ermənilərə hörmət edir, onlara rəhmlə yanaşardı. Çalışardı ki, ermənilərlə
müsəlmanlar arasında həmişə sülh olsun. Buna baxmayaraq, yuxarıda adı çəkilən
Həmzad adlı erməni cəlladı öz dəstəsilə Cavad ağanın kəndinə basqın etmişdir.
38
Onlar Cavad ağanın və onun rəiyyətinin evlərinə və gözəl atlar saxlanılan
tövlələrinə od vurub yandırmış, mal-dövlətini qarət etmişlər.
Ə L A V Ə: Erməni quldur dəstələri Xənəzək kəndinə də basqın etmişdilər.
Məmmədağa Ataxan oğlunun bu kənddə gözəl imarətləri və bağları var idi. Erməni
quldurları vəhşicəsinə bu imarətləri dağıtmış, bağların ağaclarını doğramış, evdə
olan mal-dövləti qarət etmiş və üç yüz qoyununu aparmışlar.
Onun nökərləri qaçıb canlarını xilas etmişlərsə də, çoban onlardan qurtara
bilməmişdir. Quldurlar onu vəhşicəsinə öldürmüşlər.
Ə L A V Ə: Bu zaman Qalaya bir adam gəlib xəbər gətirdi ki, erməni
quldurlarının bu vəhşiliklərinə son qoymaq üçün hər tərəfdən müsəlman atlıları
tökülüb ermənilər yaşayan Sissi kəndinə hücum etmişlər. Kənddə müsəlman atlıları
erməni quldurlarının bir neçəsini öldürmüş, bəziləri isə qaçıb canını qurtarmışdı.
Müsəlman kəndlərindən qarət edilmiş mal-dövlət geri qaytarılmışdır. Kəndə basqın
zamanı müsəlman atlıları övrət-uşağa toxunmamışdılar.
Bundan sonra atlılar Məşhər adlı əksəriyyəti erməni olan kəndə tərəf
yönəldilər. Ermənilər müsəlman atlılarına müqavimət göstərə bilməyib hərəsi bir
tərəfə qaçdı. Onlar bu kənddə olan heyvanları və bəzi əşyaları özləri ilə qənimət
götürüb və iqamətgahlarına göndərdilər. Bir para quldur evlərinə və onların ot
tayalarına od vurduqdan sonra atlılar Saru kəndinə tərəf yollandılar. Bu kənddə də
müsəlmanlar istədiklərini etdikdən sonra Qarabulaq kəndinə üz qoydular. Oradan
isə Xəlifə kəndinə getdilər. Bu kəndlərdə də övrət-uşaqlara əl vurmadan quldurlara
divan tutaraq aparılan malların hamısını geri qaytardılar.
Ə L A V Ə: Yuxarıda haqqında danışdığımız Həmzad adlı erməni qulduru
öz dəstəsi ilə yenə gəlib Əsgəran bürclərinə doldular. Onlar bu səngərlərdən
namərdcəsinə yolla gəlib-gedən müsəlmanları qəflətən güllə ilə vurub
öldürürdülər. Meyidini isə odlayıb yandırırdılar. Həmin gün Mustafa bəy adlı bir
nəfər müsəlmanı eləcə öldürdükdən sonra yandırmışdılar. Bu əhvalatdan bir neçə
gün sonra, yəni ramazan ayının üçüncü günündə İsa bulağının yaxınlığında meşədə
müsəlmanlar üç erməni ilə dalaşırlar. Müsəlmanlar erməninin ikisini öldürür,
üçüncüsü isə qaçır. Arxadan atılan güllələrdən ancaq biri qaçan erməniyə dəyib
yaralayır. Yaralanmasına baxmayaraq, qaçıb aradan çıxır və özünü şəhərə yetirir.
O, şəhərdə fəryad qoparır ki, nə durmusunuz müsəlman atlıları dörd tərəfdən
üstümüzə gəlir, yolda da iki ermənini öldürüblər. Mən isə yaralanıb qaçmışam.
Ermənilər onun bu fəryadını eşidən kimi dükan-bazarı şaraqqa-şuruqla
bağlayıb qorxu içərisində Qalaya müvəkkil olan qoşun böyüyünün yanına gəldilər
və dedilər ki, müsəlmanlar dörd tərəfdən üstümüzə gəlirlər. İki adamımızı öldürüb,
birini isə yaralayıblar.
Qoşun böyüyünün əmri ilə əsgərlər dərpal şeypur çaldılar. Qalada nə qədər
ki rus qoşunu var idi, hamısı silahlanıb musiqi çala-çala müsəlman bazarına
gəldilər. Gördülər ki, bazarda dükanlar açıq, hər kəs də öz işi ilə, alış-verişi ilə
məşğuldur. Davadan heç bir əsər-əlamət yoxdur. Rus əsgərləri yenə musiqi çala-
39
çala erməni məhəlləsinə qayıtdılar və ermənilərə bildirdilər ki, onlar öz-özlərindən
nahaq yerə belə qorxuya düşüblər.
Ə L A V Ə: Həmin günün sabahı ermənilərdən on dörd nəfər atlanıb
şəhərdən kənarda yerləşən Yarma adlı yerə gəlir və müsəlmanların yolunu kəsir və
onların gediş-gəlişinə mane olurlar. Müsəlmanlar əhvalatdan xəbərdar olan kimi
bir neçə igid döyüşçü həmin yerə gələrək ermənilərin üstünə hücum edirlər.
Ermənilər karıxıb hərəsi bir tərəfə qaçarkən onlardan üçünü öldürüb birini isə
yaraladılar. Qaçanlar Qalaya gəlib erməniləri əhvalatdan xəbərdar etdilər. Dərhal
qımdatların rəhbərliyi altında bir dəstə erməni Yel dəyirmanı adlanan qayanın
üstünə gəldilər. Qayanın üstünə çıxıb durbinlə çay tərəfdən gələn müsəlmanları
müşahidə etməyə başladılar. Axşama bir saat qalanda gördülər ki, bir fağır qoca
müsəlman kişisi odun yüklənmiş atla gedir. Kişi oruc olduğuna görə atın
quyruğundan tutub yavaş-yavaş addımlayırdı. Erməni quldurları qocanı güllə ilə
vurub öldürdülər. At isə qaçıb yüklü halda kişinin evinə gəlir. Kişinin külfəti
vəziyyəti belə gördükdə qorxuya düşüb tanış-bilişi köməyə çağırdı. Onlar kişini
axtarsalar da, artıq gecə düşdüyündən qaranlıqda onu tapa bilmədilər. Səhərisi gün
gedib onun meyidini tapdılar və bu haqda divana məlumat verdilər. Sonra isə
kəfənə tutub dəfn etdilər. Həmin kişi Səfərəlinin oğlu Qulu dəllək idi. Mərhumun
qardaşı hamıya bildirdi ki, ermənilər o biçarəni öldürəndən sonra qarnını yırtıb,
başını daşla əzib, qulağını kəsib aparmışdılar. Vay olsun bu növ tayfanın əhvalına
ki, Allah-təalanın məxluquna nahaq yerə belə zülmlər edib, dünyanı rahatsız qoyub
özlərini də zəlil ediblər.
Dostları ilə paylaş: