Mövzunun adı: Vergi uçotu ilə

qaydaları”dır.  

   İnventarizasiyanın  aparılması  üçün  mühasibat  uçotu  subyekti  rəhbərinin  əmri  ilə  bu 

subyektin aparıcı bölmələrinin yüksək ixtisaslı mütəxəssislərindən ibarət daimi fəaliyyətdə 

olan  inventarizasiya  komissiyası  yaradılır.  Mühasibat  uçotu  subyektinin  rəhbəri  və  ya 

onun  müavinlərindən  biri  inventarizasiya  komissiyasının  sədri,  mühasibat  xidmətinin 

rəhbəri isə sədrin müavini olur.  

    İnventarizasiyanın aparılması aşağıdakı hallarda məcburidir: 

  mühasibat uçotu subyektinin aktivləri satıldıqda, alındıqda, icarəyə və istifadəyə 

verildikdə; 

  qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada mühasibat uçotu subyektləri yenidən 

təşkil edildikdə; 

  mühasibat uçotu subyekti ləğv edilərkən, ləğv balansı tərtib edilməmişdən əvvəl; 

  maddi-məsul şəxslər dəyişildikdə və yaxud məzuniyyətə getdikdə (işlərin qəbulu 

və təhvili günü); 

  oğurluq  və  ya  sui-istifadə  halları,  həmçinin  qiymətlilərin  xarab  olması  faktları 

müəyyən edildikdə; 

  yanğın, təbii fəlakət, qəza və digər fövqəladə hadisələr baş verdikdə;  

  mühasibat 

uçotu 

subyektinin 

aktivləri 

və 

öhdəlikləri 

yenidən 

qiymətləndirildikdə; 

  məhkəmənin və ya müstəntiqin müvafiq qərarı, yaxud prokurorun yazılı göstərişi 

olduqda; 

  özəlləşdirmə zamanı mühasibat uçotu subyektinin statusu dəyişildikdə tərəflərin 

razılığı ilə, yaxud dövlət əmlakının idarəetmə orqanlarının tələbi ilə; 

  ümumilikdə  mühasibat  uçotu  subyektinin  mülkiyyət  forması,  mülkiyyətçisi, 

sərəncamçısı  və  təşkilati-hüquqi  forması,  habelə  onun  yerləşdiyi  (qanuni 

istifadəsində olduğu) torpaq sahəsinin mülkiyyətçisi dəyişildikdə. 

     İnventarizasiyanın  aparılması  məcburi  olan  hallardan  başqa  hesabat  ilində 

inventarizasiyaların  sayı,  onların  aparılma  tarixləri,  həmin  inventarizasiyaların  hər 

birində  yoxlanılacaq  aktivlərin  və  öhdəliklərin  siyahısı  mühasibat  uçotu  subyektinin 

rəhbərliyi tərəfindən müəyyən edilir.  

    Aktivlərin  və  öhdəliklərin  inventarizasiyası  01  iyul  tarixindən  tez  olmamaqla, 

təşkilat  rəhbərinin  sərəncamına  əsasən  aparılır.  Əsas  vəsaitlərin  və  qeyri-maddi 

aktivlərin inventarizasiyası iki ildən bir, kitabxana fondu beş ildən bir, digər aktivlərin 

inventarizasiyası isə ildə bir dəfə aparılır. Öhdəliklərin inventarizasiyası ildə bir dəfə 

aparılır.  

    Aktivlərin  və  öhdəliklərin  inventarizasiyası  zamanı,  onların  ayrı-ayrı  kateqoriyaları 

üzrə uçot məlumatlarından kənarlaşma hallarını  müəyyən etmək üçün inventarizasiya 

cədvəli  tərtib  edilir.  İnventarizasiya  cədvəllərində  inventarizasiyanın  nəticələri,  yəni 

mühasibat  uçotu  məlumatları  ilə  faktiki  inventarizasiya  məlumatları  arasındakı 

kənarlaşmalar  (fərq)  göstərilir.  İnventarizasiya  cədvəllərində  aktivlərin  artıqgəlmələri 

---

üzrə məbləğlər onların bazar qiymətlərinə və əskikgəlmələri üzrə məbləğlər isə onların 

mühasibat  uçotundakı  qiymətlərinə  müvafiq  göstərilir.  İnventarizasiya  cədvəllərində 

öhdəliklərin  artıqgəlmələri  və  əskikgəlmələri  üzrə  məbləğlər  onların  aşkar  olunmuş 

faktiki sənədlərinə uyğun göstrərilir. 

