Muallifdan

Egalik tushunchasi 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
119 
119
 
 
Birlik 
Ko‘plik 
1. 
-(i)m: 
-(i)miz 
axloqim, axloqimiz 
2 
-(i)ng 
-(i)ngiz 
axloqing, axloqingiz 
3 
-i (si) 
-I 
axloqi, axloqlari 
Singlisi, birisi
so‘zlarida ikkita egalik qo‘shimchasi mavjud. 
Egalik affikslaridan II shaxs ko‘plik shakli bir necha ko‘rinishga ega: 
kitobingiz, kitobinglar, kitoblaring. 
Egalik affiksining III shaxs formasi birlik va ko‘plik uchun 
umumiydir. 
I va II shaxs egalik affikslari o‘zakdan anglashilgan predmet yoki 
belgini insonga nisbatlaydi, III shaxs affiksi esa insondan boshqa 
narsalarga ham nisbatlaydi: 
kitobning varag‘i; oynaning ko‘zi.
Otlarga egalik affikslari qo‘shilganda o‘zakda tovush almashuvi 
va tovush tushishi ro‘y beradi: 
etik-ing-etiging; singil-im-singlim. 
Ba’zan egalik affiksi o‘z grammatik ma’nosini yo‘qotib, o‘zak 
bilan birgalikda boshqa so‘z turkumiga-ravishga o‘tadi:
ertasi, 
kechasi; modal so‘zga o‘tadi: chamasi, yaxshisi. 
Narsa-buyumning uch shaxsdan biriga qarashli ekanligini 
anglatuvchi umumiy ma’nolar va ularni ifoda qiluvchi formalar 
tizimi egalik tushunchasini tashkil etadi. Narsa-buyumning uch 
shaxsdan biriga mansubligini ko‘rsatuvchi morfema 
egalik affiksi
deyiladi. 
 
Kelishik tushunchasi 
 
Otning boshqa so‘zlar bilan sintaktik munosabatini ko‘rsatuvchi 
ma’nolar va bu ma’nolarni ifodalovchi formalar tizimi kelishik 
tushunchasini hosil qiladi. 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
120 
120
Ot turkumidagi so‘zning kelishik qo‘shimchalarini olib o‘zgarishi 
turlanish 
deyiladi. Kelishik qo‘shimchalari turlovchi qo‘shimcha 
hisoblanadi. Kelishiklar quyidagicha: 
1. Bosh kelishik: 
kim? nima? qaer? 
2. Qaratqich kelishigi: 
kimning? nimaning? qaerning?
3. Tushum kelishigi: 
kimni? nimani? qaerni? 
4. Jo‘nalish kelishigi: 
kimga? nimaga? qaerga? 
5. O‘rin-payt kelishigi: 
kimda? nimada? qaerda? 
6. Chiqish kelishigi: 
kimdan? nimadan? qaerdan? 
Kelishik qo‘shimchalari olmoshlar, harakat nomi, jamlovchi 
songa ham qo‘shilishi mumkin. Otlashgan so‘zlar ( otlashgan sifat, 
otlashgan sifatdosh) hamda olmoshlar ham kelishik qo‘shimchalarini 
qabul qiladi.