Modernizatsiyalash jarayonlari

Umummadaniy dunyoqarashni
shakllantirishda e’tiqod muhim ahamiyatga ega. 
E’tiqod insonning o‘z qarashlari va g‘oyalarining to‘g‘riligiga, orzu-umidlarining 
asosliligiga, xatti-harakatlarining umumiy maqsad va talablarga mosligiga chuqur 
ishonch asosida paydo bo‘ladi. U insonning hissiyoti, irodasi va faoliyatini 
belgilaydi, shaxsni samarali faoliyatga yo‘llaydi. Ayniqsa, hissiyot va aql 
dunyoqarash tarkibida muhim ahamiyatga ega. Madaniy dunyoqarashda hissiyot 
emosional-ruhiy jihatdan muhim bo‘lsa, dunyoqarashning aqliy jihati esa dunyoni 
tushunishdadir. 
Hissiyot asosida quvonch, shodliq zavqlanish, hayotdan va kasb-koridan 
mamnunliq hayratlanish yoki noroziliq xavotirlanish, asabiylashish, yolg‘izliq 
zaifliq ruhiy tushkunliq g‘am-g‘ussa, nadomat, Vatani 
va eng yaqin odamlari taqdiridan befarq bo‘lmaslik 
kabi shakllarda namoyon bo‘ladi. Bularning barchasi 
dunyoni 
his 
etish 
muayyan 
dunyoqarashning 
shakllanishiga zamin yaratadi. Har bir kishida hissiyot, 
fikr, bilim, e’tiqod, intilish, orzu-umid, qadriyatlar 
dunyoqarash tarkibida birlashib, olamni bir butun, 
yaxlit holda tasavvur ettiradi. Bilim ma’lum bir hodisa 
yoki narsani baholashda dunyoqarashga aylanadi. 
Masalan, 
kishilarning 
jamiyatdagi 
axloqiy 
munosabatlari – axloqiy dunyoqarashda, siyosiy, diniy 
munosabatlari huquqiy va diniy dunyoqarashda, ekologik munosabatlari – ekologik 
dunyoqarashda. Madaniy munosabatlari madaniy dunyoqarashda ifodalanadi. 
ДУНЁҚАРАШ
Билим
Ғоя ва 
мақсад
Фан 
ютуқлари
Диний 
тасаввурлар 
Қадриятла
р
Ишонч
Эътиқод
Фикр 
Ҳиссиёт 

---

250 
«Dunyoqarash»
tushunchasi o‘zlikni anglash, vatanparvarlik va milliy g‘urur, 
tarixiy xotira, ma’naviy barkamollik kabi tuyg‘ular bilan uzviylikda shakllana 
boradi. Shunga ko‘ra o‘qituvchilar fan asoslarini o‘qitar ekan, doimiy ravishda 
bilimlarning uzviyligiga rioya etishi kerak. 
Jamiyat taraqqiyotida, xususan barkamol shaxs tarbiyasida madaniyat katta 
ahamiyat kasb etadi. Chunki madaniyat insonnning iqtidori, salohiyati, qobiliyati 
va o‘zligini namoyon etib, uning bilimlari, ko‘nikma va tajribalarini, ma’naviy 
salohiyatini amaliy faoliyati orqali kamol toptirishda asosiy rol o‘ynaydi.
Shunga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 
I.A.Karimov: «Milliy va jahon madaniyatining eng yaxshi 
namoyandalarini keng targ‘ib qilish va ommalashtirish yosh 
avlodni, hozirgi yoshlarimizni ma’naviy tarbiyalashning 
asosi bo‘lmog‘i kerak», - deb ta’kidlaydi.
38
Haqiqatan ham madaniyat shaxs tarbiyasida muhim o‘rinni 
egallashi dunyo sivilizasiyasi tajribasida o‘zini isbotlagan.
Uzluksiz ta’lim tizimida yoshlarning umummadaniy dunyoqarashining tarkib 
topishi va bu jarayon jamiyatning faqat ilg‘or qatlami emas, balki butun xalqning 
madaniy kamoloti - ekologiq iqtisodiy, axborot va ijtimoiy muammolarni hal 
etishga bog‘liqligi hammaga ayon.. Aholining umummadaniy saviyasi ishlab 
chiqarishning ham yuqori sifatiga kafolot beradi. Ayniqsa oliy ta’limning yuqori 
darajasi bo‘lajak mutaxassislarning ham sifat darajasiga ta’sir etadi. O‘qitishda 
yoshlarni bilim olishga ishtiyoqini uyg‘otish, tashabbuskorliq tadbirkorliq 
muammolarni hal etish qobiliyatiga ega bo‘lish, ijodiy fikr yuritish, axborot 
texnologiyalarini egallab olish, ekologik ongliliq jamiyatdagi o‘zgarishlarga tayyor 
turish, global tafakkur va kishilar bilan tolerantlik munosabatlarida bo‘lish kabilar 
hozirgi texnologiyalashgan ijtimoiy muhitda oliy ta’lim muassasi talabalari 
egallashi lozim bo‘lgan talablardir. 
Zero, hozirgi mutaxassis o‘z faoliyati jarayonida ixtisosligini bir necha marta 
o‘zgartirishga va o‘zgarayotgan jamiyatga moslashishiga to‘g‘ri kelmoqda. Buning 
barchasi yoshlarning hozirgi davrda ishlab chiqarishning yangilanib turishi, 
axborotlarning o‘zgarib borishi, mutaxassis tayyorlashda ularni mehnat madaniyati 
bilan tanishtirib borish, axborot texnologiyalari bilan ishlashga o‘rgatish, ijodiy, 
ekologik va estetik rivojlanishini takomillashtirishi zarur. Bu borada har bir oliy 
ta’lim muassasida ijtimoiy-gumanitar, tabiiy-matematikaga oid yoki badiiy-estetik 
yo‘nalishdagi fanlarni, umuman, 
barcha o‘quv fanlarini o‘qitish orqali 
talabalarni ijodiy, madaniy muhitga 
kiritish, 
ularning 
intellektual 
qobiliyati 
va 
umummadaniy 
dunyoqarashini 
shakllantirishga 
38
Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч.Т.:2008. Маънавият нашриёти. 78-80 бетлар