Mtt-mahalla va maktab hamkorlikida pedagogning roli
Yüklə 26,05 Kb.
|
|
MTT-mahalla va maktab hamkorlikida pedagogning roli. Shaxsning shakllanishida oilaning roli katta. Aqlan yetuk, axloqan pok, jismonan baquvvat farzandlar namunali oilalarda kamol topadilar.Shuning uchun ham oilada sog‘lom muhitni vujudga keltirish va uni mustahkamlash umumdavlat ahamiyatga molik masaladir.Chunki ijtimoiy hayotda yuz beradigan barcha o‘zgarishlar, ya’ni undagi yetuk va kamchiliklar, murakkabliklar va ziddiyatlar oilada o‘z aksini topadi. Shunga ko‘ra oil ava oilaviy tarbiya masalalari har doim ham dolzarb muammo bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qoladi. 12 Respublikamizda 1998-yil –“Oila yili” deb e’lon qilinishi munosabati bilan qabul qilingan Davlat dasturini hayotga joriy etish natijasida oilaviy munosabatlarning huquqiy asoslari takomillashtirildi,”Oila kodeksi”ning yangi tahriri, bir qator qonunchilik va me’yoriy hujjatlar qabul qilindi.Oilaning moddiy farovonligini ta’minlashga qaratilgan zarur shart-sharoitlar yaratildi. Kam ta’minlangan, serfarzand oilalarni qo‘llab-quvvatlash ishlarini davlat o‘z zimmasiga oldi.1999-yil mamlakatimizda “Ayollar yili” deb e’lon qilinishi munosabati bilan jamiyatda xotin-qizlarning mavqeyini yanada oshirish, turmush sharoitlarini yaxshilash uchun barcha davlat va nodavlat tashkilotlarni birlashtirildi.Shu yildan boshlab(1999-yil) ayollarga ularning istaklariga binoan hamda qonunda belgilangan mehnat staji bo‘lgan taqdirda 54-yoshdan pensiyaga chiqish huquqi berildi. 3 yoshgacha bolasi bo‘lgan ayollar byudjet hisobidan moliyalashtirilgan mussasa va tashkilotlarda ishlayotgan bo‘lsalar, ular uchun ish haqining to‘liq miqdori saqlangan holda ish vaqtini haftasiga 35soatdan oshmaydigan muddati belgilandi.Ayollar yili munosabati bilan qabul qilingan davlat dasturi mamlakatimizda yashayotgan ayolning hayotiga ijobiy ta’sir 12 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 22 yanvardagi PF-5308-sonli Farmoni ’’O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustivor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasini” Faol tadbirkorlik, inovatsion g’oyalar va texnalogiyalarni qo’llab quvvatlash yili’’da amalga oshirishga oid davlat dasturi. 30 ko‘rsatmoqda. Respublikamizda 2000-yilda “Sog‘lom avlod” yili deb e’lon qilindi. 2000-yilda amalga oshiriladigan ishlar “Oila” , “Ayollar yili”dagi chora- tadbirlarining mantiqiy davomi bo‘lib, onalar va bolalar salomatligini mustahkamlash, sog‘lom avlodni shakllantirish yuzasidan ko‘plab ijobiy natijalarga erishildi. -yoshlarni turmush qurishdan avval tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish amaliyoti hayotga joriy qilindi. -nogironlikning oldini olish maqsadida respublikamizning barcha hududlarida homilador ayollar va chaqaloqlarni skrining ko‘rigidan o‘tkazish yo‘lga qo‘yildi. -bolalar organizmida yod tanqisligi oqibatida kelib chiqadigan kasalliklarni oldini olish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqildi va amalga oshirilmoqda. “Bu yorug‘ dunyoda hayot bor ekan, oila bor. Oila bor ekan, farzand deb atalmish bebaho ne’mat bor. Farzand bor ekan, odamzot hamisha qiyomatgacha bardavom yashaydi. Respublikada yosh avlodni ma’naviy jihatdan barkamol qilib voyaga yetkazish maqsadida turli mazmunlarda ko‘rik-tanlovlar o‘tkazilib kelinmoqda. Birinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy majlisining XI-sessiyasida qabul qilingan “Oila kodeksi”sharqona va umuminsoniy axloq normalari mushtarakligida shakllangan, farovon oilalarning manfaatlarini ta’minlashda muhim huquqiy poydevor bo‘ladi. Konstitutsiyaga binoan, “Onalik va bolalik”davlat tomonidan muhofaza qilinadi.