Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
xsin özündə, poçtla, nəqliyyat vasitələri ilə, daşınan predmetin narkotik vasitələr və psixotrop maddələr olması haqqında məlumatı olmayan şəxsin vasitəsi ilə və ya digər yollarla yerinin dəyişdirilməsinə yönəldilmiş bütün hərəkətlər başa düşülür. Bu inzibati xəta subyektiv tərəfdən qəsdlə xarakterizə edilir. Belə ki, təqsirkar dispozisiyada sadalanan əməlləri törətdiyini dərk edir və onları törətməyi arzu edir. Ə
Qanunvericinin iradəsinə görə şəxs xeyir və ya mənfəət götürmədən narkotik vasitələri, psixotrop maddələri və onların analoqların istifadə etmək məqsədilə şəxsi istehlak miqdarında hazırlamalı, əldə etməli, saxlamalı, daşımalı və ya göndərməlıdir. Əks halda təqsirkar şəxsin əməli Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 234.2-ci maddəsi ilə tövsif olunmalı və cinayət məsuliyyəti yaranmalıdır. nzibati xətanın subyekti kimi 16 yaşına çatmış, anlaqlı Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları, əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər ola bilər. Qanunverici maddənin qeyd hissəsini yaratmaqla profilaktik fəaliyyəti həyata keçirmişdir. Qeyddə narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin, onların analoqlarının və ya prekursoların qanunsuz dövriyyəsinə görə inzibati məsuliyyətdən azad etmənin ə
233
surətdə hakimiyyət nümayəndələrinə təhvil verərsə, bu halda o, inzibati məsuliyyətdən azad edilir. Təqsirkar şəxslər bu inzibati xətanın törədilməsinə görə şərti maliyyə vahidinin on beş mislindən iyirmi beş mislinədək miqdarda cərimə edilir və ya işin hallarına görə və xətanı törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla bu tədbirlərin tətbiqi kifayət sayılmadıqda isə on beş günədək müddətə inzibati həbs tətbiq edilir. Bu inzibati xəta haqqında iş üzrə prosessual sənədlərin toplanmasını daxili işlər orqanları həyata keçirir, işlərin baxılması isə Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 360-cı maddəsinə əsasən rayon (şəhər) məhkəmələrinə həvalə edilmişdir.
Mülkiyyət əleyhinə olan inzibati xətalar Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası ilə insan və vətəndaşlara verilmiş əsas hüquqlardan biri də mülkiyyət hüququdur. nsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının təmin edilməsi məqsədi ilə Konstitusiyamızın 13-cü maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən, Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət toxunulmaz kimi müəyyən edilmiş və dövlət tərəfindən müdafiə olunur. Mülkiyyətin mühafizəsi dövlətin mühafizəedici funksiyalarından biridir və dövlətin bu funksiyası hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən həyata keçirilir. Mülkiyyətin mühafizəsi dövlətin sərəncamında olan cinayət-hüquqi, inzibati-hüquqi və mülki-hüquqi vasitələrin köməkliyi ilə həyata keçirilir. Mülkiyyətin mühafizəsinin həyata keçirilməsi xalqın rifahının yüksəldilməsinə xidmət edir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 13-cü maddəsinin 2-ci bəndinə əsasən, mülkiyyətin üç növü dövlət mülkiyyəti, xüsusi mülkiyyət və bələdiyyə mülkiyyəti müəyyən edilmişdir. Konstitusiyanın 29-cu maddəsinin 2-ci bəndinə əsasən, mülkiyyətin heç bir növünə