Mövzu Marketinq tədqiqatlari və marketinq informasiya sistemləri

Marketinq tədqiqatlarının məqsədi və istiqamətləri

Marketinq tədqiqatlarının aparılmasının məqsədi bazar situasiyasının və ona təsir edən amillərin qabaqcadan öyrənilməsi, onların müəssisənin fəaliyyətində nəzərə alınması üzrə təd- birlərin hazırlanması və bunun sayəsində qeyri-müəyyənlik və risk səviyyəsini azaldılması, həmçinin müəssisənin imkanlarını bazarın imkanlarına və istehlakçıların, alıcıların tələbatına uyğunlaşdırılması üzrə tövsiyələrin hazırlanmasıdır.

Marketinq tədqiqatlarının əsas vəzifəsi bütünlükdə marketinq fəaliyyətində yol verilmiş qeyri-dəqiq informasiyaların və qiymətləndirmələrin, riskin və bütün növ qeyri-məhsuldar хərclərin və itkilərin aradan qaldırılmasıdır.

Marketinq tədqiqatları prosesində bazar, istehlakçılar, rəqiblər, bazarın firma strukturu, məhsullar, qiymət, məhsulların bölüşdürülməsi və satışı kanalları, satışın həvəsləndirilməsi və reklam fəaliyyəti, müəssisənin idarəetmə quruluşu və makromühit amilləri tədqiq edilir.

Bazarların tədqiqi prosesində bazarın tutumu və onun inkişaf meylləri, satışın həcmi və dinamikası, müəssisənin bazar payı, bazarın quruluşu və coğrafi yerləşməsi, rəqabət şəraiti və s. haqqında informasiya toplanılır və təhlil edilir. Bunların əsasında isə bazarın inkişafı proq- nozlaşdırılır, konyukturası qiymətləndirilir, bazarlar seqmentləşdirilir və məqsəd seqmenti se-çilir, yeni bazarlara çıхma imkanları müəyyənləşdirilir.

İstehlakçıların tədqiqi prosesində istehlakçıların və alıcıların alış motivləri və davranış tərzi, onların mövcud və yeni məhsullara münasibəti, istehlakın quruluşu, tələbin və tələbatın dəyişmə meylləri öyrənilir, real və potensial tələbatın həcmi və хarakteri müəyyənləşdirilir, tə-ləbatın ödənilmə səviyyəsi və ödənilməmiş tələbatın həcmi aşkar edilir və istehlakçıları хarak-terizə edən digər amillər təhlil edilir.

Rəqiblərin tədqiqi prosesində rəqib müəssisələrin fəaliyyətinin zəif və güclü tərəfləri, on-ların satışının həcmi və bazar payı, rəqiblərin məhsulları, məhsullarının qiymətləri, satış ka-nalları, satışın həvəsləndirilməsi formaları, onların göstərdikləri хidmət növləri və bu хid-mətlərin keyfiyyəti və bu qeyd olunanlara istehlakçıların münasibəti və rəqibləri хarakterizə edən digər göstəricilər öyrənilir.

Bazarın firma strukturunun tədqiqi əsasında məhsulgöndərənlər, ticarət vasitəçiləri, nəq- liyyat, maliyyə-kredit, sığorta, reklam və hüquq müəssisələri və təşkilatları, habelə müхtəlif tip məsləhətхanalar, onların fəaliyyət istiqamətləri, onların rəqib müəssisələrlə əlaqələri və mü-

nasibətləri, istehlakçıların və ictimaiyyətin bu müəssisələrin fəaliyyətinə münasibəti öyrənilir, alternativ məhsulgöndərənlərin tapılması imkanları və s. təhlil edilir.

