Mövzu Милли игтисадиййатларын мейарлар вя кейфиййят эюстяриcиляри ясасында тяснифляшдирилмяси

2.  Müstəqil milli iqtisadiyyat , onun formalaşması və prinsipləri. 

Müstəqil 

milli 

iqtisadiyyatın 

formalaşdırılması 

bir 

sıra 

qanunauyğunluqlara əməl olunmasını tələb edir. 

1.  Müstəqil  milli  iqtisadiyyatın  formalaşdırılmasında  ləngimələrə  yol 

vermək olmaz. Hər bir proses sürətli olmalıdır.

  

2. 

Milli  mənafelərimizə  uyğun  gələn  köhnə  iqtisadi  sitemdə  nə  varsa 

qorunub saxlanılmalı və istifadə olunmalıdır.  

3.  İqtisadiyyatın  təkrar  istehsal  strukturuna  daxil  olan  bütün 

sahələrini eyni vaxtda formalaşdırılması vacibdir.  

4.  Müstəqil  iqtisadiyyat  Azərbaycan  xalqının  milli  mənafelərinin 

reallaşmasını təmuin edən bir şəkildə formalaşmalıdır. 

5.  Yeni  məzmunlu  milli  iqtisadiyyatın  formalaşdırılması  prosesində 

xalqın və dövlətin fəal iştirakı təmin olunmalıdır. 

Müstəqil  milli  iqtisadiyyat  müəyyən  prinsiplərə  əsaslanmaqla 

formalaşdırılmalıdır. Bu prinsiplər aşağıdakılardır. 

  Birincisi,  əsasən  özünün  daxili  imkanlarına,  potensial  gücünə 

arxalanmaq  prinsipi.  Belə  bir  prinsipə  arxalanmaqla  milli 

iqtisadiyyatın sabit və təhlükəsiz inkişafını təmin etmək olar.  

  İkincisi,  milli  dəyərlərə,  ənənələrə  arxalanmaq  və  onları  yaşatma 

prinsipi.  Yalnız  Azərbaycan  xalqına  mənsub  olub  onu  öz 

məhsulları  ilə  hər  yerdə  tanıtmağa  qadir  olan  bütün  istehsal 

sahələri,  sənət  nümunələri  iri  və  xırdalığından  asılı  olmayaraq 

qorunub saxlanılmalı və inkişaf etdirilməlidir. 

  Üçüncüsü, tarixilik prinsipi. Bu prinsip müstəqil milli iqtisadiyyatın 

formalaşdırılması  prosesində  və  konkret  tarixi  şətraiti  nəzərdə 

tutur.  Məs.  Azərbaycan  Respublikası  müharibə  vəziyyətində 

olduğunu,  torpaqlarıının  20%-dən  çoxunun  işğal  altında 

tapdalandığını  heç  zaman  unutmamalı  və  ölkənin  müdaxiləsi  ilə 

bağlı bir çox sahələrin inkişaf etdirilməsinə xüsusi fikir verilməlidir.  

  Dördüncüsü,  Azərbaycan  İsalam  dünyasına  məxsus  bir  ölkə 

oolduğu  üçün  öz  iqtisadiyyatını  formalaşdırma  prosesindən  islam 

iqtisadi  dəyərlərindən  də  bəhrələnməyi  bir  prinsip  olaraq  əsas 

tutmalıdır.  

---

5 

 

  Beşincisi,  optimallıq  prinsipi.  Bu  prinsip  müxtəlif  iqtisadi 

sistemlərdən,  bazar  modellərindən  milli  mənafelərimizə  ən  uyğun 

gələnini seçməyi və formalaşdırmağı nəzərdə tutur.  

  Altıncısı,  müasirlik  prinsipi.  Bu  prinsip  müstəqil  iqtisadiyyatımızı 

formalaşdırma  proisesində  dar  milli  çərçivədə  qalmamağı,  dünya 

ölkələrinin  təcrübəsindən,  köməyindən,  elmi-texniki  tərəqqinin 

müasir nailiyyətlərindən istifadə olunmasını nəzərdə tutur.  

