3.Молия статистикаси кўрсаткичлари тизимини ёритиб беринг. Moliya statistikasi ko'rsatkichlarini hisoblash metodologiyasi yoki
ularning tuzilishi sxemasi hozirgi zamon moliya statistikasi fanining
niuhim tashkiliy asoslaridan biridir. Chunki metodologikjihatdan to‘g‘ri
aniqlangan ko‘rsatkichlar yoki guruh ko‘rsatkichlari asosida u yoki
bu moliyaviy holat konstruksiyasini tuzish mumkin va shu moliyaviy
modellaming makonda va zamonda o'zgarishini oldindan aytib berish
imkoni tug‘iladi. Moliyaviy hisob-kitoblar eng umumiy ko'rinishda
XVF va boshqa xalqaro tashkilotlar moliyaviy ko‘rsatkichlar standartlari asosida olib boriladi. 0 ‘zbekistonda hozirgi kunda bu tasnifning asosiy bo'limlari sifatida quyidagi guruhlar ajratiladi:
1. Moliya statistikasining yig‘ma ko‘rsatkichlari:
2. Davlat moliyasi ko‘rsatkichlari:
3. Pul muomalasi ko'rsatkichlari:
4. Kredit operatsiyasi ko‘rsatkichlari:
5. Investitsiya operatsiyalari va bitimlar ko‘rsatkichlari:
6. Moliyaviy bozorlar faoliyatini tavsiflovchi ko‘rsatkichlar:
7. Korxona va tashkilotlar moliyaviy faoliyatini tavsiflovchi
ko‘rsatkichlar:
4.Қимматли коғозларнинг номинал ва реал баҳоси.Aksiyalar sotish (kurs bo'yicha) haqiqiy, nominal, emission qiymatlarda va haqiqiy narxlarda ifodalanadi.
Aksiyaning nominal qiymati (Rn) emitentning nizom kapitalining chiqarilgan aksiyalar soniga nisbati bilan aniqlanadi. Emission qiymat nominaldan past boiadi.
Aksionerlik jamiyatlari o'z xodimlariga chiqarilgan aksiyalarini 30 foizgacha chegirma bilan sotish huquqiga ega. Sotish (bozor) qiymati talab va taklif asosida vujudga keladi. Bulardan tashqari aksiyalar haqiqiy qiymatga ega. Bu ko'rsatkich, dividend summasini kerakli bo'lgan foydalilik darajasiga bo'lish orqali aniqlanadi.
Kerakli (minimal) foydalilik darajasi (KFD) risksiz foydalilik darajasi va risk uchun to'lov yig'indisidan iborat. Birinchi ko'rsatkich odatda, davlat obligatsiyalarining foiz stavkasiga teng deb olinadi. Risk darajasi beta miqdori bilan baholanadi. Bu o'zi birjadagi butun aksiyalar bo'yicha foydalar va aniq aksiya foydasi o'rtasidagi chiziqli bog'lanish burilmasining burchagi tangensiga teng.
Masalan, risksiz foyda darajasi 20% ni tashkil qilsa, beta miqdori — 1,2; qimmatli qog'ozlaming umumbozor o'rtacha foydalilik darajasi 35 foizga teng deylik.
U vaqtda kerakli (minimal) foydalilik darajasi:
KFD =20+1,2 (35 - 20) = 38% Endi aksiyaning haqiqiy qiymatini hisoblash mumkin: AHQ = D:KFD. Masalan, dividend summasi 200 so'm, aksiyaning joriy bozor qiymati 1000 so'm bo'lsin. Bu yerdan AHQ = 526 (200:0,38) so'm. Ko'rinib turibdiki, aksiyaning haqiqiy qiymati sotish qiymatidan deyarli ikki baravar past. Xulosa — mavjud aksiyalarni tezlik bilan sotish kerak
Amaliyotda dividendlar o'sishi yoki pasayishi mumkin. Agar dividendlaming o'sishi mo'ljallansa yoki aniqlansa AHQ quyidagi formula bilan hisoblanadi.
bu yerda: R — yillik ko'zda tutilgan o'sish sur’ati. Masalan, aniq bo'lishicha, kelgusida har yil o'rtacha dividend 17 foizga ortadi. Bunda:
Bunday paytda aksiyalar sotib olinishi maqsadga muvofiq. Qimmatli qog'ozlar bozorida aksiyalarning haqiqiy narxi (AHN) ham aniqlanadi. AHN aniqlashda quyidagi formuladan foydalanamiz
bu yerda: D, - birinchi yil oxirida kutiladigan foydada dividendlar hissasi; P — foyda summasi; N — aksiyalar soni.ga teng bo’ladi.
