Муќаддима
-MA’RUZA. OQOVA SUVLAR VA ULARNING SINFLANISHI ........................................................................... 100
Yüklə 1,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 19-MA’RUZA. NEFT - GAZ SANOATI KORXONALARIDAGI CHIQINDILAR VA ULARDAN SAMARALI
- M U Q A D D I M A
|
14-MA’RUZA. OQOVA SUVLAR VA ULARNING SINFLANISHI ........................................................................... 100
17-MA’RUZA. YER RESURSLARINI EROZIYA VA DEFLYASIYADAN MUHOFAZA QILISH CHORA- TADBIRLARI ..................................................................................................................................................................... 112 19-MA’RUZA. NEFT - GAZ SANOATI KORXONALARIDAGI CHIQINDILAR VA ULARDAN SAMARALI FOYDALANISH MUAMMOLARI .................................................................................................................................. 122 4 M U Q A D D I M A Fan va texnika yuksak darajada rivojlangan hozirgi davrda inson va tabiat o’rtasidagi munosabatlar, ayniqsa ekologiya va atrof - muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish masalalari o`ta muhim, kechiktirib bo’lmaydigan va o’z yechimini kutayotgan muammoga aylanib bormoqda. Tabiatni muhofaza qilish deganda, inson manfaatlarini ko’zlab, tabiatdan oqilona foydalanish, uni saqlash, qo’riqlash va tabiiy boyliklarini ko’paytirish yo’lida amalga oshirilayotgan tadbirlarning ilmiy asoslangan kompleksi tushuniladi. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi XI sessiyasi 1992-yil 8-dekabrda qabul qilgan Konstitutsiyaning 50–moddasida ―Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga majburdirlar‖ deb alohida ta’kidlangan. ―Yer, yer osti boyliklari, suv, o’simliklar, hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zahiralar umummilliy boyliklardir, udardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat muhofazasidadir‖ deb t`akidlanadi Konstitutsiyaning’ 55 moddasida. Ma’lumki, 1993-yil 9-dekabrda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan ―Tabiatni muhofaza qilish‖ to’g’risidagi qonun qabul qilindi. Ushbu qonunda qanday mutaxassis tayyorlashdan qat’iy nazar barcha o’rta va oliy o’quv yurtlarida fuqarolarning hayoti uchun qulay tabiiy muhitga ega bo’lish huquqini ta’minlash uchun ekologik o’quvning majburiyligi belgalab qo’yildi. Chunki ekologik ta’lim va tarbiya yoshlarda ekologik ongni shakllantirishda, insoning tabiatga va biosferaga bo’lgan yangicha munosabatlarini yaratish muhim o’rin tutadi. Qolaversa, mustaqil respublikamizda ekologik madaniyatli, o’z Vataniga va eliga xizmat qiladigan yetuk, komil va barkamol insonning shakllanishiga katta ko’mak beradi. Tabiat cheksiz, tabiiy boyliklari bitmas–tuganmas degan ibtidoiy tasavvurlarga chek qo’yish, kishining madaniyat darajasini, intellektual bilim saviyasini uning tabiatga bo’lgan munosabati bilan o’lchaydigan davr keldi. Nabotot va hayvonot dunyosini ehtiyot qilish, har bir gul yoki navdani uzishdan, yoki hayvonga o’q uzishdan oldin shu hatti harakat to’g’risida o’ylab ko’rish, o’z hovlisini va shahar havosini iflos qilib, axlat yoqayotgan kishiga befarq qaramaslik tabiatni muhofaza qilishning tarkibiy; qismidir. Ma’lumki, ―Ekologiya‖ fani nihoyatda keng- ko’lamda xilma-xil muammolarni o’z ichiga oladi. Tabiiy atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy boyliklardan oqilona foydalanishning ilmiy asoslarini o’rgatishda, avvalo, muallim-muhandislar zimmasiga g’oyat mas’uliyatli vazifa tushadi. Bo’lajak muallim-muhandislar tabiatni muhofaza qilish va o’zgartirish sohasida chuqur bilimga ega bo’lishlari kerak. Chunki yuksak darjada taraqqiy etayotgan hozirgi kishilik jamiyatining tabiiy atrof-muhitga bo’lgan ta’siri tobora kuchliroq bo’lib bormoqda. Inson tabiatning tarkibiy qismi sifatida o’z mehnat faoliyati jarayonida tabiiy atrof muhitga ta’sir etib, o’zi ham shu muhitga moslashadi. ―Inson – jamiyat – tabiiy – muhit‖ sistemasini tadqiq etishning asosiy vazifalaridan biri ana shu sistemaning uchala tarkibiy qismi o’rtasidagi modda va energiya almashinishining cheksiz va tobora chuqurlashib borayotgan jarayonlarini o’rganishdir. Ushbu o’quv qo’llanma O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim 5 vazirligi tomonidan tasdiqlangan ―Ekologiya‖ fani o’kuv dasturiga asosan yozildi Qo’llamma birinchi marotaba nashr etilayoggani uchun ayrim hatoliklar va kamchiliklar sodir bo’lishi mumkin. O’quv qo’llanmaning kelgusida nuqsonsiz nashr etilishiga ko’mak beruvchi xato va kamchiliklarimizni ko’rsatadigan kitobxonlarimizga oldindan minnatdorchiligimizni bildirib o’z ―fikr va mulohazalarini quyidagi manzilga yozib yuborishlarini iltimos qilamiz. |