Sağlam  milli  iqtisadiyyatın  bərqərar  olması,  təşəkkül  tapması, 

müxtəlif  mülkiyyət  formalarının  güclü  olmasından  çox  asılıdır.  Özəl 

mülkiyyətsiz  istehsalçı  sərbəst,  azad  hüquqa  malik  ola  bilmir.  Bu  cəhət 

istehsalçıda  xüsusilə  güclü  stimul  yaradır.  Tarixi  təcrübə  göstərir  ki, 

yalnız  sahiblik  hissi,  özəl  mülkiyyət,  demokratiya,  iqtisadi  azadlıq, 

iqtisadi,  şəxsi  mənafelər,  stimul  iqtisadiyyatın  inkişafı  üçün  qüdrətli 

vasitədirlər. Məhz buna görə də Azərbaycanda sağlam milli iqtisadiyyat, 

bazar  münasibətlərini  formalaşdırmaaq  üçün  iqtisadiyyatda  inhisarçılıq 

aradan qaldırılmalı, dövlət mülkiyyətinə aid olan sahələrin, müəssisələrin, 

obyektlərin  əsasən  özəlləşdirilməsinə  keçilməlidir.  Sabiq  SSRİ  dövründə 

Azərbaycan sənayesinin əsas fondlarının, istehsal edilən məhsulun 95%-ə 

qədəri mərkəzin inhisarında idi.  

Azərbaycan  suverenlik  qazandıqdan  sonra  milli  sərvət  dövlətin 

sərəncamına  keçdi.  Bu,  ümumən  öz-özlüyündə  müsbət  haldır.  Sağlam 

milli  iqtisadiyyatın  bərqərar  olmasının  mühüm  şərtlərindən  biri  kimi 

səmərəlilik  və  keyfiyyət  onun  fəaliyyət  sahələrini  əhatə  etməlidir.  Hər 

şeydən əvvəl aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir:  

-  təbii resursların səmərəli istifadə olunmasına; 

-  əmək resurslarının səmərəli istifadə olunmasına; 

-  iqtisadi resursların səmərəli istifadə olunmasına; 

-  dinamik inkişafa; 

-  ahəngdar geniş təkrar istehsal tələblərinə; 

-  xalq təsərrüfatının struktur problemlərinin düzgün həllinə; 

-  sənayenin mütərəqqi struktur problemlərinin düzgün həllinə; 

-  maddi dəyərlərin keyfiyyətliliyinə; 

-  həmin dəyərlərin dünya standartlarına yaxınlaşmasına. 

Sağlam  milli iqtisadiyyat  təşəkkül tapdıqca  kənardan  asılılıq  daim 

azalır  və  öz  daxili  iqtisadi  qüvvələrinə  arxalanma  prinsipinə  tam  şərait 

yaranır.  

Məlumdur  ki,  müstəqilliyə  yenicə  qədəm  qoymuş  Azərbaycan 

Respublikası  öz  iqtisadiyyatını  mümkün  qədər  qısa  tarixi  dövr  ərzində 

normal inkişaf yoluna salmalıdır. Onun iqtisadiyyatını bir tərəfdən sovet 

inzibati  amirlik  rejimi  qeyri  sabit  bir  vəziyyətə  salmış,  digər  tərəfdən 

Azərbaycanın  müharibə  şəraitində  olması  iqtisadiyyata  bir  qədər  ağır 

---

6 

 

nəticələr  vermişdir.  Ölkədə  sosial-iqtisadi  quruluşun  dəyişməsinə  və 

bazar  iqtisadiyyatının  inkişafına  təkan  vermək  vacibdir.  Azərbaycan 

birinci  növbədə  öz  daxili  imkanlarının  maksimum  dərəcədə  səfərbər 

etməklə  islahatları  uğurla  aparmağa,  iqtisadiyyatı  dirçəltməyə  və 

yüksəlişə doğru istiqamətləndirməlidir.