(65-modda). Respublikada yosh avlodni ma’naviy jihatdan barkamol qilib voyaga yetkazish maqsadida turli mazmunlarda ko‘rik-tanlovlar o‘tkazilib kelinmoqda. Birinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy majlisining XI-sessiyasida qabul qilingan “Oila kodeksi”sharqona va umuminsoniy axloq normalari mushtarakligida shakllangan, farovon oilalarning 31 manfaatlarini ta’minlashda muhim huquqiy poydevor bo‘ladi. Konstitutsiyaga binoan, “Onalik va bolalik”davlat tomonidan muhofaza qilinadi.(65-modda). Maktabgacha ta’lim muassasasining ota-onalar bilan hamkorlikdagi Maktabgacha ta’lim muassasasining ota-onalar bilan hamkorlikdagi ishining mazmuni va usullari. MTTning ota-onalar bilan ishlashining jamoa tarzida va yakkama-yakka holda ishlash shakllarini mohirlik bilan qo‘shib olib borish, keng aholi orasida pedagogik tashviqot ishlarini tashkil etish tufayli bolalarni tarbiyalashda ijobiy natijalarga erishish mumkin. MTT xodimlarini ota- onalar va oilalar bilan hamkorlikdagi ishlarining eng keng tarqalgan shakllaridan bir qanchasini keltiramiz: -Ota-onalar bilan yakkama-yakka ishlash. Ilg‘or pedagogik tajribalarning ko‘rsatishicha, ishning bu turi katta ahamiyatga ega. Bunda tarbiyachi oila va bolaning shaxsiy xususiyatlarini o‘rganib ularni o‘zining tarbiyaviy ishida hisobga oladi. MTTlarimiz tajribasida ota-onalar bilan yakkama-yakka olib boriladigan ishlarning turli xil shakllari aniqlangan; oilaga tarbiyachining borishi, ota-onalar uchun suhbat o‘tkazish, ularga maslahatlar berish, ota- onalarning MTT hayoti bilan tanishishlari. MTTning oila bilan hamkorlikdagi ish shakllari: MTTning oila bilan hamkorlikdagi ish shakllari: 1.Tarbiyachi bolaning oilasiga borishi kamida yiliga 2marta. 2.Umumiy majlislar yiliga 2marta. 3.Ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlar:ertalabki qabulda, kechki kuzatish paytida. 4.Ochiq eshiklar kuni yiliga 2marta. 32
Ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlar: Ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlar: Oila bilan shaxsan ishlashning eng keng tarqalgan usuli sifatida qo‘llanadigan suhbat bolalarni ertalab qabul qilish va kechqurun kuzatish vaqtida o‘tkazilishi mumkin. Ular tarbiyachilar bilan ota-onalarni bir-biri bilan yaqinroq tanishishlariga yordam beradi. Tarbiyachining ota-onalar bilan ertalab o‘tkazadigan suhbatlari qisqa muddatli bo‘ladi uning yaqinlarida yaxshi kayfiyat, tarbiyachiga ishonch hissi paydo bo‘lishida kata ahamiyatga ega. Ota-onalardan bola kechqurun qanday kayfiyatda bo‘lganini, qanday uxlaganini, bola o‘zini qanday sezganini so‘rash foydali. Tarbiyachi ota- onalarga bolalarni bugun guruhda nimalar kutishi haqida qisqacha axborot beradi. Bu narsa bolani kayfiyatini ko‘taradi, ota-onani xotirjam qiladi. Ota- onalar bilan kechki suhbatlar ham vaqt jihatidan cheklangan, ota- onalar bilan kechki suhbat paytida tarbiyachi bolaning tashqi ko‘rinishiga taalluqli kamchiliklar aytilishi mumkin. Bolani guruhda kunni qanday o‘tkazgani, nimalar bilan mashg‘ul bo‘lgani, o‘zini qanday tutgani, nimaga e’tibor berish kerakligi haqida axborot beradi. Ota-onalarni bola tarbiyasida yo‘l qo‘ygan biror kamchilik va xatosini tahlil qilish uchun ular bilan