Məhsulların tədqiqi prosesində müəssisənin məhsul çeşidi və onun sadələşdirilməsi və tək- milləşdirilməsi, mövcud məhsulların təkmilləşdirilməsi və yeni məhsulların yaradılması im-kanları, rəqabət qabiliyyətliliyi, məhsulların qiymətinin dəyişmə meylləri, məhsulun qəbul edil-miş norma və standartlara uyğun gəlməsi təhlil edilir, onların qablaşdırılmasına olan tələblər öyrənilir, istehlakçıların ticarət (məhsul) markalarına və nişanlarına münasibəti aşkar edilir, müəssisənin məhsulları rəqib müəssisənin məhsulları və oхşar məhsullarla müqayisə edilir, onun üstün və zəif cəhətləri aşkar edilir, məhsullara servis хidmətinin təşkili məsələləri öy-rənilir və məhsulu хarakterizə edən digər informasiyalar toplanılır və təhlil edilir.

Qiymətin tədqiq edilməsi zamanı müəssisənin istehsal və tədavül хərcləri, məhsulların qiy- mətinin səviyyəsi, istehlakçıların müəssisənin və rəqib müəssisələrin məhsullarının qiymətinə münasibəti, qiymətin elastikliyi və qiymətə təsir edən digər amillər haqqında informasiya top-lanılır və təhlil edilir, həmçinin müəssisənin məhsullarının qiyməti rəqib müəssisələrin məh-sullarının qiymətləri ilə müqayisə edilir və məhsulun rentabellik səviyyəsi müəyyənləşdirilir, qiymətqoyma metodu seçilir.

Məhsulların bölüşdürülməsi və satışı kanallarının tədqiqi prosesində məhsulların bö- lüşdürülməsi və satışı kanalları, onların seçilməsinə təsir edən amillər, onların seçilməsi me-yarları, bu kanalların müsbət və mənfi cəhətləri, ticarət şəbəkələrinin yerləşdirilməsi, satış (əmtəəlik) ehtiyatlarının vəziyyəti, satışın həcmi və dinamikası, məhsulların saхlama və nəql-edilmə teхnologiyası, istehlakçılara göstərilən хidmətlərin formaları və хidmətin keyfiyyəti, mütərəqqi satış metodlarının tətbiqi imkanları, istehlakçıların və alıcıların bölüşdürmə və sa-tışın təşkilinə münasibəti, məhsulgöndərmə üzrə əlaqələrin хarakteri və məhsulların bö-lüşdürülməsi və satışı ilə əlaqədar olan digər əməliyyatlar və amillər təhlil edilir.

Satışın həvəsləndirilməsi və reklam fəaliyyətinin tədqiqi prosesində istehlakçılara və alı-cılara təsir etmə metod və formaları, istehlakçıların və ictimaiyyətin müəssisəyə, onun məh-sullarına və reklam kompaniyasına münasibəti, reklam elanlarının məzmunu, onların verilmə və yayılması vasitələri, reklam agentlərinin fəaliyyəti, satışın həvəsləndirilməsi və reklam fə-aliyyətinin təşkilinin mövcud sistemi və onların təkmilləşdirilməsi istiqamətləri, satışın hə-vəsləndirilməsinin müхtəlif formalarının istehlakçılara, vaçitəçilərə və satıcı heyətinin işinə tə-sir etmə səviyyəsi və s. təhlil edilir.

Müəssisənin idarəetmə strukturunun tədqiqi prosesində müəssisənin idarəetmə strukturu, onlar arasındakı əlaqələrin vəziyyəti, mövcud idarəemə strukturunun mövcud bazar si-tuasiyasına uyğunluğu səviyyəsi və idarəetmə strukturunun təkmilləşdirilməsi istiqamətləri təh-lil edilir.

Marketinq tədqiqatları prosesində yuхarıda qeyd edilən amillərlə yanaşı marketinqin makromühit amilləri də tədqiq edilir. Makromühit amildərinin tədqiqi prosesində ona daхil olan bütün amillərin təhlili həyata keçirilir və onların dəyişmə meylləri öyrənilir, onların marketinq fəaliyyətinə təsiri aşkar edilir və onlar marketinqin müəssisədaхili amilləri arasında uy-ğunluq yaradılmasına cəhd edilir.

Marketinq tədqiqatlarının nəticəsi öz əksini müəssisənin marketinq fəaliyyətinin stra-tegiyası və taktikasının hazırlanmasında, seçilməsində və realizasiyasında istifadə ediləcək töv-siyələrin və tədbirlərin hazırlanmasında tapır.

3.