Money and banks

Xalqaro valyuta fondi: maqsadi va vazifalari

Xalqaro valyuta 

jamg‘armasi 1944 yili qaror qabul kilingan bo’lsa, 1945 yilda esa 
tashkil topgan 
bo‘lib, xalqaro valyuta tizimining rivojlanishini hamda 190 ta a'zo 
mamlakatning iqtisodiy va moliyaviy siyosatini 
qo‘llab-quvvatlaydi. 1945 yilda tashkil 
etilgan XVF 190 a'zo davlat tomonidan boshqariladi va u deyarli global hamjamiyat oldida 
javobgardir.
Xalqaro valyuta jamg'armasining ofisi Vashingtonda, AQShda joylashgan. 
Xalqaro valyuta 
jamg‘armasining asosiy maqsadi
:

Xalqaro savdoni kengaytirish va muvozanatlash uchun qulay shart-sharoitlarni 
ishlab chiqish;

Ko'p tomonlama ayirboshlash tizimini yaratish va jahon savdosi bilan bog'liq 
cheklovlarni bartaraf etish;

Xalqaro balanslarining uzunligi va miqdorini qisqartirish. 
Xalqaro valyuta fondi 
to‘lov balansining joriy yoki potensial qiyinchiliklariga duch 
kelayotgan a'zo davlatlar xalqaro zaxiralarini tiklashga, milliy valyutalarini 
barqarorlashtirishga, importning uchun 
to‘lovlarni davom ettirishga va kuchli iqtisodiy 
o‘sish uchun sharoitlarni tiklashga kreditlar ajratish bilan asosiy muammolarni bartaraf 
etadi (Mardonova, 2021, bb.184-185) 
XVFning 
asosiy funksiyalari
: 
- pul-kredit siyosatida xalqaro hamkorlikni rivojlantirish; 
- jahon savdosining kengayishi; 
- qarz berish; 
- pul almashinuv kurslarini barqarorlashtirish; 
- qarzdor mamlakatlarga (qarzdorlarga) maslahat berish; 
- xalqaro moliyaviy statistika standartlarini ishlab chiqish; 
- xalqaro moliyaviy statistikani to'plash va nashr etish 
(Абдурахманова, 2021, 
bb.325-327). 
XVJga a'zo bo'lishi uchun mamlakatlardan talab qiladi ularning tashqi iqtisodiy 
aloqalarini tartibga soluvchi qoidalarga rioya qilishni. Bitim moddalari a'zo davlatlarning 
universal majburiyatlarini belgilaydi.
XVFning nizom talablari birinchi navbatda tashqi iqtisodiy faoliyatni, xususan, 
valyuta-moliya sohasini liberallashtirishga qaratilgan. Ko'rinib turibdiki, rivojlanayotgan 
mamlakatlarning tashqi iqtisodiyotini liberallashtirish iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarga 
juda katta afzalliklarni beradi, ularning raqobatbardoshligini 
ta’minlovchi bozorlarni 
ochadi. Shu bilan birga, qoida tariqasida, protektsionistik choralarga muhtoj bo'lgan 
rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyoti katta yo'qotishlarga duchor bo'ladi, butun sanoat 
(xom ashyo sotish bilan bog'liq bo'lmagan) samarasiz bo'lib qoladi va nobud bo'lishi 
mumkin. Nizom a'zo davlatlardan valyuta cheklovlarini olib tashlashni va milliy 
valyutalarning konvertatsiyasini 
ta’milashni talab qiladi. VIII-moddada aʼzo davlatlarning 
fond roziligisiz joriy 
toʻlov balansi operatsiyalari boʻyicha operasiyalarga cheklovlar 
qoʻymaslik, shuningdek, valyuta ayirboshlashda bir nechta valyuta kurslarni k’ollash 
amaliyotidan qochish 
(Абдурахманова, 2021, bb.327-328). 
O‘zbekiston 1992 yilda XVFga qo'shildi, tashkilotga a'zo bo'ldi. 1993 yil sentyabrdan 
O‘zbekistonda XVF vakolatxonasi faoliyat ko‘rsatmoqda, u respublika va Fond o‘rtasidagi 
hamkorlikni amalga oshirishga, XVFning Vashingtondagi shtab-kvartirasi bilan tezkor 
ma’lumotlar almashinuvini ta’minlashga yordam beradi.
2016-yilgacha 
O‘zbekistonning XVJdagi kvotasi 275,6 million SDRni tashkil qilgan 
edi. 2016-yil yanvar oyida XVF Boshqaruvchilar kengashining XVF kvotalarini 14-
ko‘rib 
chiqish 
bo‘yicha qarori kuchga kirganidan so‘ng, O‘zbekiston Respublikasi o‘z kvotasini 