yanada mufassal suhbat o‘tkazish zarurati tug‘ilganda vaziyatni tuzatish uchun malakali maslahat hamda tavsiya berish kerak bo‘lganda maslahatlar o‘tkaziladi. Ota-onalar bilan MTT xodimlarini birgalikdagi faoliyatini tashkil etish va uning mazmuni MTTdagi sharoitlarga bog‘liqdir. Birgalikdagi faoliyat kerakli darajada amalga oshiriladigan joyda o‘zaro yordam, bir-birini tushunish, topshirilgan ishga javobgarlik holati vujudga keladi. Ota-onalar MTT maydonini ko‘kalamzorlashtirish, xonalarni qish mavsumiga tayyorlash, sog‘lomlashtirish 33 ishlarini o‘tkazishda yordam ko‘rsatishlari, bolalarga bayram kostyumlari tayyorlashda, bolalarni sayohatga kuzatib borishda ishtirok etishlari mumkin. Agar ota-onalar orasida fotosuratchilar, tikuvchilar, rassomlar bor bo‘lsa, ular MTTga bevosita yordam ko‘rsatishlari kerak. Birgalikda ishni to‘g‘ri tashkil etish uchun yillik reja tuziladi va ko‘rinadigan joyga ilib qo‘yiladi. Ota-onalardan qaysi kunlari MTTga kelib yordam berishlari mumkinligini so‘rash lozim. Ota-onalar bilan MTT xodimlarini birgalikdagi faoliyatini tashkil etish va uning mazmuni MTTdagi sharoitlarga bog‘liqdir. Birgalikdagi faoliyat kerakli darajada amalga oshiriladigan joyda o‘zaro yordam, bir-birini tushunish, topshirilgan ishga javobgarlik holati vujudga keladi. Ota-onalar MTT maydonini ko‘kalamzorlashtirish, xonalarni qish mavsumiga tayyorlash, sog‘lomlashtirish ishlarini o‘tkazishda yordam ko‘rsatishlari, bolalarga bayram kostyumlari tayyorlashda, bolalarni sayohatga kuzatib borishda ishtirok etishlari mumkin. Agar ota-onalar orasida fotosuratchilar, tikuvchilar, rassomlar bor bo‘lsa, ular MTTga bevosita yordam ko‘rsatishlari kerak. Birgalikda ishni to‘g‘ri tashkil etish uchun yillik reja tuziladi va ko‘rinadigan joyga ilib qo‘yiladi. Ota-onalardan qaysi kunlari MTTga kelib yordam berishlari mumkinligini so‘rash lozim. Farzand – oilaning quvonchi, ota-onaning tayanchi jamiyatning hayotbaxsh kuchi. Oqil ota-onalar oilada farzand dunyoga kelishi bilan uning tarbiyasini buvisi, buvasi yoki jamoat tarbiya muassasalariga topshirmay bu mas’uliyatli vazifa bilan o‘zlari jiddiy shug’ullanadilar. Ota-onaning tarbiyachilik vazifasi haqida ulug’ rus yozuvchisi M.Gorkiy shunday deb yozgan edi: “Bolasini suyishni tovuq ham biladi. Ularni tarbiyalay olmoq esa-qobiliyat va keng hayotiy bilimlarni talab etuvchi davlat miqyosidagi buyuk ishdir. Oilada kun tartibiga rioya qilinmasa, uydagi yumushlar oila a’zolari o‘rtasida to‘g‘ri taqsimlanmasa, oilada ayolga nisbatan noto‘g‘ri munosabatda bo‘linsa, ichkilikbozlik va boshqa illatlar hukm sursa, bunday oilada o‘sgan bola yuqori ta’sirchanligi, hayotiy tajribasi kam bo‘lganligi sababli voqealarni o‘zi to‘g‘ri baholay olmaydi. Natijada bola indamas, 34 jahldor, qo‘pol bo‘lib qoladi.Bolani to‘g‘ri tarbiyalashda uning oldida ota-onaning obro‘si yuqori bo‘lishi kerak, busiz tarbiya bo‘lishi mumkin emas. Ota –onalarning fuqarolik qiyofasi, hayoti, ishlari,yurish-turishi, jamiyat oldida o‘z oilasi uchun javobgarlik tuyg‘usi ular obro‘sining asosidir. Ijtimoiy faoliyatni oilaviy vazifalar bilan birgalikda olib boradigan, bolalarining hayotiga qiziqadigan va ularga mohirlik bilan rahbarlik qiladigan ota –onalar eng obro‘li kishilardir. Bularning hammasi ham otaga, ham onaga birdek taalluqlidir. Farzand – oilaning quvonchi, ota-onaning tayanchi jamiyatning hayotbaxsh kuchi. Oqil ota-onalar oilada farzand dunyoga kelishi bilan uning