Mtmda bolalarni ma’naviy estetik tarbiyalashda musiqaning o’rni

Qo‘shiq ijro malakalalari va ularning ahamiyati. Xor bo‘lib kuylash murakkab psixologiya fiziologiya jarayon hisoblanadi. Vokal xor ishlari bolalarni ahloqiy estetik tarbiya uchun o‘qitishning eng aktiv shaklidar. Xor bo‘lib qo‘shiq kuylaganda bolalarni diqqat e’tibori kuchayadi, xotirasi, nutqi rivojlanidi, ovoz diapozoni kuchayadi, musiqiy o‘quvi usadi, rasta davri yengil o‘tadi. Vokal-xor malakalari yildan-yilga shakllanib boradi, har bir darsda qayta-qayta eslatib nazorat qilib turish lozim. Vokal xor malakalarini 6 xil turga bo‘linadi.

Mashg‘ulotda qo‘shiq kuylash holati.

Qo‘shiqchilik nafasi.

Ovoz hosil qilish.

Sozlanish.

Ansamblga jo‘r bo‘lish.

Talaffuz.

Qo‘shiq aytishda gavda xolatining to‘g‘ri bo‘lishiga estetik va fiziologik tomondan qarash lozim. Qo‘shiqchi biridan eshituvchi diqqatini chalg‘itadigan keraksiz xarakatlardan o‘zini xoli qilib, tabiiy majbur bo‘lmagan va chiroyli ko‘rinishga ega bo‘lishga o‘rganishi kerak. Qo‘shiqchilikda saxnada o‘zini tutish manzarasi muvaffaqiyat uchun katta ahamiyatga egadir.

Gavdaning to‘g‘ri holati ovoz chiqarishdaqo‘yidagi qo‘layliklarni to‘g‘diradi. Gavdaning erkin, lekin aktiv holati muskullarni tovush hosil qilish vazifasini bajarishga safarbar qiladi. Shunday qilib qo‘shiq aytishda gavdaning to‘g‘ri holati qo‘shiqsi uchun prinsipial ahamiyatga egadir.


Qo‘shiqchilik nafasi. Bu masalada ilmiy izlanishlar shuni ko‘rsatdiki, qo‘shiq aytish jarayonida nafasning bir turi bo‘lib qat’iy ravishda ijro qilish mumkin emas. Qo‘shiqdan aralash nafas ishalatiladi. Nafas chiqarish qo‘shiq aytishda katta rol uynaydi. Bolalarga murakkablatirmasdan tushuntirib maqsadga muvofiq o‘qituvchi bolalarda qo‘shiq nafasi oddiy fiziologiya nafasni farqi birligini yaxshi anglash bilish kerak. Chunki guruh bolalarida nafas organlari edi rivojlanish darajasida bo‘lganligi uchun ularni ko‘proq nafas gimnastikasi bilan shug‘ullantirishi ovozni tezroq qo‘shiq uchun shaklalnishga sabab bo‘ladi.
Ovoz hosil qilish uchun mayin va yoqimli kuylay olish kerak. Og‘ir sur’atdali qo‘shiqlarni kuylaganda ortiqcha chuzib, asarning xarakterini bushashtirib yubormaslik zarur. Tez sr’atli asarlarda shoshmaslik, ovoz mayinligini yo‘qotmadan maqsadga muvofiqdir. Liga bilan birlashtirgan notalarni ea kuylay olish kerak. Unlilarni to‘g‘ri talaffuz etish undosh tovushlarni esa burro va aniq talaffuz qilish maqsadga muvofiqdir. Kuylaganda og‘izning yumaloq bo‘lishgae’tibor berish kerak.
O‘zbek tilida talaffuz qilinadigan unlilarni “u” tovushiga yaqinroq qilib yaqinroq qilib aytishbariq qattiq va nozik ovozda kuylashga yo‘l qo‘ymaslik kera. Tovush hosil qilish uchun artikulyatsiya organlarini erkin harakatlantirish, lablar va tillalarni faol tutish zarur. Unli tovushlarni talafuz etganda og‘iz va lablarning ochilishi holatiga e’tibor berish maqsadga muvofiqdir. Unlilarni yumaloq qilib kuylay olish kerak.tovush tembrining bir xilligiga erishish uchun tovushni bir maromda va unisonda kuylash olish zarur.o‘rtacha dinamikida mayin,yumshoq kuylash, mantiqiy urg‘ular bera olish maqsadga muvofiqdir.