114
www.
kokanduni.uz
An’anaviy banklar va zamonaviy moliyaviy texnologiyalarning xiz
mat k
o
֥
‘
rsatish
sohasidagi xususiyatlari
Ajratib turuvchi
xususiyatlar
An’anaviy model
Raqamli model
Mijozlarga xizmat
ko‘rsatish muddati
Cheklangan. Xizmat faqat aniq
belgilangan vaqtda amalga
oshiriladi
Cheksiz. Kechayu kunduz
kirish imkoniyati.
Mijozlarga xizmat
ko‘rsatish tezligi
Bank xodimining malakasi va
tajribasiga bog'liq
Darhol, to‘g‘ridan to‘g‘ri.
Xizmatga yondashuv
Moslashuvchan, ammo xizmat
ko‘rsatish soha kichik turlari
bilan cheklangan
Moslashuvchan va mijoz
uchun har qanday qulay
kanal orqali amalga oshiriladi
Xizmat narxi
Bankning
kadrlar va
bo'limlarni saqlash
xarajatlarini hisobga olgan
holda yuqori
Kam, ko‘pincha xizmatlar
bepul taqdim etiladi
Xizmat doirasi
Filial tarmog‘ining cheklangan
tarmoqlanishi va xodimlar
soni
Cheksiz, bank
muassasasining geografik
joylashuvidan tashqariga
chiqishi
mumkin
Xizmat ko‘rsatish
jarayonida operatorning
holati
Operatorning funktsiyalari
bank xodimi tomonidan
amalga oshiriladi
Operatorning funktsiyalari
bank mijozi tomonidan
amalga oshiriladi
Yangi xizmatlar va
aksiyalarni o‘rganish
tartibi
Vaqt va xarajatlarni talab
qiladi
Tez, SMS va
elektron pochta
xabarnomalari orqali amalga
oshiriladi
Xizmat ko‘
rsatish
tizimining ishlashining
sarflanadigan
komponenti
xodimlar va bo‘limlarga xizmat
ko'rsatish
Asosiysi serverlar va dasturiy
ta‘minot paketlarini sotib
olish va ularga xizmat
ko‘rsatish uchun
Manba:Muallif tomonidan tayyorlandi.
Axborot texnologiyalari va telekommunikatsiyalar sohasidagi texnik taraqqiyot tufayli
ushbu xizmat ko‘rsatish shakli mijoz uc
hun ham, bank
uchun ham foydalanishning
afzalliklariga ega. Bank xizmatlarini provayderi belgilangan xarajatlarni va miqyosda
tejamkorlikni kamaytirish orqali samaradorlikni oshiradi, mijozlarning katta guruhini
xabardor qilish uchun oddiy va arzon kanalga
ega bo‘ladi shuningdek yangi xizmatlar taklifini
shaxsiylashtirish uchun mijozlar haqida qimmatli ma'l
umotlarni to‘plash qobiliyatiga ega. O‘z
navbatida, bank xizmatlari iste’molchisi oraliq xarajatlarni (yo‘l haqini) va to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri
to‘lovlarni (yig‘im va komissiyalar) kamaytirish hisobiga taklifni narxlar bo'yicha foydaliroq
deb biladi va mutlaq ma
vjudligi (kuniga 24 soat, yetti kun) mijoz o‘z hisoblari holatini doimiy
115
www.
kokanduni.uz
ravishda kuzatib borish imkoniyatiga ega bo‘ladi, shuningdek, navbatda turmasd
an yoki hatto
uydan chiqmasdan kirish qulayligini oladi.