tarbiyasini buvisi, buvasi yoki jamoat tarbiya muassasalariga topshirmay bu mas’uliyatli vazifa bilan o‘zlari jiddiy shug’ullanadilar. Ota-onaning tarbiyachilik vazifasi haqida ulug’ rus yozuvchisi M.Gorkiy shunday deb yozgan edi: “Bolasini suyishni tovuq ham biladi. Ularni tarbiyalay olmoq esa-qobiliyat va keng hayotiy bilimlarni talab etuvchi davlat miqyosidagi buyuk ishdir. Oilada kun tartibiga rioya qilinmasa, uydagi yumushlar oila a’zolari o‘rtasida to‘g‘ri taqsimlanmasa, oilada ayolga nisbatan noto‘g‘ri munosabatda bo‘linsa, ichkilikbozlik va boshqa illatlar hukm sursa, bunday oilada o‘sgan bola yuqori ta’sirchanligi, hayotiy tajribasi kam bo‘lganligi sababli voqealarni o‘zi to‘g‘ri baholay olmaydi. Natijada bola indamas, jahldor, qo‘pol bo‘lib qoladi.Bolani to‘g‘ri tarbiyalashda uning oldida ota- onaning obro‘si yuqori bo‘lishi kerak, busiz tarbiya bo‘lishi mumkin emas. Ota –onalarning fuqarolik qiyofasi, hayoti, ishlari,yurish-turishi, jamiyat oldida o‘z oilasi uchun javobgarlik tuyg‘usi ular obro‘sining asosidir. Ijtimoiy faoliyatni oilaviy vazifalar bilan birgalikda olib boradigan, bolalarining hayotiga qiziqadigan va ularga mohirlik bilan rahbarlik qiladigan ota –onalar eng obro‘li kishilardir. Bularning hammasi ham otaga, ham onaga birdek taalluqlidir. Hayotning birinchi yilidan boshlab bola shaxsini shakllantirish, ya’ni uning tarbiyasi bilan shug‘ullanish oilaning asosiy vazifasidir. 35
tarbiyasi bilan shug‘ullanish oilaning asosiy vazifasidir. Oilada kattalarga hurmat, kichiklarga izzatda bo‘lish kabi qoidalar kundalik odatga aylanib borishi kerak. Ota-ona bolaning har bir xatti-harakatini nazorat qilib borishi kerak. Bolani yoshligidan boshlab oilaviy odob-axloq qoidalariga odatlantirish, yaxshi xulq-atvorli bo‘lishga o‘rgatish ota-onaning burchi. Bolalar ota-ona rahbarligida tevarak-atrof, hayot to‘g‘risidagi dastlabki tasavvurlarga ega bo‘ladilar. Bolalarda mustaqillikni o‘stirish, ularni qiyinchiliklarni yengishga o‘rgatish, undagi irodani mustahkamlash muhim ahamiyat kasb etadi. Oilaning milliy ruhi - xalqning milliy ruhiyatini Oilaning milliy ruhi - xalqning milliy ruhiyatini belgilaydi. Shu ma’noda har bir oila, uning a’zosida milliy psixologiyani shakllantiruvchi muqaddas ijtimoiy institutdir. Bu institut necha ming yilliklar davomida jahon xalqlarining bir-birlariga o‘xshamaydigan turfa milliy man’naviy qiyofalarini tarbiyalab kelayotir. Shuning uchun ham oiladagi bolalarda estetik tasavvurlari shakllantirish ham ma’lum jihatidan “milliy qiyofa”ga ega bo‘lishi lozim. Bolalarda estetik tasavvurlarni shakllantirishga ta’sir etuvchi omillar tizimida yana bir ijtimoiy masalalar borki, ularni pedagogika nuqtai nazardan to‘g‘ri yo‘naltirmaslik tarkib toptirilayotgan sifatlarni milliy ma’naviy qiyofa kasb ettirishga monelik qiladi. Bular ijtimoiy muhit, qarindosh urug‘lar, mahalla, ta’lim- 36 tarbiya maskanlari (bolalar bog‘chalari), ta’lim muassasalariga qatnovchi aksariyat farzandlarning ta’sir doirasi kabi masalalarni o‘z ichiga oladi. Zero,oila faqat er bilan xotin orasidagi o‘zaro munosabatlarini emas, balki ota-onalar bilan farzandlar, aka-ukalar, opa-singillar, qarindosh-urug‘lar oralaridagi munosabatlar ham ifodalanadi. Jamiyat bag‘rida oilalar tashkil topib, taraqqiy etib borar ekan, o‘zi ham ana shu jamiyatning kichik bir bo‘lagi sifatida namoyon bo‘ladi. Oilalar jamiyatdagi ijtimoiy iqtisodiy munosabatlar oila taraqqiyotiga doimo ta’sir