Mövzu Милли игтисадиййатларын мейарлар вя кейфиййят эюстяриcиляри ясасында тяснифляшдирилмяси
F list, V.Zombrat və V.Oykenin milli iqtisadiyyata dair iqtisadi
Yüklə 337,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
3. F list, V.Zombrat və V.Oykenin milli iqtisadiyyata dair iqtisadi
fikirləri. Fridrix List (1789-1846) XIX əsrin Alman burjasiyasının görkəmli ideoloqu olmuşdur. XIX əsrin 40-cı illərində Almaniyada yaranmış Alman siyasi-iqtisad tarixi məktəbinin əsasında məhs onun baxışları dururdu. 1841-ci ildə Listin baş əsəri olan “Siyasi iqtisadın milli sistemi” çapdan çıxmışdır. Bu əsərin mərkəzi ideyası indan ibarətdir ki, ayrı-ayrı ölkələrin iqtisadiyyatı öz xüsusi qasnunları ilə inkişaf etdiyinə görə bütün ölkələr üçün vahid siyasi iqtisad ola bilməz. Hər bir ölkənin öz milli siyasi-iqtisads sistemi olmalıdır. Listin rəyincə millətin müasir şəraitdə bütün dünyada xüsusi milli münasibətlərin mövcudluğu zamanı özünün iqtisadi vəziyyətin saxlamaq və yaxşılaşdırmaqdan ibarətdir. List dəfələrlə qeyd etmişdir ki, siyasi (milli) iqtisadın vəzifəsi hər şeydən əvvəl millətin iqtisadi tərbiyəsindən ibarətdir. Müəllif siyasi iqtisad terminini əvəz edərək “Milli İqtisad” terminini tətbiq edir. “Milli İqtisad” dedikdə o, inkişaf edən Alman burjuaziyası üçün iqtisadi siyasət üzrə tövsiyyələr sistemini başa düşür. Milli siustemdə List məhsuldar qüvvələr nəzəriyyəsinə, həmçinin onunla əlaqədar əmək bölgüsü və millətlərin təsərrüfat inkişafı və mərhələləri haqqında təlimə mühüm yer ayırırdı. List hesab edirdi ki, Almaniya üçün proteksionist siyasət əsasında sənayenin sürətli inkişafı daha mühümdür. List belə hesab edirdi ki, millətin rifahı var-dövlətin kəmiyyəti ilə deyil, bu sərvəti yaradan məhsuldar qüvvələrin inkişaf dərəcəsi ilə şərtləndirilir. Məhsuldar qüvvələrin tərkib hissəsini o, “əqli kapital”da , yəni onun sərvətin başlıca mənbəyi hesab etdiyi elmdə, incəsənətdə olan naliyyətlərdə, kəşflərdə, ixtiralarda görürdü. List hesab edirdi ki, geridə qalan ölkələri onları qabaqlayan millətlərin səviyyəsinə qaldırmaq üçün yeganə vasitə proteksionist (himayəçilik) siyasətidir. List proteksionizm sistemini “millətin sənaye tərbiyyəsi” vasitəısi adlandırırdı. Listə görə Almaniya öz məhsuldar qüvvələrini və sənaye gücünü inkişaf etdirməklə birinci dərəcəli sənaye olkəsi olub İngiltərəni ötər. Listin ideyaları müasir dövrdə öz əhəmiyyətini saxlayaraq iqtisadi geriliyini aradan qaldırmağa, siyasi birliyini möhkəmlətməyə can atan, inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün xüsusilə aktualdır.
|