Va nihoyat, masofaviy xizmat ko‘rsatishning oxi
rgi shakli mobil bankingdir. Internetga
kirish imkoniga ega smartfon va planshetlarning ko‘payishi banklarni ushbu tarqatish
kanalidan foydalanishga undadi, ayniqsa mobil qurilmalardan
foydalanuvchi mijozlar bank
bilan an‘anaviy I
nternet-banking foydalanuvchilariga qaraganda 3,5 marta tez-tez o'zaro
aloqada bo'lishadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bank xizmatlari provayderlarining
xizmatlarni tarqatishning ushbu kanaliga qiziqishi ortib bormoqda: 2013 yilda banklarning 45
foizi
mobil banking ustuvor kanal ekanligini ta‘kidlagan va banklarning 63 foizi kelgusi o‘n yil
ichida o‘z dolzarbligini yo‘qotmasligiga ishonishgan. Ko‘proq onlayn
-banking singari, mobil
banking ham bank xizmatlarini tarqatish uchun muqobil kanalga aylandi.
Shunday qilib, yuqoridagi tahlillar asosida shuni aytish mumkinki, FinTech ning keyingi
rivojlanishi bank ishi rivojlanishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. FinTech
-dan foydalanish, albatta,
banklarga yangi imkoniyatlar beradi, lekin shu bilan birga banklar g‘amxo‘rlik qilishi va
boshqarishi kerak bo‘lgan yangi risklar bilan. Umuman olganda, Fintech xarajatlarni
kamaytiradi, bank faoliyati samaradorligini va raqobatbardosh
bank muhitini oshiradi,
axborot assimetriyasini kamaytiradi va moliyaviy xizmatlardan foydalanish imkoniyatini
oshiradi. Shu bilan bir qatorda moliyaviy texnologiyalarning rivojlanishi bankning ishchilari
soniga ham o’z ta’sirini o’tkazadi. Bitta fintech startap bir necha sonli ishchilarni o’rnini bosa
olishi mumkin. Bank sohasida ham keyinchalik IT va mutaxxasislik bilimlarini puxta egallagan
ishchilar qolishini anglab yetishimiz mumkin.
Raqamlashtirish katta potentsialga ega, ammo u hali ham xabardorlikni talab qiladigan
yangi xavf va tahdidlar bilan bog‘liq. Biroq, boshqa tomondan, moliyavi
y texnologiyalar
banklarda risklarni boshqarish vositalaridir (masalan, katta ma’lumotlar kredit riskini
minimallashtirish uchun, ichki audit, nazorat va boshqalarda ishlatilishi mumkin).
Tadqiqot davomida ko‘rib o’tgan jadvallarimizdan foydalangan holda an’anaviy banklar
transformatsion saloyihatlarini yanada oshirishlari, bank faoliyatini
bosqichma bosqich
fintech xizmatlarini bilan boyitib borishlariga yordam berishiga ishonamiz. Zamonaviy
Fintech xizmatlari va an’anaviy banklar ustunlik va kamchiliklari
haqida berib o‘tilgan
ma’lumotlardan foydalangan holda fanlar o’z kamchiliklarini muammo asli nimada ekanligi
aniqlab ish davomida ijobiy yechim berishlari imkoni bor.
Ushbu tadqiqot natijalariga asoslanib, bank sohasi strategiyalari FinTech
kompaniyalar
ining e’tibordan chetda qolgan bank xizmatlarini aniqlashlari mumkin, masalan:
ulgurji savdo, savdo banki, garovni boshqarish,
hisobni boshqarish, operativ xizmatlar, IT
boshqaru
vi, tashkiliy xizmatlar (IT bo‘lmagan va kadrlar bo'lmagan xizmatlar), biznes
yo‘nalishlari, moliyaviy audit, mijozlarni boshqarish, savdo, marketing, xizmatlar, modellar,
bank
biznesi tahlil, qoidalar va muvofiqlik, mahsulotlarni boshqarish va FinTech
kompaniyalari bilan hamkorlik qilish imkoniyatlaridan foydalanadi. Natijalar shuni
ko‘rsatadiki, FinTech kompaniyalari bank xizmatlarining barcha sohalariga kirmaydilar va
banklarning bank xizmatlari sohasida FinTech kompaniyalarining to‘liq imkoniyatlaridan
foydalana olmasligini hisobga olishadi.