Muallifdan

 
YORDAMCHI SO‘ZLAR 
Yordamchi so‘zlar turkumiga 
ko‘makchi, bog‘lovchi, yuklama 
kiradi. Yordamchi so‘zlar mustaqil (leksik) ma’no bildirmaydi, faqat 
grammatik ma’no iodalash uchun xizmat qiladi. 
 
Ko‘makchi 
 
Gapda vosita, maqsad, sabab, vaqt, makon kabi sintaktik 
munosabatlarni ifodalash uchun qo‘llanadigan so‘zlar
ko‘makchilar 
deb ataladi. Ko‘makchi o‘zi bog‘lanib kelgan so‘zdan keyin kelib, 
so‘zlar orasidagi birgalik, payt, sabab, maqsad kabi munosabatni 
ifodalashga xizmat qiladi. Ko‘makchi ikki xil bo‘ladi: 1. Sof 
ko‘makchi 2. Ko‘makchi vazifasidagi so‘z (funksional ko‘makchi). 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
141 
141
1. 
Sof ko‘makchi
mustaqil ma’no anglatmaydi, kelishik 
affikslariga yaqin turadi. Sof ko‘makchilar quyidagicha: a) asl 
ko‘makchilar: bilan, uchun, qadar, sari, sayin; b) ot ko‘makchilar: 
burun, ilgari, keyin, boshqa, tashqari; v) fe’l ko‘makchilar: qarab, 
ko‘ra, qaraganda, yarasha, boshlab. 
Bosh kelishik
dagi so‘zlar (ba’zan qaratqich kelishikdagi olmosh) 
bilan qo‘llanadigan so‘zlar (ko‘makchilar): bilan, uchun, kabi, 
singari, yanglig‘ (poetik uslubga xos), sayin, orqali, sari, uzra, 
sababli, bo‘yi, orqali, tufayli, chog‘li, osha, bo‘ylab, bo‘yicha, ichra, 
degan, chamasi, haqda (to‘g‘rida, xususda), haqida, to‘g‘risida, 
holda, yo‘sinda. 
 Jo‘nalish kelishigi
dagi so‘zlar bilan qo‘llanadigan ko‘makchilar: 
tomon, qadar. ko‘ra, dovur, qarshi, qarab, yarasha, qaraganda, 
muvofiq. binoan, qaramasdan, qaramay, doir, asosan, qarata. 
 Chiqish kelishigi
dagi so‘zlar bilan qo‘llanadigan ko‘makchilar: 
so‘ng, keyin, boshqa, tashqari, bo‘lak, ilgari, burun, avval, beri, 
buyon, ko‘ra. 
2. Ko‘makchi vazifasidagi so‘zlar
:
old, o‘rta, yon, orqa, tomon, 
ich, ust, tepa, ost, tag, ora, bosh, o‘rin, yoqa, qosh.