üstünlük verilmir və mülkiyyət hüququ, o cümlədən də xüsusi mülkiyyət hüququ qanunla qorunur. Hər kəsin mülkiyyətində daşınar və daşınmaz əmlak ola bilər. Mülkiyyət hüququ mülkiyyətçinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə əmlaka sahib olmaq, əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək hüquqlarından ibarətdir. Mülkiyyət cəmiyyətin iqtisadi özülünü təşkil edən mühüm iqtisadi və hüquqi kateqoriyadır. Maddi nemətlərə sahiblik, onlardan istifadə və onların barəsində sərəncam verməklə əlaqədar yaranan ictimai münasibətlərdən ibarət olan mülkiyyət münasibətləri hüquqla tənzimlənərək, hüquqi forma kəsb edir və konkret mülkiyyətçinin öz əmlakı barədə sahiblik, istifadə və sərəncamvermə səlahiyyətini əks etdirən hüquq münasibətinə çevrilir. Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi mülkiyyətin bütün formalarının bərabərliyini və mülkiyyət hüququnun bütün subyektlərinin hüquq və mənafelərinin eyni dərəcədə mühafizə edildiyini təsbit edir. Ona görə də Respublikamızın yeni inzibati xətalar qanunvericiliyində keçmiş sovet inzibati hüquqpozmalar qanunvericiliyindən fərqli olaraq, bütün mülkiyyət formalarının bərabər inzibati hüquqi mühafizəsi nəzərdə tutulmuşdur. Mülkiyyət formalarının inzibati-hüquqi mühafizəsi öz əksini ″Polis haqqında″ Azərbaycan Respublikası Qanununun 3-cü maddəsinin 9-cu bəndində ″şəxsiyyəti, insan hüquq və azadlıqların və mülkiyyəti hüquqazidd əməllərdən qorumaq″ polisin əsas vəzifələrindən biri kimi müəyyən edilmişdir. nsan və vətəndaşların Konstitusiya ilə müəyyən edilmiş mülkiyyət hüquqlarının təmin edilməsi, onların pozulmasının qarşısının alınması və pozulmuş hüquqlarının bərpa edilməsi 234
məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 8-ci fəslində mülkiyyət əleyhinə olan inzibati xətaların dairəsi müəyyən edilmişdir. Mülkiyyət əleyhinə olan inzibati xətalara aşağıdakılar aiddir: - xırda talama ( XM, maddə 69); - meşə fondu torpaqlarının özbaşına tutulması və ya həmin torpaqlardan qanunsuz istifadə edilməsi ( XM, maddə 70); - xüsusi razılıq (lisenziya) olmadan yerin təkindən istifadə etmə ( XM, maddə 71); - su obyektləri üzərində mülkiyyət hüququnun pozulması ( XM, maddə 72); - heyvanlar aləmi obyektlərindən özbaşına istifadə etmə ( XM, maddə 73) - tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və onlardan istifadə qaydalarının pozulması ( XM, m.74); - təsərrüfat əkinlərinin korlanması ( XM, m.75). Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin bu fəslində olan inzibati xətaların: obyekti bir qayda olaraq mülkiyyət münasibətləridir. Hüquqi mənada mülkiyyət münasibəti mülkiyyətçi tərəfindən öz əmlakına sahib olma, ondan istifadə etmə və onun üzərində sərəncamvermə hüququna malik olma kimi başa düşülür; obyektiv tərəfi əsasən, aktiv və passiv hərəkətlərlə törədilir. Qanunvericilik quruluşuna görə mülkiyyət əleyhinə olan inzibati xətalar əsasən maddi tərkiblidir; subyekti 16 yaşına çatmış, anlaqlı, fiziki şəxslər, vəzifəli şəxslər, hüquqi şəxslərdir; subyektiv tərəfi qəsd və ehtiyatsızlıq üzündən törədilir. Burada məqsəd tamah ola bilər. Bu növ xətaların törədilməsinə görə xəbərdarlıq, inzibati cərimə və inzibati həbs kimi inzibati