Milliy tadqiqot universiteti buxoro tabiiy resurslarni boshqarish instituti

2) Kanalni qazish.
Boshlang‘ich ma’lumotlar:
a) Ekskavator kovshning sig‘imi, m³;
b) Grunt guruhi .
Yuqorida keltirilgan boshlang‘ich ma’lumotlardan foydalanib, ShNQ-4.02.01-04 1-01-093-jadval, 136-betdan quyidagi ma’lumotlarni olamiz:
O’lchov
- ishchi-quruvchilarning mehnat sarfi,kishi-soat;
- mashinistlarning mehnat sarfi, kishi-soat;
- mashinaning vaqt me’yori, mash-soat.
Ekskavatorning ish unumdorligini aniqlaymiz.
(m³/soat)

Kanal qazishda mehnat sarfi:

Kanal qazishda zarur bo‘ladigan ekskavatorlar soni:
dona
Tk – kanalni qurish muddati.
Kanal qazish muddati:
(kun)
Kanalni qazishda band bo‘lgan ishchilar soni:
(kishi)
Ekskavator ishlash sxemasini chizish
Chizma kazilma qurilish kesimida ekskavatorning qazib o‘tish o‘qini joylashtirishdan boshlanadi. Kanal ekskavator bir o‘tganda qaziladigan bo‘lsa, qazib o‘tish o‘qi ish ko‘lami “A” ning o‘rtasida bo‘ladi.
Kavlash sxemasining plandagi ko‘rinishi kazilma kesimidan 3-5 sm pastdan B-B chizig‘ini o‘tkazish bilan davom ettiriladi. Yuqoridan B-B chizig‘iga kazilma kesimidagi hamma nuqtalardan tik chiziqlar (nuqtalar proyeksiyalari) tushiriladi. O’tish o‘qining B-B chizig‘i bilan kesilgan nuqtasi “O” ekskavator burilish platformasining markazi deb qabul qilinadi. Ekskavator, chizmada qabul qilingan masshtabda, asosiy chegara o‘lchamlari (yurgizuvchi telejka kengligi, uzunligi, ekskavator balandligi, hartumining uzunligi va hakazo) bilan sxematik shaklda ko‘rsatiladi.
Bunda ekskavatorni markaziy “O” nuqtada o‘rnatish radiusi –Ro bilan doira chiziladi.

bu yerda, A_I - yurgizuvchi telejka kengligi
A₁=K+V₁, m
K-zanjirtasmalar (damli g‘ildiraklar) orasidagi masofa m;
V_I-zanjirtasma (damli g‘ildirak) kengligi, m;
B_I-zanjirtasma yerga tayangan qismining uzunligi (bazasi), m:
B_I = B + 0,3 ; m
B-yurgizuvchi mexanizm o‘qlari orasidagi masofa (bazasi) m.
Zanjirtasmali (gusenitsali) yurgizuvchi mexanizm va burilish platformasi doira ichida ko‘rsatiladi.
Unadan sung “O” nuqtadan chizma masshtabida qazish radiusi R_kav bilan yoy o‘tkaziladi.
R_kav= R + 0.122 h,

bu yerda R-ekskavatorning o‘zi turgan sathdagi eng katta qazish radiusi, m;

h-kazilma chuqurligi.



3-chizma. Ekskavator bilan kanalni bir o‘tishda qazish sxemasi.

4-chizma. Ekskavator bilan kanalni ikki o‘tishda qazish sxemasi.

O’tkazilgan yoyning kanal ko‘ndalang kesimidagi 2,3 nuqtalaridan tushirilgan vertikal chiziqlar bilan kesishish nuqtalari 2^I,3^I va 1,4 nuqtalardan tushirilgan vertikal chiziqlar bilan kesishish nuqtalari 1¹ ,4¹ belgilanadi. O’z navbatida 1^Iva 4^I nuqtalari markaz “O” bilan 04^I, 01^I kesmalari orqali tutashtiriladi. Shu “O” nuqtadan ekskavatorning o‘zi turgan sathdagi eng kichik qazish radiusi-R₁ bilan ikkinchi yoy o‘tkaziladi

R₁=Ro + d,
bu yerda, d-ekskavatorning eng chekka tayanch nuqtasidan qazilma (zaboy) yuqorisigacha bo‘lgan masofa, m
d= 1,0…1,2 m
Ikkinchi yoyning 01^I va 04^I kesmalari bilan tutashgan nuqtalari 5^Iva 6^I belgilanadi, mos ravishda 5^I,6^I nuqtalarni I^I,2.^I va 3^I,4^I nuqtalari bilan tutashtiriladi. Qazilgan joy (zaboy) chegaralari qalin chiziq bilan ko‘rsatiladi.
Tuproqtepalarning plandagi chizmasini ko‘rsatish uchun “O” nuqtadan to‘kish radiusi –R_to‘k bilan yoy o‘tkaziladi. Yoyning tuproqtepa yuqorisidan tushirilgan vertikal chiziq bilan kesishgan nuqtasi 8^I belgilanadi,shu nuqtadan r_o radiusida yoyning tuproqtepa asosi bilan tutashgan nuqtalari 7^I va 9^I tutashtiriladi.
r_o = m₁ h_tt , m
Tuproqtepaning chegara chiziqlari qalin qilib, ustidan chiziladi va kazilma yonlari, zaboy va tuproqtepa yonlarining qiyalik yo‘nalishini bildiruvchi shtrix chiziqlar o‘tkaziladi. Ekskavatorning qurilish kesimidagi ko‘rinishi, asosiy o‘lchamlari bilan masshtabda, cho‘michi tuproqtepaning yuqorigi eng chekka nuqtasida bo‘lgan xolatda chiziladi