Moliyaviy hisob

6-jadval 
Asosiy vositalar haq evaziga sotib olish operatsiyalarining aks 
ettirilishi
19
 
(ming sо‘m)
 
№ 
Xо‘jalik operatsiyalarining mazmuni 
Summa Debet Kpedit 
1 Uskuna uchun oldindan tо‘lov
18400 4320 5110 
2 Yetkazib berish uchun oldindan tо‘lov
330 
4330 5110 
3 Yetkazib berishni hisobga olgan holda uskunaning 
omborga kelib tushishi
18730 0710 6010 
4 Uskuna uchun oldindan tо‘lov summasi zachet qilindi 
18400 6010 4320 
5 Yetkazib berish uchun oldindan tо‘lov summasi 
surishildi 
330 
6010 4330 
6 O‘rnatiladigan uskuna montaj uchun berildi 
18730 0820 0710 
7 Montaj qilish bо‘yicha yordamchi ishlab chiqarish 
540 
0820 2310 
18
Gadoev E.F. Buxgalteriya hisobining jurnal-order shaklini qo’llashga doir tavsiyanomalar. Buxgalter kutubxonasi, 11-ilova. – 
Toshkent: Iqtisod va huquq dunyosi nashriyoti, 1997y., 43 bet.
19
Юқоридаги мисол асосида 

---

xarajatlari uskuna qiymatiga qо‘shildi 
8 Uskuna foydalanishga topshirildi 
19270 0130 0820 
Hadya shartnomasi yoki mol-mulkni tekinga berishning boshqa asoslari 
bо‘yicha olingan asosiy vositalar 0100-Asosiy vositalarni hisobga olish schyotlari 
debeti bо‘yicha zarur xarajatlarni hisobga olgan holda jopiy qiymatda yoki qabul 
qilish-gopshirish hujjatlarida kо‘rsatilgan qiymatda 8530-“Tekinga olingan mol-
mulk” schyoti bilan kirim qilinishi lozim. 
7-jadval 
Tekinga olingan asosiy vositalar korxona tomonidan qabul qilinishi 
Xо‘jalik operatsiyalarining 
mazmuni 
Debet 
Kpedit 
Tekinga asosiy vosita olindi 
0820-“Asosiy vositalarni 
xarid qilish” 
8530-“Tekinga olingan 
mol-mulk” 
Asosiy vosita foydalanishga 
topshirildi 
0100-“ asosiy vositalarni 
hisobga oluvchi 
schyotlar” 
0820-“Asosiy vositalarni 
xarid qilish” 
Ustav kapitaliga ulush hisobiga kiritilgan asosiy vositalarning boshlang‘ich 
qiymati deb korxona ta’sischilari (ishtirokchilari) tomonidan kelishilgan ularning 
puldagi bahosi tan olinadi.
20
20
O’zR BHM S 5-son “Asosiy vositalar” (O’zR AV 20.01.2004 y. 1299-son bilan ro’yxatga olingan) 3§. 14-band.

---

Xulosa
Kapital xarajatlar hisobi va obyekt tannarxini aniqlashni takomillashtirish 
borasida olib borilgan ilmiy izlanishlar natijalari quyidagi xulosalar qilishga imkon 
beradi: 
Bitiruv malakaviy ishida kapital qurilish xarajatlarining muhim tarkibiy 
qismi hisoblangan bevosita va bilvosita xarajatlar iqtisodiy elementlari b о‘yicha 
tasniflab kо‘rsatilgan. 
Bitiruv malakaviy ishida hisob ishlarini tо‘g‘ri tashkil qilish, axbopotlarning 
aniq bо‘lishini ta’minlash maqsadida Kapital qо‘yilmalarning bir nechta belgilari 
bо‘yicha tasniflash tartibi keltipib о‘tilgan. Ushbu tasnif kapital qо‘yilmalarni 
hisobga olish va tahlil qilish japayonida qulaylik tug‘dipadi. 
O’zbekiston Respublikasi buxgaltepiya hisobining 21-sonli milliy standaptiga 
muvofiq, “Yer” schyoti bо‘yicha eskirish hisoblanmaydi. Agar yerga eskirish 
hisoblanmasa, uning qiymatini hosil qiluvchi xarajatlar qaysi manba hisobidan 
qoplanishi, qaysi schyotlarda aks ettirilishi, 0211-“Obodonlashtirilgan epning 
eskirishi” schyotida amoptizatsiya qaysi usulda hisoblanishini aniqlash dolzarb 
masalalardan biri hisoblanadi.
Moliyaviy hisobotning 40-sonli “Mulkka qо‘yilgan investitsiyalar (kapital 
qо‘yilmalar)” nomli xalqaro standartiga muvofiq, yer bо‘yicha sarflangan xarajatlar 
ikki holatda hisobga olinadi: 
1.
Yerning qiymati oshirilib, undan naf olish uchun foydalanish kо‘zda 
tutilganda. 
2.
Kopxona yeyni sotib olgan, ammo hali undan qaysi maqsadda foydalanish 
tо‘g‘risida aniq qarorga kelinmagan holatda. 
Taklifimizcha, ushbu xalqaro standartlar talablaridan kelib chiqqan holda 
O’zbekiston Respublikasi buxgalteriya hisobining 21-sonli BHMSdagi 0800-
“Kapital qо‘yilmalarni hisobga oluvchi schyotlar” tarkibida ham yer maydonlariga 
sarflangan xarajatlarni hisobga olish uchun schyotlar ochish va ular hisobini tо‘g‘ri 
yо‘lga 
qо‘yish 
zarur. 
0111-“Yerni 
obodonlashtirish” schyotini 0111- 
“Obodonlashtirilgan yer” deb atalsa, mantiqiy va uslubiy jihatdan maqsadga 

---

muvofiq bо‘lar edi, chunki epni obodonlashtirish xarajatlarni sarflanish japayonini 
anglatsa, “obodonlashtirilgan yer” jumlasi tugallangan jarayonni bildirib, aniq 
qiymat kо‘rinishiga kelgan asosiy vosita hisoblanadi. “Yerni obodonlashtirish” 
jarayoni esa 0800-“ Kapital qо‘yilmalarni hisobga oluvchi schyotlar”da о‘z о‘rniga 
ega.
Kapital xarajatlar hisobini tо‘g‘ri, о‘z vaqtida yuritilishi uning analitik hisobi 
ma’lumotlarini sintetik hisob ma’lumotlariga muvofiqligi bilan bevosita bog‘liq. 
Kapital xarajatlar hisobini tо‘g‘ri yuritilishi natijasida ushbu ma’lumotlardan 
foydalanuvchilar, boshqaruv xodimlari va tekshiruvchilar uchun asos bо‘la oladigan 
ma’lumotlar bazasi vujudga keladi. Bu о‘z navbatida hisob-kitob va tahlil ishlarini 
samarali tashkil etishga xizmat qiladi.