Muallifdan



Yüklə 1,3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə45/118
tarix09.10.2023
ölçüsü1,3 Mb.
#153439
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   118
Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish

UNDOSH TOVUSHLAR TASNIFI 
Ovoz 
va 
shovqinning 
ishtirokiga 
ko‘ra 
Hosil 
bo‘lish 
usuliga 
ko‘ra 
Hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra 
Lab 
tovushlari 
Til tovushlari 
lab-
lab 
lab-
tish 
Til 
oldi 
Til 
o‘rt

til orqa 
sayoz 
Chuqur 



Jarangli 
Portlovch
ilar 
Jarangsiz 




Jarangli 
Sirg‘aluv
chilar 


z,j 

g‘ 
Jarangsiz 

s,j 

Jarangli 
Qorishiq 



Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
71 
71
Jarangsiz 
tovushlar 
ch 
Jarangli 
Burun 
tovushlari 


n(ng) 
Yon 
tovush 

Titroq 
tovush 

 
Bo‘g‘in 
Bir nafas to‘lqinida aytiladigan tovush yoki tovushlar yig‘indisi 
bo‘g‘in
deyiladi. So‘zda nechta unli bo‘lsa, shuncha bo‘g‘in bo‘ladi. 
Bir unli bir bo‘g‘inni hosil qila oladi. Bo‘g‘inlar tarkibi quyidagicha 
bo‘ladi: с-undosh; v-unli. 
v:
o-na, u-mid, a-ka, i-jod, o-lim, a-yoz. 
vс:
o‘t, el, ot, on, ur, ish, oy, ip, iz, o‘y, ol-(ma), in-(kor).
 
cv
: bu, shu, da-da, ma-na, da-(vom), sa-na, ra-(von), sa-(bab).
 
cvc:
ko‘k, gul, qo‘l, sol, bor, dam, tan-qid, tan-bur, rav-shan.
 
cvcc
: go‘sht, qasd, mard, qasr, fikr, ranj, hukm, mehr.
 
vcc:
aql, ust, asr, ahl, art, ishq, ont.
 
ccvcc
-sport, shrift.
 
O‘zbek tilida bir unli, ikki undoshdan iborat bo‘g‘in mavjud, 
ammo ikki unli va bir undoshdan iborat bo‘g‘in uchramaydi. Negaki, 
bir unli bir bo‘g‘inga teng keladi. Bo‘g‘inning ahamiyati 
quyidagilardan iborat:
a) maktab o‘quvchilarini o‘qish va yozishga o‘rgatish bo‘g‘inga 
asoslanadi; 
b) she’riy misralarda bo‘g‘inlar tengligi alohida ahamiyat kasb 
etadi; 
v) so‘zni ko‘chirishda bo‘g‘inga asoslaniladi. 


Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
72 
72
Bo‘g‘in tuzilishiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi:
 ochiq bo‘g‘in va yopiq 
bo‘g‘in. 
Unli bilan tugagan bo‘g‘in ochiq hisoblanadi:
 ma-la-ka, ka-li-ma, 
o-na.
Undosh bilan tugagan bo‘g‘in yopiq hisoblanadi: 
mak-tab, kaj-
raf-tor, tan-siq.

Yüklə 1,3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   118




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin