Muallifdan

Yuklama 
 
Ayrim so‘z yoki gapga qo‘shimcha ma’no ifodalash uchun 
qo‘llanadigan yordamchi so‘z
yuklama
deyiladi. Yuklama tuzilishi 
jiihatidan ikki xil: a) affiks holidagi yuklamalar:-mi,-chi,-a (-ya),-da,-
u (-yu),-oq (-yoq)-gina (-kina,-qina): b) so‘z holidagi yuklamalar: 
axir, faqat, xuddi, nahotki, hatto, hattoki. 
Affiks holidagi yuklamalar chiziqcha bilan yoziladi; faqat -mi,-oq 
(yoq),-gina yuklamalari so‘zga qo‘shib yoziladi: borasanmi? 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
143 
143
Yuklama turlari 
 
1. So‘roq va taajjub yuklamalari:-mi,-chi,-a,-ya, nahot, nahotki. 
2. Kuchaytiruv va ta’kid yuklamalari:-da,-u (-yu),-ku,-oq (yoq), 
hatto, hattoki, axir. 
3. Ayiruv va chegaralov yuklamalari: faqat, faqatgina,-gina (-
kina,-qina). 
4. Aniqlov yuklamasi: xuddi, naq. 
5. Gumon yuklamasi: -dir. 
6. Inkor yuklamasi: -na..., na 
Faqat
yuklamasi o‘rnida 
yolg‘iz
so‘zi qo‘llanishi mumkin: 
Yolg‘iz 
o‘zi aytmaganiga achindi. 
MODAL SO‘ZLAR 
 
Fikrning voqelikka munosabatini bildirgan so‘zlar modal so‘zlar 
deyiladi. Modal so‘zlar ma’no jihatdan quyidagi turlarga bo‘linadi. 
1. Fikrning aniqligini, realligini tasdiqlovchi modal so‘zlar: 
albatta, shubhasiz, so‘zsiz, shaksiz, haqiqatdan, darhaqiqat. 
2. Fikrning taxminligini, gumonligini, noaniqligini bildiruvchi 
modal so‘zlar: ehtimol, chamasi, shekilli, aftidan, haytovur, chog‘i. 
3. Fikrning o‘zaro munosabatini va tartibini bildiradi(yoki 
fikrning oldingi fikrga bog‘liqligini bildiradi): demak, xususan, 
aksincha, masalan, jumladan, chunonchi, binobarin, xullas, avvalo. 
Demak, xullas, masalan, jumladan, umuman, chunonchi kabi modal 
so‘zlar fikrni umumlashtirish, xulosa bildirish, dalil keltirish 
ma’nolarini bildiradi. Avvalo, dastlab,.. kabilar fikrning tartibini 
bildiradi. 
4. Modallikni ifodalaydi: lozim, mumkin, shart, zarur. 
5. Tasdiqni bildiradi: bor, mayli, xo‘p, ha. 
6. Inkorni bildiradi: yo‘q, aksincha. 
7. Afsuslanish, ajablanishni bildiradi: afsuski, attang, ajabo. 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
144 
144
Modal so‘zlar quyidagi sintaktik vazifalarda keladi: 
a) diologlarda so‘z-gap vazifasida(-ha); b) kirish so‘z vazifasida. 
Kirish so‘z vazifasida turli so‘z turkumlari, jumladan modal so‘z 
kelishi mumkin. Modal so‘zlar quyidagi so‘z turkumlari bilan 
bog‘langan; shular asosida shakllangan. 
a) ot bilan : xaqiqatdan, darxaqiqat, chamasi, aftidan, afsus. 
b) sifat bilan: shubhasiz, so‘zsiz, shekilli. 
v) fe’l bilan: demak, demoqchi. 
g) ravish bilan: albatta, avvalo, ayniqsa. 
d) yordamchi so‘zlar bilan: balki, koshki, haytovur.