    İnventarizasiya  zamanı  mövcud  olan  aktivlərin  və  öhdəliklərin  mühasibat  uçotu 

məlumatlarından kənarlaşan məbləğləri aşağıdakı qaydada tənzimlənir : 

 aktivlər  üzrə  artıqgəlmələr,  onların  səbəbləri  və  təqsirkar  şəxslər 

müəyyənləşdirilməklə  həmin  aktivlər  istismarda  olduğu  yerdə  maddi  məsul 

şəxsin  hesabına  mədaxil  edilir  və  onların  məbləğləri  mühasibat  uçotu 

subyektinin gəlirinə aid edilir; 

 müvafik  normativ  sənədlərdə  nəzərdə  tutulmuş  təbii  itki  normaları  daxilində 

xarabolmalar və bu kimi əskikgəlmələr və itkilər mühasibat uçotu subyektinin 

xərcinə aid edilir;  

 təyin  edilməsi  mümkün  olan,  lakin  müvafiq  normativ  sənədlərdə  nəzərdə 

tutulmayan aktivlər üzrə təbii itki normaları mülkiyyətçi tərəfindən bu aktivlərə 

oxşar aktivlərin normalarına uyğun olaraq müəyyən edilir; 

 aktivlər  üzrə  əskikgəlmələr  və  itkilərin  (habelə  təbii  itki  normalarından  artıq 

xarabolmalar, əskikgəlmələr və itkilər də daxil olmaqla) səbəbləri və təqsirkar 

şəxslər  müəyyənləşdirilməklə  onların  məbləğləri  (əskikgəlmələr  və  itkilər 

müəyyən etdiyi vaxtda bazar qiymətləri ilə) təqsirkar şəxslərin hesabına yazılır;  

 təqsirkar  şəxsləri  müəyyən  etmək  mümkün  olmadıqda,  əskikgəlmələrin  və 

itkilərin  məbləğlərinin  mühasibat  uçotu  subyekti  tərəfindən  təqsirkar  sayılan 

şəxsdən  tutulması  məhkəmə  tərəfindən  ləğv  edildikdə  və  ödənilməsi  mümkün 

olmayan  (ümidsiz)  əskikgəlmələr  və  itkilər  müəyyənləşdirildikdə  həmin 

məbləğlər mühasibat uçotu subyekti rəhbərinin yazılı sərəncamına əsasən xərcə 

aid edilir  

 öhdəliklər  üzrə  məbləğlər  dəqiqləşdirildikdə  kənarlaşmalar  hesabat  ilində 

mənfəətin  (zərərin)  artırılması  (azaldılması)  və  yaxud  mühasibat  uçotu 

subyektinin yaratdığı kapital ehtiyatları hesabına uçotda əks etdirilir.  

    Yaranmış  fərqlərin  uçotda  əks  etdirilməsi  barədə  sonuncu  qərarı  mühasibat  uçotu 

subyektinin rəhbəri verir. Komissiya tərəfindən müvafiq inventarizasiya cədvəlləri və 

aktlar  əsasında  inventarizasiyanın  nəticələri  rəsmiləşdirilərək  inventarizasiya 

qurtardıqdan  sonra  10  gün  müddətində  mühasibat  uçotu  subyektinin  rəhbərliyinə 

təqdim edilir. Mühasibat uçotu subyektinin rəhbərinin sərəncamına əsasən aktivlər və 

öhdəliklər üzrə inventarizasiyanın nəticələri 10 gün müddətində mühasibat uçotunda və 

maliyyə hesabatlarında əks etdirilməsi üçün mühasibatlığa təqdim edilir.