Mövzu I. MarketiNQİn kommunikasiya sistemi, ONUN Marketinq fəALİYYƏTİNDƏ yeri VƏ rolu

Rəqiblərin reklam xərcləri. Hər hansı konkret məhsul bazarında fəaliyyət göstərən müəssisələrin satışın ümumi həcmində payı və reklam xərclərinin ümumi həcmində pay göstəriciləri bir-birilə müqayisə olunur, araşdırılır. Adətən müəssisələr bazara oxşar məhsul çıxaran rəqiblərin reklam xərclərini təhlil edirlər. Bu göstəricilər rəqiblərin məhsul satışının həcmi və bazar payı göstəriciləri ilə müqayisə olunur, müəssisənin reklam büdcəsinin hesablanmasında nəzərə alınır.
Maliyyə resursları. Firmaların reklam büdcəsinin həcmi onların maliyyə imkanlarından çox asılıdır. Ümummilli bazara məhsul çıxarılması üzrə reklam xərcləri çox yüksək olur. Belə xərcləri yalnız geniş maliyyə imkanlarına malik olan iri müəssisələr özlərinə rəva bilirlər. Geniş maliyyə imkanlarına malik olmayan firmalar isə bazara məhsul çıxararkən geniş reklam kompaniyası keçirmək, böyük məbləğdə reklam xərclərinə yol vermək imkanlarına malik olmurlar. Belə halda reklam fəaliyyətinə az xərclərlə başlanılır və yalnız satışın həcmi artdıqca reklam xərcləri də artırılır.
Reklam büdcəsinin həcminin hesablanması metodları. Firmalar reklam büdcəsinin həcmini bir neçə üsuldan istifadə etməklə hesablayırlar. Praktikada adətən hər hansı bir üsuldan deyil, bir neçə üsuldan, onların kombinasiyasından istifadə edilir. Reklam büdcəsinin hesablanmasının aşağıdakı üsullarını nəzərdən keçirək:
1.Mövcud vəsaitlərdən hesablama metodu.
2.Satışın məbləğinə nisbətən faizlə hesablama metodu.
3.Qarşıya qoyulan məqsədlərdən və vəzifələrdən asılı olaraq hesablama metodu.
4.Rəqiblərə əsaslanan hesablama metodu
5.Xərclərin planlaşdırılması əsasında hesablama metodu.
Mövcud vəsaitlərdən hesablama metodundan istifadə edən firmalar reklam tədbirlərinə maliyyə imkanlarından asılı olaraq gücləri çatacaq məbləğdə vəsait ayırırlar. Reklam büdcəsinin bu metodla müəyyənləşdirilməsi reklamın satışa göstərdiyi təsirə etinasız yanaşmanı göstərir. Belə halda reklam büdcəsinin həcmi əsaslandırılmamış, qeyri-müəyyən şəkildə formalaşır, bu isə reklam fəaliyyətinin düzgün planlaşdırılmasını, büdcənin ayrı-ayrı reklam tədbirləri üzrə optimal bölgüsünü çətinləşdirir və reklam kompaniyasının səmərəliliyini aşağı salır.
Bu üsullardan ən çox istifadə ediləni reklam xərclərinin satışın ümumi məbləğinə faizlə nisbəti göstəricisidir. Reklam xərclərinin satışa olan nisbət göstəricisi öz-özlüyündə əsas, müəyyənedici göstərici kimi çıxış etmir. O iki dəyişən həcm göstəricilərinin nisbətini xarakterizə edir. Reklam xərcləri ilə satışın nisbət göstəricisini keçmiş dövrün təcrübəsi əsasında müəyyənləşdirmək daha məqsədəuyğun hesab edilir. Əvvəlki dövrlərdə reklam xərcləri ilə satışın həcmi arasındakı ən optimal nisbət göstəricisini tapıb müəyyənləşdirmək lazım gəlir. Satışa təsir edən daxili və xarici amilləri təhlil etməklə həmin nisbət göstəricisinin dəqiqləşdirilməsi həyata keçirilir və ən optimal faiz göstəricisi müəyyənləşdirilir. Sonradan planlaşdırılan dövrdə satışın plan həcmi ilə müəyyənləşdirilmiş faiz göstəricisi əsasında plan dövrünə reklam büdcəsinin həcmi hesablanılır. Lakin bu hesablama metodunun da özünə məxsus çatışmamazlıqları mövcuddur. Belə ki, optimal faiz göstəricisi təqribi qaydada hesablanılır. Bundan başqa reklam büdcəsinin illər üzrə satış göstəricisinin dəyişməsindən asılılığı perspektiv planlaşmaya mane olur, bir çox amillərin təsirini nəzərə almağa imkan vermir.
Məhsul çeşidi geniş olduqda və reklam bir məhsul üzrə həyata keçirildikdə nisbət göstəricisində dəqiqləşdirmə həyata keçirilir.
Reklam xərclərinin satışa nisbəti göstəricisi təsdiq edildikdən sonra ən vacib məsələ qarşıdan gələn ilə satışın həcmini proqnozlaşdırmaqdan ibarətdir. Proqnozu həm sadə üsullarla, həm də firmadaxili və xarici amilləri nəzərə almaqla mürəkkəb üsullarla həyata keçirmək mümkündür.
Əvvəlki üsulda olduğu kimi bu metodun da bir sıra üstünlükləri və çatışmamazlıqları vardır. İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, reklam büdcəsinin satışın həcminə nisbətən faizlə hesablanması firmanın reklam xərclərinə gücünün çatacağına və lazım gəldikdə bu xərclərin dəyişdirilməsinin mümkün olmasına əsas verir. Bu metod eyni zamanda firma rəhbərliyinə məhsulun qiyməti, məhsul vahidinə düşən mənfəətin məbləği və reklam xərcləri arasındakı qarşılıqlı əlaqəni nəzərə almağa, reklam üzrə rəqabət sabitliyini qoruyub saxlamağa imkan verir. Eyni zamanda bu metodun tətbiqi perspektiv planlaşdırmanın təkmilləşdirilməsinə mane olur, bazar şəraitindən asılı olaraq qəfildən yaranan və ya dəyişən reklam strategiyasının reallaşdırılmasına əlavə xərclər çəkilməsini nəzərdə tutmur.