Mövzu№ Sahibkarlıq fəaliyyətinin mahiyyəti, növləri və innovasiya sahibkarlığı. Plan

2. Biznesin inkişaf strategiyası 
 
Biznesin xəttini və məqsədlərini təyin etdikdən sonra strategiyanın işlənməsi 
mərhələsi başlayır. Strategiya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün lazımi 
hərəkətlərin ümumiləşdirilmiş modelini ifadə edir. Uzunmüddətli perspektivdə rəqabət 
mübarizəsində firmaya yanaşmağa imkan verən strategiyanın işlənilməsinin mahiyyəti 

---

çox böyükdür. Korporativ səviyyədə strategiyanın əsas vəzifəsi - ətrafdakı iqtisadi 
mühitə daha faydalı surətdə daxil olmaq və ona uyğun gəlməkdir.
Strategiya öz məqsədinə çatmaq və missiyasını yerinə yetirmək üçün təşkilatın 
haraya getmək istədiyini müəyyən edir. O, təşkilatın fəaliyyət xüsusiyyətlərini və 
istiqamətlərini əks etdirən məhdudiyyətləri yaradır və seçim çərçivəsini göstərir. 
Seçim məhsul və xidmətlər, onların həcmi, çeşidi, satış bazarları və ehtiyatların alınma 
bazarı, artım imkanları, kapitalın dövretməsi, vəsaitin yerləşdirilməsi kimi məqamlara 
aiddir. Beləliklə, strategiya - niyyət haqqında deklarasiyadır, o, təşkilatın gələcəkdə 
necə olmaq istədiyini təyin edir. 
Strategiyaların müəssisələrin həyatında başlıca əhəmiyyətini aşağıdakı kimi 
qeyd edə bilərik: a)Strategiya hər şeydən əvvəl ətraf mühiti lazımınca 
qiymətləndirməyə və gələcək planlan daha da mükəmməl hazırlamağa imkan verir. 
Müəssisəni əhatə edən mühit amillərində baş verən dəyişikliklərin nədən ibarət olduğu 
və bunların fəaliyyətlərə necə təsir etdiyini qabaqcadan müəyyənləşdirə bilmək, 
gələcək planların daha da mükəmməl hazırlanmasına imkan verəcəkdir. Strategiyası 
olmayan müəssisə isə ətraf mühitdən olacaq yeni təhlükə və imkanları görə 
bilmədiyindən, heç şübhəsiz, yeni-yeni uğursuzluqlara sürüklənəcəkdir.
b)Strategiya, müəssisəyə öz-özünü hərtərəfli qiymətləndirmə imkanı verir. Strateji 
qərarlar müəssisəyə mövcud vəziyyəti və imkanları hərtərəfli təhlil etməyə imkan 
verir. Bu da öz növbəsində ayrı-ayrı şöbələrin və alt sistemlərin güclü və zəif 
cəhətlərini, idarəçilik fəlsəfəsini, rəhbərlərin dəyərlilərini, arzu və meyllərin və s. 
öyrənilməsinə şərait yaradacaqdır.
ç) Strategiya, müəssisənin fəaliyyətlərini müəyyən məcraya yönəldir, planlar üçün 
ümumi bir çərçivə hazırlayır və şöbələr arası koordinasiya əlaqələrini möhkəmləndirir 
Strateji qərarlar sisteminin ümumi məqsəd və vəzifələrini müəyyənləşdirdiyi üçün alt 
sistemləri də bunları gerçəkləşdirmək istiqamətində fəaliyyət proqramlarını 
hazırlamağa və koordinasiyatı çalışmağa məcbur edir.
c)Strategiya, müəssisədə alınan qərarların və gələcək layihələrin mükəmməlliyini və 
doğruluq dərəcəsini artırmağa xidmət edir. Strateji qərarlar mühit amillərində baş 
verən dəyişiklikləri təhlil edərək yeni imkan və təhlükələri müəyyənləşdirməyə xidmət 

---

etdiyi üçün problemləri vaxtında görməyə, alternativ qərarlardan ən əlverişlilərini 
seçməyə və uğurla tətbiq etməyə imkan verir. 
Strategiya aşağıdakı suala cavab verməlidir: xarici mühit elementlərini nəzərə 
almaqla qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün müəssisədə mövcud resurslar və 
imkanlardan istifadəsinin yaxşılaşmasının hansı alternativ variantları vardır?
Strategiyanın seçilməsində aşağıdakı vacib amillər nəzərə alınmalıdır:
- sahənin güclü tərəfləri;
- firmanın güclü tərəfləri; 
- firmanın məqsədləri;
- firmanın maliyyə resursları: 
- işçilərin ixtisas səviyyəsi;
- xarici mühitdən asılılığın dərəcəsi;
- vaxt amili.
Seçilmiş strategiya onun həyata keçirilməsi imkanlarını müəyyənləşdirən 
amillərin hərtərəfli, əhatəli təhlili əsasında qiymətləndirilir. Qiymətləndirmənin əsas 
meyarı: seçilmiş strategiyanın firmanın qarşısında duran məqsədlərinə nail olmağa 
gətirib çıxarmasıdır.
Əgər strategiya firmanın məqsədlərinə uyğun gəlirsə, onda onun gələcək 
qiymətləndirilməsi aşağıdakı istiqamətlər üzrə aparılır:
-ətrafdakı tələblərə və vəziyyətə seçilmiş strategiyanın uyğunlaşması;
- firmanın imkanlarına və potensialına seçilmiş strategiyanın uyğunlaşması; 
- strategiyada olan riskin əlverişliyi.
Firmanın strategiyasını müəyyən edərkən rəhbərlik firmanın bazardakı mövqeyi 
ilə bağlı üç əsas məsələ ilə qarşılaşır: 
- hansı biznesə xitam verilsin;
- hansı biznes davam etdirilsin;
- hansı biznesə keçirilsin.
Bu o deməkdir ki, strategiyada əsas diqqət aşağıdakılara yönəldilir:
a) təşkilat nəyi edir və nəyi etmir;
b) fəaliyyətin həyata keçirilməsində nə mühümdür və nə vacib deyil.

---

Qeyd etməliyik ki, strateji idarəetmə sahəsində aparıcı mütəxəssis və 
nəzəriyyəçilərdən biri olan ABŞ-ın Qərb Universitetinin professoru M.Porterin 
fikrincə, firmanın bazarda özünü aparması (davranışı) barədə strategiyanın 
işlənməsinin üç əsas sahəsi vardır.