tənbehlər tətbiq edilir. Mülkiyyət əleyhinə olan inzibati xətaların baxılması Azərbaycan Respublikasının rayon (şəhər) məhkəmələrinə, Azərbaycan Respublikasının Daxili şlər Nazirliyinə, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti yanında Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Komitəsinə, Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə, Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinə və Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə həvalə edilib. Mülkiyyət əleyhinə olan inzibati xətalar içərisində tez-tez rast gəlinəni Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 69-cu maddəsində göstərilmiş ″Xırda talama″dır. Xırda talama, yəni oğurlama, mənimsəmə, israfçılıq, qulluq mövqeyindən sui-istifadə və ya dələduzluq yolu ilə özgəsinin əmlakını talamağa görə - şə rti maliyyə vahidinin otuz beş mislindən qırx mislinədək miqdarda cərimə edilir və ya işin hallarına görə, xətanı törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla, bu tədbirlərin tətbiqi kifayət sayılmadıqda isə on beş günədək müddətdə inzibati həbs tətbiq edilir. Qeyd: Talanmış əmlakın dəyəri şərti maliyyə vahidinin otuz mislindən yuxarı olmadıqda, bu xırda talama hesab edilir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 13-cü maddəsində qeyd edilir ki, Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət toxunulmazdır və dövlət tərəfindən müdafiə edilir. Konstitusiyamızın bu müddəası mülkiyyətin növlərinin hər birinə (dövlət, xüsusi və bələdiyyə mülkiyyətinə) eyni həcmdə aid edilir. 235
Fikrimizcə, xırda talama dedikdə, özgənin əmlakını tamah məqsədi ilə hüquqazidd və ə vəzsiz olaraq, həmin əmlakın mülkiyyətçisinə və başqa sahibinə ziyan vurmaqla götürmə və (və ya) özünün və ya başqa şəxslərin xeyrinə keçirmə kimi başa düşülür. Bu inzibati xətanın obyekti mülkiyyətçi ilə mülkiyyət arasında yaranan mülkiyyət münasibətləridir. Maddi nemətlərə sahiblik, onlardan istifadə və onların barəsində sərəncamvermə ilə əlaqədar yaranan ictimai münasibətlərdən ibarət olan mülkiyyət münasibətləri hüquqla tənzimlənərək, hüquqi forma kəsb edir və konkret mülkiyyətçinin öz ə mlakı barədə sahiblik, istifadə və sərəncamvermə səlahiyyətini əks etdirən hüquq münasibətinə çevrilir. Mülkiyyət münasibətləri mülki hüquq normaları ilə nizamlanır. Lakin araşdırdığımız halda onların mühafizəsi isə inzibati hüquq normalarının vasitəsi ilə təmin olunur. Araşdırdığımız maddənin təsiri altına düşən xırda talamada oğru başqasının mülkiyyəti hesabına əmək (əziyyət) sərf etmədən varlanır, talanmış əmlak üzərində sərəncamvermə məkanını əldə edir, yəni ondan istifadə edir (bağışlayır, satır və s.). Talama o vaxt xırda talama sayılır ki, talanmış əmlakın dəyəri şərti maliyyə vahidinin otuz mislindən yuxarı olmasın, əks halda həmin əməllər cinayət məsuliyyətinə səbəb ola bilər (məsələn, Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 177-ci maddəsi: ″Oğurluq″, 178-ci maddəsi: ″Dələduzluq″, 179-cu maddəsi: ″Mənimsəmə və israf etmə″, 179.2.3-cü maddəsi: ″…şəxs tərəfindən öz qulluq mövqeyindən istifadə etməklə törədildikdə…″). Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 135.2-ci maddəsinə əsasən, əmlak istənilən əşyaların və qeyri-maddi əmlak nemətlərin toplusudur. Əşyalara yalnız fiziki obyektlər deyil, habelə pul və qiymətli kağızlar da aiddir (MM, maddə 135.1). Talanmış əmlakın dəyəri dövlət tərəfindən tənzimlənirsə, dövlət tənzimləmə qiymətləri tətbiq edilir. Digər hallarda isə talanmış əmlakın dəyəri bazar qiymətinə əsasən qiymətləndirilir. Göstərilən qaydada qiymətləndirmə mümkün olmadıqda, Azərbaycan Respublikası XM-in 392-ci və 405-ci maddələrinə əsasən, talanmış əmlakın qiyməti ekspertin rəyi əsasında müəyyən edilir. Bu inzibati xətanın obyektiv tərəfi aktiv hərəkətlərlə həyata keçirilir. Xırda talama yalnız XM-in 69-cu maddəsində nəzərdə tutulan hərəkətlərin həyata keçirilməsi ilə törədilə bilər. Bu hərəkətlər sırasına oğurlama, mənimsəmə, israfçılıq, qulluq mövqeyindən sui- istifadə və dələduzluq aiddir. Oğurluq özgənin əmlakını gizli olaraq talamadır (CM, maddə 177.1). Özgənin əmlakı dedikdə, fərdi şəxslərin, vəzifəli şəxslərin, dövlət, ictimai, bələdiyyə və digər təşkilatların sərəncamında olan əmlak başa düşülür. Mənimsəmə inanılıb tapşırılmış əmlakın, maddi qiymətli şeylərin ayrılması, götürülməsi və onun üzərində qanunsuz sahibliyi müəyyən etmək yolu ilə özünün və ya digər şəxslərin mülkiyyətinə verilməsində ifadə olunur. sraf etmə dedikdə, təqsirkara müəyyən səlahiyyətləri həyata keçirmək üçün etibar edilmiş əmlakın sərf edilməsi, satılması, istehlak edilməsi, müxtəlif formalarda özgəninkiləşdirilməsi (başqa şəxslərə bağışlama, vermə) başa düşülür. Qulluq mövqeyindən sui-istifadə etmə zamanı əmlak vəzifəli şəxsin mülkiyyətində olmur, o, qanunsuz sərəncamlardan və saxta sənədlərdən istifadə etməklə ona yiyələnir. Dələduzluq, yəni etibardan sui-istifadə etmə və ya aldatma yolu ilə özgənin əmlakını ə lə keçirmə və ya əmlak hüquqlarını əldə etmə kimi başa düşülür (CM, maddə 178.1). 236
Bu maddə qanunvericilik quruluşuna görə maddi tərkiblidir, yəni burada hüquqazidd ə məl, ziyanlı nəticə və səbəbli əlaqə mövcuddur. Bu inzibati xətanın subyekti 16 yaşına çatmış, anlaqlı fiziki şəxs və ya vəzifəli şəxs ola bilər. Subyektiv tərəfdən araşdırılan inzibati xəta düzünə qəsdlə, tamah motivi ilə və qanunsuz varlanma məqsədi ilə xarakterizə olunur. Təqsirkar, maddədə sadalanan formada xırda talama etdikdə öz əmlinin hüquqazidd xarakterini dərk etmiş, onun zərərli nəticələrini qabaqcadan görmüş və bunları arzu etmiş olur. Bu inzibati xətanın törədilməsinə görə şərti maliyyə vahidinin otuz beş mislindən qırx mislinədək miqdarda cərimə edilir və ya işin hallarına görə xətanı törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla, bu tədbirlərin tətbiqi kifayət sayılmadıqda isə ona beş günədək müddətə inzibati həbs tətbiq edilir. Xırda talama haqqında olan işlərin baxılması Daxili şlər Nazirliyinə və rayon (şəhər) məhkəmələrinə həvalə edilmişdir. şin hallarına görə inzibati tənbeh kimi inzibati cərimənin tətbiqi məqsədəuyğundursa, onda işin baxılmasını D N həyata keçirir. şin hallarına görə və xətanı törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla, inzibati cərimənin tətbiqi kifayət sayılmadıqda, rayon (şəhər) məhkəmələri işin materiallarına baxaraq on beş günədək müddətə inzibati həbs tətbiq edə bilər.
