Moddalar almashinuvining fiziologik as
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
novateurpublication.org
izdan chiqishi natijasida sodir bo`ladigan ayrim kasalliklar to`g’risida ham ma`lumotlarga ega bo`lganlar. Vitamin yetishmasligii tufayli sodir bo`ladigan turli kasalliklar haqida odamlar uzoq vaqt bexabar bo`lganlar. Masalan, C vitaminining ovqat ratsionida yetishmasligii orqasida sodir bo`ladigan “ singa ” kasalligi asrlar davomida xalqlar boshiga tushgan og’ir musibat edi. Portugaliyaning mashhur dengiz sayohi Vasko Gama o`zining 1497 yili Hindistonga qilgan birinchi safari vaqtida singa kasalligi tufayli 100 dan ortiq odamini yo`qotgan bo`lsa, 1498 yilgi safari vaqtida 160 matrosidan 150 tasini qurbon bergan. Dengiz va okeanlarni kezgan sayyohlar orasida singa kasalligini davolashda Jak Kart’e ekspedisiyasining qatnashchilari birinchilardan bo`lsa kerak. Ekspe-ditsiya qatnashchilari 1535 yili dengiz orqali Kanadaning N’yufaundlend shahriga borishga otlanadilar. Uzoq va mashaqqatli dengiz safari vaqtida 103 ta kishidan iborat ekspeditsiya qatnashchilaridan 100 kishi og’ir singa kasalligi bilan kasallanib, 25 tasi Atlantikada vafot etdi. Ekspeditsiya a`zolari Kanada tuprog’i-ga oyoq qo`yganda yashashdan butunlay umidlarini uzganlar. Oradan bir necha kun o`tgandan so`ng o`lim to`shagida yotgan sayyohlar o`zlarini soppa-sog’ qilganlar. Xo`sh, nima bo`ldi? Ekspeditsiya a`zolaridan biri o`sha yerli hindilardan singa kasalligini davolashda qarag’ay daraxti ignalarini suvda qaynatib ichish foydali ekanligini eshitadi. Shunday og’ir kasallikdan osonlik bilan qutulish yo`li borligini eshitgan ko`pchilik ekspeditsiya a`zolari boshidan ikkilanadilar. Najotsiz qolgan, lekin hayotdan umidini uzolmagan matroslar oxirgi kuchlarini sarflab, qarag’ay o`rmoni tomon yuradilar. Ko`p o`tmay qarag’ay daraxtidan eritma tayyorlaganlar va kuch-quvvatsiz matroslar uni ichadilar. Haqiqatan ham qarag’ay daraxti ignalaridan tayyorlangan bu qay-natma matroslarga yaxshi ta`sir ko`r-satadi va bir necha soatdan so`ng ular o`zlarini yaxshi his qila boshlaydilar. Bir necha kundan keyin esa ularda singa kasalligining asorati ham qolmaydi.Singa kasalligiga qarshi kurashishda dengizchilar o`rtasida ayrim muvaf-faqiyatlarga erishilganiga qaramay, bu kasallik yil davomida Yevropa mamlakat-larida minglab odamlar yostig’ini quritar edi. Yevropa xalqlari singa kasal-ligidan katta zarar ko`rayotgan bir vaqtda Osiyo xalqlari bu kasallikdan qo- lishmaydigan “ beri – beri ” (hindcha “ qo`y ”) deb nomlangan og’ir kasallikdan iztirob chekardilar. Bu kasallik Yaponiya, Koreya, Janubiy Xitoy, Hindiston, Indoneziya va Fillipin orollarida juda keng tarqalgan edi. Agar kasallikning oldi tezda olinmasa, u og’irlashib, qo`l yoki oyoqlar shol bo`lib qolishi mumkin. XIX asr oxirlariga kelib mikrobiologiya fani katta yutuqlarni qo`lga kiritishi tufayli ko`pgina yuqumli kasallik sababchilari kasal chaqiruvchi mikrob ekanligi aniqlandi. Bunday mikroblar organizmga kirgandan so`ng vabo, tif, qutirish va |