar uchun qoʻllanmalar – 
oʻqituvchi kitoblari, mashq daftarlari, oʻquv-metodik materiallar taʼlimni 
rivojlantirishga xizmat qiladi. Maqolada Milliy oʻquv dasturining oʻziga xosligi va 
yangiliklari, ahamiyati haqida soʻz boradi. 
Kalit so‘zlar:
dastur, darslik, o‘quvchi mashq daftari, o‘quv-metodik material, 
ta'lim, standart, davlat ta'lim standarti,STEM,STEAM,taʼlim,dastur,4k,speralsimon 
Hozir har bir soha muntazam islohotlar, yangilanish va yaxshilanishlar sari 
qadam qo‘ymoqda, jumladan, ta'lim ham. Chunki dunyo ta'limi bugunning ehtiyojlari, 
mehnat bozorining talablariga moslashyapti. O‘zgarishlar uchun esa mustahkam asos, 
poydevor kerak. 
Ta'lim sohasidagi standartlar dunyo mamlakatlarida turli shakl va uslublarga ega. 
Fransiya, Yaponiya, Italiya, Xitoy, MDH mamlakatlarida ta'lim markazlashtirilgan va 
standartlar butun mamlakat uchun yagona o‘quv dasturlari va rejalar ko‘rinishida joriy 
etilgan. Ana shu mamlakatlarda ham so‘ngi 10-20 yil ichida ta'lim standartlari bo‘yicha 
yangiliklar, yangicha yondashuvlar yuzaga keldi. AQSH, Buyuk Britaniya, Kanada 
kabi ta'lim markazlashmagan mamlakatlarda ham ta'lim standartlari va o‘quv dasturlari 
mavjud. Masalan, Shvetsiyada o‘quv dasturi fanlar bo‘yicha o‘quv soatlarini tartibga 
solinmaydi. U yerda standartlar 5- va 9-sinf bitiruvchilari fanlar bo‘yicha egallashi 
kerak bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni belgilab beradi. AQSHda Ta'lim departamenti 
(vazirligi) bo‘lsa-da, standartlarni ishlab chiqish haqidagi qarorlar shtatlar va ta'lim 
okruglari darajasida qabul qilinadi. Ta'lim markazlashmagan mamlakatlarda standartlar 
dasturlarga emas, asosan o‘quv fanlariga nisbatan o‘rnatiladi. AQSHda ta'lim 
standartlari mehnat bozori talablarini hisobga olgan holda ishlab chiqiladi. Mahalliy 

