Mövzu Psixodiaqnostika anlayışı onun məzmunu və vəzifələri. Plan

Yaddasaxlamanın sürəti və dinamikasının təyin edilməsi

Sizə qarışıq sırada verilmiş 20 üçrəqəmli ədədi 8-10 dəfə yadda saxlamağa cəhd etməklə əzbərləmək və səhvsiz olaraq yada salmaq tapşırığı verilir. Bu ədədlər sırası, məsələn, belə ola bilər: 659, 326,184, 927, 541, 239, 486, 712, 594, 172, 368, 513, 649, 278, 153, 497, 916, 351, 276, 148.

Əzbər yaddasaxlama belə aparılır. Eksperimentator sıranı hər ədədi bir saniyə interval olmaqla başdan –ayağa oxuyur. Sınanılan şəxs qeyd olunan ədədlər sırasını yaddasaxlamağa çalışır. Bundan sonra sınanılan şəxs həmin ədədləri yada salır və deyir. Eksperimentator hər bir düzgün cavabı qeyd edir. Əgər sınanılan şəxs birinci cəhddə 6, ikincidə 10, üçüncüdə 12 və s. ədədi yaddasaxlamağa nail olmuşsa, deməli, dinamika yüksələn xətt üzrə gedir. Bu proses qrafik şəkildə qeyd olunur. Şaquli xətt yaddasaxlama üçün cəhdlərin sayını, üfiqi xətt isə hər bir cəhddən sonra yadda saxlanılmış ədədlərin sayını göstərir.

2. Aqressivlik və qəddarlıq bir çox yeniyetmə və gənclərin davranışında müşahidə olunan tipik cəhətlərdən biridir. Yeniyetmələrin assosial davranışı fonunda özünü göstərən bu xüsusiyyətlər daha çox həmyaşıdlar və küçə qrupları daxilində baş verən rəqabət şəraitində «özünütəsdiqetmə», başqa qrup üzvlərinə təsir göstərmək, liderliyə can atmaq məqsədilə, həmçinin tamamilə günahsız, kənar adamlara yönəlmiş motivləşməmiş aqressiv hərəkətlər kimi diqqəti cəlb edir.

Konkret misala diqqət yetirək.

16-17 yaşlarında olan spirtli içki qəbul etmiş 3 gənc küçə ilə gedən 13 yaşlı oğlanın qarşısını kəsərək onun pullarını əlindən aldıqdan sonra yaşadıqları binanın həyətinə gətirmiş, zirzəmiyə salaraq huşunu itirənə qədər döymüş və ağır bədən xəsarəti yetirmişdilər.

Psixoloqlar yeniyetmə və gənclərdə müşahidə olunan aqressivliyin köklərini onların bu yaş dövrü üçün xarakterik olan ümumi qəzəbliliyinin təsiri altında özünəhörmət hissinin aşağı düşməsində, yaşanmış uğursuzluq və ədalətsizlikdə (atanın ailəni atması, məktəbdə pis qiymətlər, idman bölməsindən xaric edilmə və s.) axtarılır. Bir sıra xarici ölkə alimləri isə öz tədqiqatlarında aqressiya və aqressivliyi fərqli şəkildə mənalandıraraq onu anadangəlmə davranış reaksiyası, hakimiyyətə can atma, şəxsiyyətin öz mühitinə düşmən münasibətinin təzahürü və s. kimi izah edirlər. Belə affektiv təsirlər bəzi hallarda yeniyetmə və gənclərdə suisidal davranışa – intihar hallarına da gətirib çıxarır. Aqressivlik kəmiyyət və keyfiyyət baxımından fərqli xarakteristikaya malikdir. Bu cəhətdən aqressivliyin motivləşməmiş və emosional durum zəminində yaranan (əsəbilik, düşmənçilik və s.) olmaqla iki əsas tipi fərqləndirilir.

Təhsil müəssisələrində bəzi yeniyetmə və gənclərin aqressiv davranış aktlarına da təsadüf olunur ki, bu da müəllimlər və məktəb rəhbərləri ilə yanaşı, valideynləri də ciddi narahat edir. Təhsil müəssisəsində işləyən psixoloq aqressiv davranışa malik olan yeniyetmə və gəncləri aşkara çıxarmalı və onlarla korreksiyaedici tədbirlər müəyyənləşdirib, həyata keçirməlidir. Yeniyetmə və gənclərdə aqressivliyin aşkara çıxarılması üçün sınaqdan çıxarılmış müvafiq diaqnostik metodikalardan biri Bass – Darki sorğusudur.