Mövzu 1 Marketinqin sosial-iqtisadi mahiyyəti və nəzəri-metodoloji əsaslari Plan

Cədvəl 7.1

Məhsulun həyat dövranının müxtəlif mərhələlərində marketinq

ele­mentləri üzrə tətbiqedilən marketinq taktikası

	Bazara çıxma	Artım	Yetkinlik	Böhran
Məhsul	Baza modeli	Məhsul çeşidinin və nomenklatu­ra­sının genişlən­di­ril­məsi	Bazara yeni məh­sul­ların çıxarıl­ma­sı	Bazardan çıxma və ya mövcud məh­sulların tək­milləşdirilməsi
Qiymət	Məhsuldan asılı ola­raq aşağı və ya yüksək olur	Qiymətin səviy­yə­si yüksəkdir	Qiymət güzəştləri tətbiq edilir	Tələbin səviyyə­sinə uyğun olaraq müəyyən edilir
Satış	Bir seqmentdə tə­mərküzləşmiş­dir	Satış bazarları­nın genişləndiril­məsi.Yeni bazar seqmentlərinə çıx­maq	İntensiv alış	Məhsulların seç­mə qayda­sında bölüşdürülməsi
Məhsulların irəlilədilməsi	Məhsulların irəli­lədilməsinə xeyli güc sərf edilir	Məhsulların irəli­lədilməsinə mak­si­mum güc sərf edilir	Məhsulların irəli­lədilməsinə sərf edilən güclə­rin həcmi mənfəə­tin səviy­yəsinə uy­ğun­laş­dı­rılır	Son nəticədə məhsul bazar­dan çıxarılır

b) böhran mərhələsində olan məhsulların siyahısının müəyyən edil­məsi və onların ya təkmilləşdirilməsi, ya da istehsaldan çıxarılması haq­qında qərar qəbul edil­məsi;

c) satışın həcmi, mənfəətin məbləği və norması üzrə müəyyən edilmiş plan tap­şı­rıqlarının təmin edilməsi baxımından inkişaf və yetkinlik mər­hə­ləsində olan məhsulların potensialının qiymətləndirilməsi;

ç) yeni məhsulların siyahısının tərtib edilməsi və onların məhsul çeşi­dinə daxil edilməsi vaxtının müəyyənləşdirilməsi.

6.4. Yeni məhsul yaradılmasının planlaşdırılması

Müəssisə bazarda uğurlu fəaliyyət göstərmək, mövcud istehlakçıları qoru­yub saxlamaq və yeni istehlakçılar cəlb etmək, satışın həcmini və ba­zar payını artırmaq, həmçinin rəqabət üstünlüyü əldə etmək və s. məqsədilə daima özünün məhsul çeşidinə yenidən baxmalı və onu yeniləşdirməlidir.

Yeni məhsulun planlaşdırılması prosesi aşağıdakı mərhələləri əhatə edir (Şəkil 6.1).

Mərhələ özündə yeni ideyaların tapıl­ması və toplanmasını bir­ləşdirir. Yeni məh­su-lun yaradılmasına dair ideyalar müəssisənin işçilərindən və müva­fiq böl­mələrindən, elmi-təd­qi­qat ins­ti­tut­la­rın­dan, istehlakçılardan, distri­bü­tor­lar­dan, ticarət heyətindən, rəqiblər­dən və s. mənbələrdən daxil ola bilər.

II mərhələdə verilmiş ideyaların seçilməsi, yəni onların süzkəcdən keçirilməsi həyata keçirirlər. Bunun üçün bir sıra müəssisələr yeni məhsulun qiymət­lən­diril­məsi meyarlarını (məsələn, satışın həcminin artım tempi, mənfəət norması, ma­liyyə imkanları və s.) əks etdirən siyahı tərtib edir, menecerlərin və isteh­lakçıların iştirakı ilə yeni məhsulun ideyası­nın həmin kriteriyalar üzrə qiymətləndirilməsini həyata keçirirlər.

Qəbul edilmiş ideyaların yoxlanması mərhələsində seçilmiş ideyalar əsasın­da yeni məhsulun konsepsiyası hazırlanır. Məhsulun konsepsiyası özündə onun istehlak xüsusiyyətlərinin, qiymətinin, qablaşdırılmasının, dizaynının, mövqeləş­di­rilməsinin və məhsulu xarakterizə edən digər xüsu­siyyətlərin müəyyənləş­diril­məsini birləşdirir. Hazırlanmış kon­sep­siya is­tehlakçıların və mütəxəssislərin işti­ra­­kı ilə testləşdirilir və onların məh­sula münasibəti öyrənilir.

İqtisadi təhlil mərhələsində müxtəlif təhlil metodlarından istifadə et­məklə yeni məhsulun hazırlanması üçün zəruri olan investisiyaların məb­ləği hesab­lanı­lır, satışın həcmi və bazar payı proqnozlaşdırılır, məhsulun istehsalına və mar­ke­tinqinə çəkiləçək xərclərin məbləği, məhsu­lun qiyməti müəyyənləşdirilir, rəqabət mühiti təhlil edilir.

Məhsulun hazırlanması mərhələsində yeni məhsulun sınaq nümunələri hazırlanır, onun konstruksiyası, qablaşdırılması, mar­kası, bazar möv­qeyi, mövqeyləşdirilməsi, onun müxtəlif bazar seq­ment­lə­rinə və bazarlara uyğun­laşdırılması haqqında qərar qəbul edilir. Hazırlan­mış nümunələr labora­toriya və real şəraitdə yoxlamadan keçirilir və isteh­lakçıların iştirakı ilə bir daha testləşdirilir. Yoxlamanın və testləşdirmənin nəticələri əsasında məhsulda zəruri dəyişikliklər edilir.

Məhsul yoxlanıldıqdan və hazırlandıqdan sonra onun marketinq planı və strategiyası tərtib edilir. Məhsulun marketinq planı və strategiyası məq­səd baza­rının təsvirini, birinci bir neçə il üçün satışın həcmini və bazar payını, məhsulun marketinq kompleksini, marketinq büdcəsini, məhsulun mövqeyləşdirilməsini və s. əhatə edir.

Növbəti mərhələdə məhsulun sı­naq satışı həyata keçi­­rilir. Məhsulun sınaq satışının nəticəsi əsasında məh­sulda, onun marketinq pla­nında, strategiyasında və marketinq komplek­sində müvafiq dəyişikliklər edilir, məhsulun ümummilli bazara çıxarılması, yəni kommersiyalaşdırılması haqqında qərar qəbul edilir.

Yeni məhsulun yaradılmasının planlaşdırılmasının sonuncu - kom­mersiya realizasiyası mərhələsində yeni məhsulun kütləvi istehsalı, onun ümummilli bazara çıxarılması, tərtib edilmiş marketinq planının və stra­tegiyasının realizasiyası həyata keçirilir.