Son dövrlər bütün bəşəriyyəti narahat edən ekoloji problemlərə Azərbaycan Respublikasında da böyük diqqət yetirilir və onların həlli üçün hərtərəfli tədbirlər görülür. XXI əsr bütün dünyada ekologiya, sabit inkişaf, sağlamlıq əsri kimi elan edilib. Məlumdur ki, Azərbaycanın sabit inkişafı ekoloji problemlərin həllindən də çox asılıdır. Bu məqsədlə Azərbaycan Respublikasında son dövrdə xeyli sayda ekologiyaya aid, o cümlədən təbiəti mühafizə sahəsində müxtəlif tədbirlər görülmüş, bir sıra qanunlar qəbul edilmiş, bu sahə ilə baglı beynəlxalq normativ hüquqi aktlar ratifikasiya edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 39-cu maddəsinə əsasən: ″ I. Hər kəsin sağlam ətraf mühitdə yaşamaq hüququ vardır. II. Hər kəsin ətraf mühitin əsl vəziyyəti haqqında məlumat toplamaq və ekoloji hüquqpozma ilə əlaqədar onun sağlamlığına və əmlakına vurulmuş zərərin əvəzini almaq hüququ vardır″. Bu hüquqla yanaşı Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının ətraf mühitin qorunması kimi də vəzifəsi müəyyən edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 78-ci maddəsinə əsasən: ″Ətraf mühitin qorunması hər bir şəxsin borcudur″. Bunlarla yanaşı Azərbaycan Respublikasının Cinayət və nzibati Xətalar məcəllələrində ekologiya, ekoloji təhlükəsizlik və təbiətdən istifadə qaydaları əleyhinə olan müxtəlif hüquqpozmalara görə məsuliyyət nəzərdə tutan normalar mövcuddur. Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin ″Ətraf mühitin mühafizəsi, təbiətdən istifadə və ekoloji təhlükəsizlik qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar″ adlı IX fəslində (76-113 maddələrdə) müxtəlif növ inzibati xətalar göstərilmişdir. Praktikada ən çox rast gələn xətalardan biri XM-in 111-ci maddəsində göstərilən inzibati xətadır. 237
Beləliklə, Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 111-ci maddəsi: ″ Balıq ehtiyatlarının mühafizəsi və ov qaydalarının pozulması″. 111.1. Balıq ehtiyatlarının mühafizə qaydalarının pozulmasına görə – inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetlər müsadirə edilməklə və ya edilməməklə, şərti maliyyə vahidi məbləğinin yeddi yüz əlli mislindən min yeddi yüz əlli mislinədək miqdarda cərimə edilir. 111.2. Ov qaydalarının kobud şəkildə pozulmasına (lazımi icazə olmadan və ya qadağan edilmiş yerlərdə, yaxud qadağan edilmiş müddətlərdə, qadağan edilmiş alətlərlə və ya üsullarla ov edilməsinə), habelə digər ov qaydalarının müntəzəm pozulmasına görə - inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetlər müsadirə edilməklə və ya edilməməklə şərti maliyyə vahidi məbləğinin min mislindən iki min mislinədək miqdarda cərimə edilir, yaxud altı aydan iki ilədək müddətə ov hüququ məhdudlaşdırılır. Bu maddənin məqsədi ətraf mühitin əsas komponenti kimi faunanın (heyvanlar aləminin) mühafizəsinin və heyvanlar aləmindən istifadə qaydasının təmin edilməsindən ibarətdir. Texniki-hüquqi cəhətdən bu maddə iki hissədən ibarətdir: 1. balıq ehtiyatlarının mühafizəsi; 2. ov qaydalarının kobud şəkildə pozulması (lazımi icazə olmadan və ya qadağan edilmiş müddətlərdə, qadağan edilmiş alətlərlə və ya üsullarla ov edilməsinə), habelə digər ov qaydalarının müntəzəm pozulması. Bu maddədə nəzərdə tutulmuş iki inzibati xətanın tərkibi xətanın predmetinə və obyektiv tərəfinə görə bir-birindən fərqlənir, lakin xətanın subyektinə və subyektiv tərəfinə görə eynidirlər. Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 111.1-ci maddəsi: ″Balıq ehtiyatlarının mühafizə qaydalarının pozulmasına görə…″ adlanır, onun xüsusi obyekti təbiətdən istifadə edilməsi ilə əlaqədar yaranan ictimai münasibətlərdir. Növlü obyekt isə balıq ehtiyatlarının mühafizəsi qaydalarını təşkil edən ictimai münasibətlərdir. Balıq ehtiyatlarının qorunması qaydalarını əks etdirən normativ-hüquqi aktlara aşağıdakıları aid etmək olar: 1. Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsi; 2. ″Azərbaycan Respublikasının ″Balıqçılıq haqqında″ 27 mart 1998-ci il tarixli Qanunu; 3. ″Heyvanlar aləmi haqqında″ 4 iyun 1999-cu il tarixli Qanununu; 4. ″Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında″ 8 iyun 1999-cu il tarixli Qanunu; 5. «Ovçuluq haqqında» 20 aprel 2004-cü il tarixli Azərbaycan Respublikası Qanunu; 6. «Ovçuluq haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 26 may 2004-cü il tarixli Fərmanı; 7. ″Qiymətli balıq növlərinin və digər su heyvanlarının həvəskar və idman ovunun təşkil ediməsi üzrə fəaliyyətin lisenziyalaşdırılması haqqında″ Əsasnamə; 8. «Balıqçılıq və ovçuluq təsərrufatlarının ehtiyacları üçün su obyektlərindən istifadə Qaydaları». (Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 8 may 2000-ci il tarixli 82 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmişdir); 9. «Heyvanlar aləmi obyektlərinin və onların əldə edilməsi həmçinin dövlət uçotuna alınması, heyvanlar aləmi obyektlərinin dövlət kadastırının aparılması və heyvanlar aləmi 238
obyektlərinin dövlət monitorinqinin həyata keçirilməsi Qaydaları» (Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 3 may 2001-ci il tarixli 89 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmişdir); 10.
«Azərbaycan Respublikasının ərazisində ovçuluğun aparılması Qaydalarının və Ovçuluq təsərrüfatları haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi haqqında» (Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 10 nömrəli 27 yanvar 2005-ci il tarixli Qərarı. Təhlil edilən inzibati xətanın obyektiv tərəfi aktiv hərəkətlərlə (balıqların kürütökmə yerlərində müvafiq icazə olmadan bənd çəkmək, radioaktiv, zəhərli-kimyəvi maddələrlə sututarlarını çirkləndirmək və zibilləndirmək) və hərəkətsizliklə (şəxs üzərinə qoyulmuş vəzifələrini icra etmir) ifadə oluna bilər. Qanunvericilik quruluşuna görə bu maddə formal tərkiblidir, lakin balıq ehtiyatlarının mühafizəsi qaydalarının pozulması müəyyən dərəcədə ziyanın vurulması ilə də müşayiət edilə bilər. Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 257-ci maddəsində: ″Balıq ehtiyatlarının qorunması qaydalarını pozma″ğa görə məsuliyyət yalnız körpülərin, bəndlərin tikintisi, partlayış işlərinin və ya digər işlərin həyata keçirilməsi, habelə suburaxıcı qurğuların istismarı balıq ehtiyatlarının qorunması qaydalarını pozmaqla törədildikdə və bu ə məllər balıqların və ya digər su heyvanlarının kütləvi məhvinə səbəb olduqda yaranır. Cinayət Məcəlləsinin 257-ci maddəsinin dispozisiyasında göstərilən ″… balıqların və ya digər su heyvanlarının kütləvi məhvi…″ dedikdə, müəyyən ərazidə, su hövzəsində bir və ya bir neçə heyvan növünün konkret zaman ərzində olan orta təbii statistik göstəricilərdən üç dəfə və ya daha artıq dərəcədə qırılması başa düşülür. Azərbaycan Respublikası XM-in 111.1-ci maddəsi ilə nəzərdə tutulmuş inzibati xəta formal tərkibli olsa da, burada müəyyən ziyanın vurulması da ehtimal olunur. Törədilən ə məlin inzibati xəta və ya cinayət əməli kimi qiymətləndirilməsi üçün gərək hər iki hüquqpozmanın obyektiv tərəfini xarakterizə edən bütün əlamətlər nəzərə alınmalıdır. Bu inzibati xətanın subyektiv tərəfi təqsirin qəsd və ehtiyatsızlıq formasında ola bilər, yəni şəxs balıq ehtiyatlarının mühafizəsi qaydalarını pozarkən, öz əməlinin hüquqazidd xarakterini dərk etmiş, onun zərərli nəticələrini qabaqcadan görmüş, belə nəticələrin baş verməsinə şüurlu surətdə yol vermişdir və ya bu nəticələrin baş verməsini qabaqcadan görə bilməli və görməli olduğu halda, onları görməmişdir. nzibati xətanın subyekti 16 yaşına çatmış, anlaqlı fiziki şəxslər və vəzifəli şəxslər ola bilər. Bu şəxslər öz xidməti vəzifələrinə görə və ya həyata keçirdiyi funksiyalara görə özünün istehsal fəaliyyəti nəticəsində balıq ehtiyatlarının mühafizəsi üzrə müvafiq tədbirlərin görülməsi vəzifələrini həyata keçirməlidirlər. Bu inzibati xətanın törədilməsinə görə inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetlər müsadirə edilməklə və ya edilməməklə, şə rti maliyyə vahidinin on beş mislindən otuz beş mislinədək miqdarda cərimə edilir. Adı çəkilən inzibati xəta haqqında işlərə Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 360-cı maddəsinə əsasən rayon (şəhər) məhkəmələri və «Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə 29 avqust 2000-ci il tarixli Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanının 3.13 bəndinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi baxır.