---

89 
standartlar maktabdan keyingi ta'lim va ish beruvchi kutilmalariga mos kelishi, aniq, 
lo‘nda va izchil bo‘lishi, qat'iy mazmun va yuqori darajadagi ko‘nikmalarni aks 
ettirishi, davlat standartlarining kuchli va ahamiyatli jihatlarini qamrab olishi, 
o‘quvchilar global raqobatga tayyor bo‘lishi uchun baland ko‘rsatkichlarga ega boshqa 
mamlakatlarning tajribalaridan xabardor holda ishlab chiqilishi va faktik ma'lumotlarga 
asoslanishi kerak. 
Mamlakatimiz Xalq ta'limi tizimidagi katta yangilanishlardan biri darsliklar va 
o‘quv-metodik adabiyotlarni xorijiy tajribalar asosida zamon talablariga mos shaklda 
ishlab chiqishdir. Bu yo‘nalishda bugungacha ham o‘ziga yarasha qoidalar, standartlar 
bo‘lgan va ular o‘z vaqtida o‘zini oqlagan. Masalan, shu paytgacha umumiy o‘rta 
ta'limning davlat ta'lim standartlari bu borada asosiy yo‘l ko‘rsatkich vazifasini o‘tagan. 
Lekin bugun ilm-fan, texnika, texnologoya shiddat bilan rivojlanyapti, odamlarning 
ehtiyojlari va imkoniyatlari kengayyapti, yangi fan tarmoqlari, innovatsion 
yondashuvlar o‘rtaga chiqyapti va yangidan yangi kasblar payda bo‘layapdi. Bular 
rabotatexnika, dasturlash kabi sohalarni misol keltirishimiz mumkin. 
Bunday vaziyatda dunyodan ortda qolmaslik uchun ta'lim sohasida jiddiy sa 
samarali o‘zgarishlar qilish zarur. Bu harakat esa mustahkam, puxta o‘ylangan dastur 
asosida amalga oshirilishi kerak. 
Ta'limni isloh qilish bo‘yicha keng amaliy harakatlar 2017-yildan boshlandi. 
Umumiy o‘rta ta'limda eski davlat ta'lim standartlari (DTS) o‘rnini bosadigan va 
ta'limga o‘zgarishlar kirita oladigan Milliy o‘quv dasturi ishlab chiqilmoqda. 
Umumiy o‘rta ta'limning Milliy o‘quv dasturi (MO‘D) o‘quv-me'yoriy hujjat 
bo‘lib, u o‘quv reja va fanlarning o‘quv dasturlari, o‘qitish metodologiyasi va 
baholashni ishlab chiqishga asos bo‘ladi. U bo‘yicha yaratilayotgan yangi darsliklar, 
o‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanmalar, mashq daftarlari, o‘quv-metodik materiallar 
ta'limni rivojlantirishga xizmat qiladi. U pedagogik amaliyotni va baholash 
yondashuvlarini 
qo‘llab-quvvatlaydi 
va 
ushbu 
elementlarning 
barchasini 
birlashtirishga imkon beradigan dasturdir. 
Yangi 
O‘zbekistonning 
2022-2026-yillarga 
mo‘ljallangan 
taraqqiyot 
strategiyasida 100 ta maqsad belgilab olingan. Undagi 5 ta maqsad va 18 ta vazifa 
bevosita umumiy o‘rta ta'lim bilan bog‘liq. 
Taraqqiyot strategiyasining 42-maqsadiga ko‘ra, 2026-yilga qadar o‘quv 
dasturlari va darsliklar ilg‘or xorijiy tajriba asosida to‘la qayta ko‘rib chiqilib, amalda 

---

90 
joriy etiladi92. Milliy o‘quv dasturiga asosan 2026-yilga qadar 699 nomdagi, shu 
jumladan, 2022-yilda 296 nomdagi yangi darsliklar, mashq daftarlari, o‘qituvchilar 
uchun metodik qo‘llanmalar hamda mobil ilovalar yaratiladi. Milliy o‘quv dasturi 
bo‘yicha yangi metodikalarga o‘qituvchilarni o‘qitish maqsadida Elektron malaka 
oshirish platformasi uchun 2026-yilga qadar jami 769 ta videodars yaratiladi. 
Umumta'lim maktablarida darslik va o‘quv-metodik majmualarni tajriba-sinovdan 
hamda chet ellik mutaxassislar ishtirokida ekspertizadan o‘tkazish tizimi yo‘lga 
qo‘yiladi. 
Milliy o‘quv dasturini joriy qilish bo‘yicha ishlarni Xalq ta'limi vazirligi 
huzuridagi Respublika ta'lim markazi amalga oshiradi. Xalq ta'limi vazirligining 2020-
yil 31-martdagi "Umumiy o‘rta ta'limning Milliy o‘quv dasturini ishlab chiqish 
to‘g‘risida"gi buyrug‘i asosida xalqaro talablarga javob beruvchi umumiy o‘rta 
ta'limning Milliy o‘quv dasturini ishlab chiqish boshlangan. Uning loyihasi yuqori 
salohiyatli milliy va xalqaro ekspertlar, UNICEF, USAID va boshqa xalqaro 
tashkilotlarning maslahatchilari ishtirokida. 
Milliy o‘quv dasturlarining yaratilishi ta’limdagi yutuqlarimizni oshirishga 
xizmat qiladi. Yangilanayotgan darsliklar va boshqa o‘quv materiallari o‘quvchilarni 
mustaqil fikrlashga o‘rgatishga, ularda tanqidiy va ijodiy tafakkurni o‘stirishga 
qaratilgan. Zamonaviy bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lgan yoshlar esa mamlakatning 
ertangi istiqboli va taraqqiyotining hal qiluvchi kuchidir.