Mövzu 1 Əmək mühafizəsi üzrə qanunvericilik. Əmək mühafizəsinin hüquq və təşkilati məsələləri, normaları, əmək müqaviləsi

İnsanın elektrik cərəyanından azad edilməsi

İnsan orqanizmindən keçən cərəyanın gücü müəyyən dərəcədə insan bədəninin müqaviməti ilə məhdudlaşır.

İnsan orqanizminin hissələrindən ən çox müqaviməti olan dəridir. Mövcud şəraitdə eyni insanın bədəninin müqaviməti sabit kəmiyyət deyildir. O dərinin vəziyyətindən, elektrik dövriyyəsinin parametrlərindən, fizioloji amillərdən, ətraf mühitin təsirindən və s. asılıdır. Həmçinin insan orqanizmindən axan cərəyanın yolu və müddəti, zədələnmənin nəticəsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Cərəyanın təsir müddəti artdıqca zədələnən insanın ağır vəziyyətə düşməsi, hətta ölümlə nəticələnməsi ehtimalı da artır. Qeyd etmək lazımdır ki, cərəyan axan yerlərdə həyat üçün vacib olanlar ürək, ağ ciyər, beyin olarsa həmçinin zədələnmə təhlükəsi artır. Bərk həyəcan keçirməsi, alkoqolun, narkotik maddənin qəbul edilməsi, xəstəlik və başqa səbəblərdən sinir sistemi pozulduqda insan bədəninin müqaviməti kəskin surətdə azalır və təbii ki, bu hallarda zədələnmələrin nəticələri də müvafiq olaraq ağırlaşır. İlk növbədə həmin elektrik qurğusu şəbəkədən ayrılmalıdır, əgər bu mümkün deyilsə zərərçəkəni cərəyandaşıyıcı hissələrdən ayırmaq lazımdır. Bu zaman aşağıdakılar vacibdir: -zərərçəkən hündürlükdə olduqda onun təhlükəsiz yıxılmasının (düşürülməsinin) təmin edilməsi; -yardım göstərən şəxsin özünün mühafizə olunması üçün təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsi. Qurğunun açılması eyni vaxtda elektrik işıqlandırmasının açılmasına səbəb ola bilər, ona görə də qurğunun açılmasını və zərərçəkənə köməyi yubatmadan, işıqlandırmanı başqa mənbədən təmin etmək lazımdır (qəza işıqlandırması, akkumulyator fənərləri və s.). Bu halda mütləq nəzərə almaq lazımdır ki, partlayış təhlükəli açıq qurğu və otaqlarda oddan istifadə etmək qəti qadağandır, bu partlayış və ya yanğın törədə bilər. Bu məqsədlə yalnız xüsusi konstruksiyalı çıraqlardan istifadə etmək lazımdır. 1000V-a qədər gərginlikdə zərərçəkəni cərəyandaşıyıcı hissələrdən və ya naqildən ayırmaq üçün quru paltarlardan, kəndirdən və ya elektrik cərəyanı keçirməyən hər hansı bir quru əşyadan istifadə etmək lazımdır. Metal və ya yaş əşyadan istifadə etmək olmaz. Zərərçəkəni cərəyandaşıyıcı hissələrdən ayırmaq üçün onun paltarından (əgər o qurudursa və zərərçəkənin bədənindən aralanırsa), məsələn, pencək və paltonun ətəyindən, ətrafdakı metal əşyalara və ya paltarla örtülməyən bədən hissələrinə toxunmamaq şərtilə tutmaq olar.
Zərərçəkənin ayaqlarından tutub sürüyərkən, onun ayaqqabısı və ya paltarına əlləri yaxşı izolyasiya etmədən toxunmaq olmaz, ona görə ki, paltar və ya ayaqqabı yaş halda elektrik cərəyanı keçirə bilər. Əgər zərərçəkənin paltarla örtülməyən bədən hissəsinə toxunmaq vacibdirsə, yardım göstərən şəxs əllərini izolyasiya etmək üçün dielektrik əlcək geyməli və ya əl altında olan hər hansı bir əşyadan istifadə etməlidir, məsələn, əllərinə quru şərf bağlamalı, palto və ya rezinlənmiş materialdan istifadə etməlidir. Həmçinin quru taxtanın üstünə və ya elektrik cərəyanı keçirməyən hər hansı bir döşəməyə, paltar bağlamasına və s. çıxmaqla özünü izolyasiya etmək olar. Zərərçəkəni cərəyandaşıyıcı hissələrdən ayırdıqda, mümkün qədər bir əllə hərəkət etmək məsləhətdir. Əgər zərərçəkəni bu hissələrdən ayırmaq çətindirsə, bu zaman naqili quru ağac dəstəyi olan balta və digər izoləedici alətlə qırmaq və ya kəsmək lazımdır, bu halda yalnız dielektrik əlcəkdə və qaloşlarda naqillərə toxunmadan hər bir naqili ayrılıqda kəsmək lazımdır. Bundan başqa elektrik qurğularında müəyyən nasazlıqlar baş verdikdə (izolyasiyanın pozulması, yerləbirləşdirmənin olmaması, onun düzgün yerinə yetirilməməsi, naqilin qırılması və s.) zədələnən yer ətrafında 20 m-ə qədər zonada təhlükəli elektrik sahəsi yaranır.