239
Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 111.2-ci maddəsi: ″Ov qaydalarının kobud şəkildə pozulmasına (lazımi icazə olmadan və ya qadağan edilmiş yerlərdə, yaxud qadağan edilmiş müddətlərdə, qadağan edilmiş alətlərlə və ya üsullarla ov edilməsinə), habelə digər ov qaydalarının müntəzəm pozulmasına görə …» inzibati məsuliyyət nəzərdə tutur. Şə rh olunan maddənin məqsədi Azərbaycan Respublikasında heyvanlar aləminin obyektlərini müxtəlif ictimai-təhlükəli qəsdlərdən qorumaqdır. Bu inzibati xətanın obyektini heyvanlar aləminin mühafizəsi və ondan istifadə edilməsi, habelə ətraf təbii mühitin ayrılmaz tərkib elementi kimi vəhşi heyvanların genetik fondunun qorunması sahəsində yaranan ictimai münasibətlər təşkil edir. nzibati xətanın predmeti qismində Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində, quruda, suda, torpaqda və havada təbii olaraq, sərbəst şəraitdə daimi, müvəqqəti və köçəri yaşayan vəhşi heyvanlar çıxış edir. Həşəratlar bu inzibati xətanın predmeti ola bilməz. Bu inzibati xətanın obyektiv tərəfi ov qaydalarının kobud şəkildə pozulmasına və digər ov qaydalarının müntəzəm pozulmasına yönəlmiş hərəkətlər təşkil edir. Ov qaydalarının kobud şəkildə pozulması aşağıdakı hərəkətlərdən ibarətdir: - lazımi icazə olmadan ov edilməsi; - qadağan edilmiş yerlərdə ov etmə; - qadağan edilmiş müddətlərdə ov etmə; - qadağan edilmiş alətlərlə ov etmə. - qadağan edilmiş üsullarla ov etmə. «Ovçuluq haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununun 1.0.1-ci maddəsinə ə sasən, ovçuluq – quruda və suda təbii sərbəstlik və yarım sərbəst şəraitində daimi, müvəqqəti və köçəri yaşayan, habelə təsərrüfat subyektləri tərəfindən yetişdirilib ov yerlərinə buraxılan suda-quruda yaşayanların, xəzdərililərin, sürünənlərin, quşların və məməlilərin, yəni vəhşi heyvanların izlənilməsi, təqib edilməsi, tutulması və vurulması üzrə fəaliyyət növüdür. Ovçuluq fəaliyyəti «Ovçuluq haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununda nəzərdə tutulmuş qaydada Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən ovçuluq üçün ayrılmış ov yerlərində həyata keçirilir. Ovçuluq fəaliyyəti ödənişlidir. Bu fəaliyyət ovçuluq bileti və ov etmək üçün verilən icazə əsasında həyata keçirilir. Qadağan edilmiş alət və üsullarla heyvanları şikəst edən, onlara əziyyət verən mexaniki qurğular, tələlər, torlar, vəhşi heyvanların və quşların səslərini çıxaran elektron cihazlar, onların kütləvi şəkildə tutulmasına səbəb olan tələ tipli çalalar, zərərli qazlardan və kimyəvi maddələrdən istifadə və s. aid olunur. Ov yerlərində ov silahları, ov itləri, ovçu quşları və başqa ov vasitələri ilə olmanın özü də ov etmə kimi qiymətləndirilir. nzibati xətanın subyektiv tərəfi qəsd və ehiyatsızlıq formasında ifadə oluna bilər. nzibati xətanın subyekti 16 yaşına çatmış anlaqlı fiziki şəxsdir. Şə rh olunan inzibati xətanın Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 258-ci maddəsində ″Qanunsuz ov etmə″də göstərilən cinayətdən fərqləndirici əlamətləri ″xeyli″ (şərti maliyyə vahidinin 400 mislindən 1000 mislinədək) və ″külli miqdar″da (şərti maliyyə 240