---

O’zbekiston Respublikasi Bank-moliya academiyasi
275,6 million SDRdan 551,2 million SDRga oshirdi. Shu bilan birga, kvotalarning umumiy 
sonidagi mamlakat ulushi avvalgidek 0,116 foiz darajasida qoldi (cbu.uz). 
O‘zbekiston Respublikasi ovoz berishda Koreya, Avstraliya, Yangi Zelandiya, 
Papua-Yangi Gvineya, 
Mo‘g‘uliston, Vanuatu, Solomon orollari, Samoa, Seyshel, Palau, 
Mikroneziya, Marshall orollari kabi 15 davlatdan iborat Koreya-Avstraliya guruhiga 
kiritilgan. , Kiribatti, Tuvalu. XVJ Boshqaruvchilar kengashi kamida besh yilda bir marta 
kvotalar umumiy ko'rib chiqilishini o'tkazadi. Kvotalarni umumiy ko'rib chiqish ikkita asosiy 
masalani ko'rib chiqadi: kvotalarning umumiy o'sishi hajmi va bu o'sishni a'zo davlatlar 
o'rtasida taqsimlash. 
Birinchidan, kvotalarni umumiy ko'rib chiqish XVFga kvotalarning a'zo 
mamlakatlarning to'lov balansini moliyalashtirishga bo'lgan ehtiyojlari nuqtai nazaridan 
ham, ushbu ehtiyojlarni qondirish qobiliyati nuqtai nazaridan ham baholash imkonini 
beradi. Ikkinchidan, umumiy sharh a'zo davlatlarning jahon iqtisodiyotidagi nisbiy 
mavqeidagi o'zgarishlarni aks ettirish uchun kvotalar miqdorini oshirishga imkon beradi. 
Bundan tashqari, a'zo davlat umumiy ko'rib chiqishdan tashqari istalgan vaqtda maxsus 
kvotani to'g'irlash uchun so'rov yuborishi mumkin. 
Agar Boshqaruv Kengashi ko'paytirish zarur deb hisoblasa, u o'sishning umumiy 
miqdorini va uning a'zo davlatlar o'rtasida taqsimlanishini ko'rib chiqadi. Kvotalarga 
kiritilgan har qanday o'zgartirishlar umumiy ovozlarning 85 foizining ko'pchilik ovozi bilan 
ma'qullanishini talab qiladi va a'zo davlatning kvotasi uning roziligisiz o'zgartirilishi 
mumkin emas.
Missiyalarning faoliyati iqtisodiyot, moliya sektori va statistika sohasidagi 
ishlarning holatini 
o‘rganish, shuningdek, iqtisodiy islohotlarni yanada rivojlantirish 
yo‘nalishlarini belgilashga qaratilgan. 
O‘zbekiston Respublikasi delegatsiyasi XVJ va Jahon banki Boshqaruvchilar 
kengashining yillik 
yig‘ilishlarida muntazam ravishda ishtirok etadi. 
Oʻzbekistondan XVF boshqaruvchisi Oʻzbekiston Respublikasi Bosh vazirining 
oʻrinbosari - moliya vaziri, uning oʻrinbosari - Markaziy bank raisi hisoblanadi. Markaziy 
bank XVJ bilan hamkorlik qilish idorasi etib belgilandi. 
Xalqaro valyuta jamg'armasi COVID-19 pandemiyasi boshlanganidan beri 93 
mamlakatni 258 mlrd dollarga moliyalashtirdi. Jumladan SSSR davlatlarining ham bir 
ka’tori moliyalashtirildi. Ular qatorida Uzbekiston, Tojikiston, Belaruss, Ukraina, 
Moldoviya, Gruziya, Armeniya, Rossiya, Kazakiston, Azerbeyjan. 
XVJdagi Uzbekiston davlatining xalqaro zaxirasidan 2,3 % tashkil kilgan 
(dairynews).