Mintaqalarni ijtimoiy iqtisodiy prognozlashtirish

2.2. Matematik modellashtirish usullari.
U yoki bu hodisani ta‘riflovchi modellashtirish eng ko‘p tarqalgan usul hisoblanadi. Kelajakdagi hodisani prognozlashtirishda yaxshi natija beradigan usul modellashtirishdir.
Birinchi marotaba prognozlash maqsadida model tuzish iqtisodiyotda qo‘llanilgan. Iqtisodiy izlanishda qo‘lllaniladigan matematik apparat iqtisodiy matematik modellashtirish, deb ataladi. Model izlanish sub‘ekti tomonidan shunday tuzilishi kerakki, bunda operatsiyalar izlanilayotgan ob‘ekt haqidagi ma‘lumotni aks ettiradigan bo‘ladi (ma‘lumotlar: o‘zaro bogliqlik, tuzilmaviy va vazifasiga ko‘ra parametlari). Shuning uchun modelni tasvirlash va modelning ob‘ektga mosligi masalasi ayrim aniq maqsadlarda yechiladi.
Modelni tuzish ob‘ektni oldindan o‘rganish asosida olib boriladi. Unga mos tavsif berish, tajribaviy va nazariy modelni tuzatish modellashtirish usulining tarkibi hisoblanadi.
Prognozlashtirishga muvofiq ravishdi izlanilayotgan ob‘ektni modellashtirish usulida jiddiy qiyinchiliklar uchraydi va u o‘ziga katta ahamiyat berishni talab etadi.
Modellashtirishni qo‘llanishidagi qiyinchiliklar prognozlash ob‘ekti tuzilmasini qiyinlashtiradi. Shuning uchun ko‘pchilik hollarda bitta model emas, balki modellar va usullar tizimini qo‘llash kerak.
Bunda har bir ish aniqlik va ketma – ketlik bilan amalga oshiriladi.
Prognozlashtirish modellari tizimi deganda usullar va modellar yigindisi tushunilishi kerak. Bular ob‘ektning kelajakdagi holati va rivoji, prognozning kelajakdagi va hozirgi tendensiyasi va qonuniyatlarni o‘rganish asosida kelishilgan va ziddiyatsizlik imkoniyatini beradi. Bunda, tizimda prognoz yigindisi model ketma-ketligi asosida tuziladi.
Prognozlashtirish modelini tuzishning 3ta bosqichi bor.
Birinchi bosqichda bir-biri bilan bogliq bo‘lgan alohida model va modelning kichik tizimlari tuziladi va prognozlashtirish maqsadida o‘zaro xarakterini ta‘minlovchi yagona tuzilmalar holiga keltiriladi.
Ikkinchi bosqichda o‘zaro bogliliqdagi prognozlashtirish modeli tizimi tuziladi, ularning o‘zaro bogliqligi tekshiriladi.