vahidinin 1000 mislindən artıq) ziyan vurma, eləcə də, digər tövsifedici əlamətlərinin olmasıdır. Bu inzibati xəta haqqında işlərə Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 360-cı maddəsinə əsasən rayon (şəhər) məhkəmələri və «Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə 29 avqust 2000-ci il tarixli Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanının 3.7-ci və 3.13 bəndlərinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi baxır. nzibati xətanın törədilməsinə görə, inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetlər müsadirə edilməklə və ya edilməməklə şərti maliyyə vahidinin iyirmi mislindən qırx mislinədək miqdarda cərimə edilir, yaxud altı aydan iki ilədək müddətə ov huququ məhdudlaşdırılır. Birinci sualı yekunlaşdıraraq bir daha qeyd etmək istərdim ki: 1. Xırda talama dedikdə, özgənin əmlakını tamah məqsədi ilə hüquqazidd və əvəzsiz olaraq, həmin əmlakın mülkiyyətçisinə və başqa sahibinə ziyan vurmaqla götürmə və (və ya) özünün və ya başqa şəxslərin xeyrinə keçirmə kimi başa düşülür. Talama o vaxt xırda talama sayılır ki, talanmış əmlakın dəyəri şərti maliyyə vahidi məbləğinin (1.1 manat) otuz mislindən yuxarı olmasın, əks halda həmin əməllər cinayət məsuliyyətinə səbəb ola bilər. Bu inzibati xətanın törədilməsinə görə şərti maliyyə vahidi məbləğinin otuz beş mislindən qırx mislinədək miqdarda cərimə edilir və ya işin hallarına görə xətanı törədənin şə xsiyyəti nəzərə alınmaqla, bu tədbirlərin tətbiqi kifayət sayılmadıqda isə ona beş günədək müddətə inzibati həbs tətbiq edilir. Xırda talama haqqında olan işlərin baxılması daxili işlər orqanlarına və rayon (şəhər) məhkəmələrinə həvalə edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 111.1 maddəsi: ″Balıq ehtiyatlarının mühafizə qaydalarının pozulmasına görə inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetlər müsadirə edilməklə və ya edilməməklə, şərti maliyyə vahidi məbləğinin on beş mislindən otuz beş mislinədək miqdarda cərimə edilir.″ Bu inzibati xəta haqqında işlərə rayon (şəhər) məhkəmələri (Azərbaycan Respublikası XM, m.360) və Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi baxır. Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 111.2-ci maddəsi: ″Ov qaydalarının kobud surətdə pozulması (lazımi icazə olmadan və ya qadağan edilmiş yerlərdə, yaxud qadağan edilmiş müddətlərdə, qadağan edilmiş alətlərlə və üsullarla ov edilməsinə), habelə digər ov qaydalarının müntəzəm pozulmasına görə inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetlər müsadirə edilməklə və ya edilməməklə, şərti maliyyə vahidinin iyirmi mislindən qırx mislinədək miqdarda cərimə edilir, yaxud altı aydan iki ilədək müddətə ov huququ məhdudlaşdırılır. Bu növ inzibati xətalar haqqında işlərin baxılması rayon (şəhər) məhkəmələrinə və Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə həvalə edilmişdir.
Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|