Moliyaboz p65

n
d
+
Agar qimmatli qog‘ozlar daromadliliklarini solishtirishda alternativa
sifatida bankdagi depozit qo‘yilma daromadliligi tanlansa, unda
daromadlilikning alternativ metodini hozirgi vaqtgacha keng qo‘llanib

---

217
kelayotgan pul oqimlarini diskontlash metodi bilan mos kelishini
ko‘rish mumkin. Bunda quyidagi savollarga javob topish lozim
1
:
• bazaviy sifatda qabul qilingan tijorat banklarining depozit
stavkasi miqdori to‘g‘risida;
• bankda pullarni oddiy yoki murakkab foiz stavkalarda hisoblab
borish sxemasi to‘g‘risida.
Birinchi savolga javobni, odatda, quyidagicha ifodalaydilar:
«bazaviy sifatda ishonchli va barqaror ishlayotgan bank stavkasini
tanlash lozim». Ba’zan bazaviy stavka sifatida Markaziy bankning
qayta moliyalashtirish stavkasi olinadi. Lekin bu stavka o‘zining bozor
tomonidan belgilanmasligi, balki Markaziy bank tomonidan bozorga
ta’sir ko‘rsatish uchun qo‘llanishi bilan qoniqtirmaydi. Ammo ko‘p
masalalarni yechishda yordamga maxsus belgilanadigan bank stavkasi
kelishi tufayli, uni baza sifatida olish lozim.
Daromadlilikning ichki stavkasi. Masalaning qo‘yilishi quyi-
dagicha: qo‘yilmaning joriy va kelajakdagi bahosi ma’lum; hozirdagi
ma’lum investitsiyalar kelajakda belgilangan bahoni ta’minlovchi
bank foiz daromadining depozit stavkasi noma’lum. Daromadning
ichki stavkasi quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
â
1.
=
−
F
n
C
P
P
Pul oqimlarini diskontlash. Ma’lumki, pul oqimlari — bu
investorlarning pul shaklida qilgan investitsiyalaridan har xil vaqtda
olgan daromadlari. Diskontlash investitsiyalarning kelajakdagi
bahosini ularning joriy bahosiga keltirilishini ifodalab, har xil vaqt
va turli shartlarda qilingan investitsiyalarning har xil turlarini o‘zaro
solishtirish imkonini beradi. Shu munosabat bilan quyidagi holni
ko‘ramiz.
Qandaydir moliyaviy instrument vaqtning boshlang‘ich mo-
mentida S
0
daromadni keltirgan, birinchi foiz to‘lovlari davrida –
S
1
, keyingilarida – S
2
, ..., foiz to‘lovlarning n-chi davrlarida
esa – S
n
. Bunday operatsiyalardan hosil bo‘lgan jami daromad:
1
À.À. Êèëÿ÷êîâ, Ë.À. ×àëäàåâà. Ðûíîê öåííûõ áóìàã è áèðæåâîå äåëî.
Ì., «Ýêîíîìèñò», 2005, ñòð. 687.

---

218
D=C
0
+C
1
+C
2
+ ... + C
n
.
Pul tushumlarining ushbu sxemasini vaqtni boshlang‘ich
momentiga diskontlash moliyaviy instrumentning joriy bozor
bahosi qiymatini hisoblash uchun quyidagi ifodani beradi:
1
2
0
2
...
(1
â) (1 â)
(1 â)
+
+
+ +
=
+
+
+
n
C
n
C
C
C
C
P
Annuitetlar. Barcha to‘lovlar bir-birlari bilan teng bo‘lsa, yuqo-
rida keltirilgan formula (1) soddalashib, quyidagi ko‘rinishga keladi:
1
2
1
1
1
((1
â
1)
(1
...
.
(1
â) (1 â)
(1 â)
(1 â) â
+
+
−
+
+
+ +
=
=
+
+
+
+
n
C
n
n
C
C
P
Agarda bu muntazam to‘lovlar har yili tushsa, unda ular
annuitetlar deyiladi. Annuitet quyidagicha hisoblanadi:
1
(1
â) â
.
(1
â)
1
+
+
=
+
−