etadi. Oiladagi ta’lim-tarbiya xususiyatlari esa jamiyatda ham o‘z aksini topadi. Shuning uchun ham oiladagi badiiy-estetik mazmundagi holatlarni faqat oilaga, unda voyaga yetayotgan farzandning estetik tasavvurlarini shakllantirish vositasi sifatida baholanishi lozim. Bu ta’lim-tarbiyaviy jarayonning jamiyat ma’naviyati, jumladan uning estetik olamiga ta’siri kuchlidir. Bu o‘z navbatida muhim ijtimoiy-pedagogik muammo sifatida e’tirof etilishiga asos bo‘ladi. Qolaversa, oiladagi estetik munosabatlar – oila hayotining tashqi ifodasi, namoyon bo‘lgan holda, oilada axloqiy ruhiy munosabatning rivojlanishiga, binobarin, oilaning mustahkamlanishiga kuchli ta’sir qiladi. 13 Bolalarda estetik tasavvurlarni shakllantirishga ta’sir etuvchi omillar tizimida yana bir ijtimoiy masalalar borki, ularni pedagogika nuqtai nazardan to‘g‘ri yo‘naltirmaslik tarkib toptirilayotgan sifatlarni milliy ma’naviy qiyofa kasb ettirishga monelik qiladi. Bular ijtimoiy muhit, qarindosh urug‘lar, mahalla, ta’lim- tarbiya maskanlari (bolalar bog‘chalari), ta’lim muassasalariga qatnovchi aksariyat farzandlarning ta’sir doirasi kabi masalalarni o‘z ichiga oladi. Zero,oila faqat er bilan xotin orasidagi o‘zaro munosabatlarini emas, balki ota-onalar bilan farzandlar, aka-ukalar, opa-singillar, qarindosh-urug‘lar oralaridagi munosabatlar 13 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2017-2021-yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori. T.:- 2016y. 29-dekabr. 37 ham ifodalanadi. Jamiyat bag‘rida oilalar tashkil topib, taraqqiy etib borar ekan, o‘zi ham ana shu jamiyatning kichik bir bo‘lagi sifatida namoyon bo‘ladi. 38 XULOSA
otaning kiyimlariga e’tibor qaratmaydigan –vaqtida dazmollab qo‘ymaydigan onaning qizidan nimani kutish mumkin zero xalqimizda “onasini ko‘rib qizini ol “degan ibora bekorga ishlatilmaydi.O‘tmish saboqlarini yodda saqlagan holda bugungi rejalarimizni tuzishimizda yoshlar ilmiy metodologiya bilan qurollanishini ko‘zda tutishimiz zarur bo‘lib qoldi. Aks holda tahlil obyektini ilmiy - badiiy ijtimoiy - siyosiy ahamiyatini aniqlash demak, qadrlash imkoni ham bo‘lmaydi. Estetik qiymatga ega bo‘lgan asar nazariyani boyitgan ilmiy qarash jamiyat taraqqiyotining muayyan bosqichlariga ta’rif bergan tarix fani bugungi kunda ta’qiq qilinishida qanday metodologiyalar qo‘llanishi talab etiladi Bundan shunday xulosa chiqarish mumkinki, oilada bolalarda estetik tasavvurlarni shakllantirishning bosh metodologiyasi tarixiy milliy o‘zbekona estetik qadriyatlarni zamonaviy tamoyillari bilan sintetik tarzda aynan tanlangan holda qo‘llanishiga erishishidan iborat bo‘lmog‘i lozim. Oilada bola tarbiyasining o‘ziga xos qoidalari mavjud bo‘lib, ota-onalar ulardan o‘rinli foydalanishlari lozim. Xususan, ular quyidagicha: Oilada bola tarbiyasining o‘ziga xos qoidalari mavjud bo‘lib, ota-onalar ulardan o‘rinli foydalanishlari lozim. Xususan, ular quyidagicha: 1. oilada hissiy moslik, ruhiy xotirjamlik va iliq iqlim yaratish; 2. ota-ona obro‘sini saqlash; 3. tarbiyada ota-ona, kattalar o‘rtasida talabchanlik birligi; 4. bola shaxsini mehnatda tarbiyalash; 5. oila, maktabgacha ta’lim muassasasasi va jamoatchilik hamkorligi; 6. bolani sevish va izzat qilish; 7. oilada qat’iy intizom va kun tartibi o‘rnatish; 39
9. bola taraqqiyotini aniqlab borish; 10. bolada mustaqillik, tashabbuskorlik sifatlarini hosil etish va boshqalar. Yüklə 26,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|