Moliya va soliqlar

Moliya mexanizmining bo‘g‘inlari :
1.Moliya mexanizmini soha va bu’g’inlar mexanizmi;
2.Tashkilotlar va muassasalar moliya mexanizmi;
3.Davlat moliyasi mexanizmi;
4.Sug‘urta mexanizmi.
Moliya mexanizmining soha va bo‘g‘inlari bir-birlari bilan murakkabligi va boshqa jihatlari bo‘yicha farq qiladi. Masalan, budjet mexanizmi: - soliq turlarining ko‘pligi; - ularni undirish usullarining turli-tumanligi; - moliyalashtirish usullarining turlichaligi; - byujet mablag‘laridan foydalanishning ko‘p yo‘nalishliligi bilan xarakterlanadi. Korxona moliya mexanizmi orqali esa, - korxona pul jamg‘armalari shakllari belgilanadi; - foyda va daromadlar taqsimlanadi; - moliyaviy resurslar taqsimlanadi; - turli maqsadli fondlar tuziladi va ulardan foydalanish ta’minlanadi. Moliya mexanizmining elementlari tarkibida fondlar va to‘lovlarni miqdor jihatdan aniqlash usullari qismi eng harakatchan va tez o‘zgaruvchan bo‘lib, ular ishlab chiqarish shart-sharoitlarining hamda jamiyat oldida turgan vazifalarning o‘zgarishiga qarab tez-tez o‘zgarib to‘g‘rilanib turiladi. Masalan, pul mablag‘lari fondlarining shakllari o‘zgarmagani holda, foydani taqsimlash usullari bir necha bor o‘zgardi, taqsimlash qoldiq usuli, normativ usuli, majburiy to‘lovlar usuli; soliq turlari o‘zgarmagani holda, ularning stavkalari, ular bo‘yicha imtiyozlar, sanksiya va jarima kabi jazo choralari iqtisodiy talablari bozor talablariga ko‘ra tez-tez qayta qurilib, o‘zgarib turadi. O‘zbekiston soliq tizimida uzoq davr mobaynida samarali faoliyat qilib kelgan oborot solig‘i o‘rniga joriy qilingan qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS)ning stavkasi dastlab 30% miqdorida, keyinchalik 25, 20, 18, 17 % miqdorlarigacha tushirildi. Hozirgi kunda esa, 15 % lik miqdor qo‘llanilmoqda.
Moliyaviy mexanizmni shakllantirish bilan davlat uni u yoki bu davr moliya siyosati talablari bilan iloji boricha to‘la mos kelishiga intiladi. Bu esa davlatning maqsad va vazifalarini to‘laqonli bajarilishining garovi hisoblanadi.


Nazorat savollari.
1. Iqtisodiy siyosatning mazmuni nimadan iborat?
2. Iqtisodiy siyosat o‘z ichiga nimalarni oladi?
3. Moliya siyosati qanday chora-tadbirlar yig‘indisi hisoblanadi?
4. Moliya siyosatining muhim vazifasi nimalardan iborat?
5. Moliya siyosati qanday bo‘g‘inlarni o‘z ichiga oladi?
6. Moliyaviy strategiya nima?
7. Moliyaviy taktika deganda nimani tushunasiz?
8. Moliya siyosati qanday vazifalarni bajaradi?
9. Budjet siyosati deganda nima tushuniladi?
10. Pul-kredit siyosati deganda nima tushuniladi?
11. Xalqaro moliya siyosati qanday ahamiyatga ega?
12. Moliya siyosatining obyekti nima hisoblanadi?
13. Moliya siyosatining subyektlari kimlar hisoblanadi?
14. Hozirgi bosqichda davlatning moliyaviy siyosati qaysi yo‘nalishlarga qaratilgan?
15. Moliyaviy siyosatining hozirgi kundagi vazifalari nimalardan iborat bo‘lmog‘i lozim?
16. Moliya mexanizmiga ta’rif bering.
17. Moliya mexanizmi qanday turlarga bo‘linadi?
18. Direktiv (ia’muriy) moliya mexanizmining mohiyati nimada?
19. Tartibga soluvchi moliya mexanizmining mazmuni nimadan iborat?
20. Moliya mexanizmining tarkibiy tuzilishi qanday?
21. Moliya mexanizmining asosiy bo‘g‘inlarini aytib bering.