Muallifdan


) rang-tus bildiruvchi sifatlar: oq, qora, qizil



Yüklə 0,62 Mb.
səhifə58/89
tarix07.01.2024
ölçüsü0,62 Mb.
#203322
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   89
Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish

shakl-ko‘rinish bildiruvchi sifatlar: gavdali, novcha, uzunchoq, yassi;

4) rang-tus bildiruvchi sifatlar: oq, qora, qizil;


  1. hajm-o‘lchov bildiruvchi sifatlar: keng, tor, uzun, yaqin, katta, og‘ir, engil;

  2. maza-ta’m bildiruvchi sifatlar: shirin, bemaza, nordon, achchiq.

  3. hid bildiruvchi sifatlar: xushbo‘y, badbo‘y, qo‘lansa.


  1. Tuzilish jihatidan sifatlar tub (asliy) yoki yasama (nisbiy) bo‘ladi. Tub sifatlar: oq, katta, uzun, qora, yosh, keng,og‘ir. Tub sifatlar morfemalarga ajralmaydi.

So‘z yasashning biror usuli bilan hosil bo‘lgan sifatlar yasama sifatlar deyiladi. Yasama sifatlar sodda yoki qo‘shma bo‘ladi: kuchli, iliq, aqlli, xushsiz, havo rang,ishyoqmas, qiziqqon.

  1. Sifat ikki usul bilan yasaladi: affiksatsiya ( qo‘shimcha qo‘shish bilan) va kompozitsiya ( so‘zlarni qo‘shish orqali).

1. Affiksatsiya usuli: bu usulda asosan otdan, fe’ldan, ba’zan ravishdan sifat yasaladi.

  1. otdan sifat yasovchi qo‘shimchalar: -li; ser- dor, ba-, siz, -gi (ki, -qi), -y ( - viy), -i ( qishloqi, chapani, zardo‘zi, kashmiri, xitoyi,) - chan, -simon, -chil, -parvar, -kor, -gar, -mand, ildoq (liqildoq, qaqildoq, shaqildoq, bijildoq, so‘lqildoq, chiyildoq, likildoq, bo‘rsildoq. Bu affiks taqlid so‘zlardan sifat yasaydi) - vor, -parast, be-,-don, -bad, xush-, -namo, -cha ( buxorocha, o‘zbekcha).

  2. fe’ldan sifat yasovchi: -gin (-g‘in,-kin,-g‘un,-qin,-qun) gir(-g‘in,-kir,-qir,-qur),-choq(-chiq,-chak,) -k(-ik,-uk,-ak), -q(-iq,-

uq,-oq), -ma, -qoq, -g‘oq, -ag‘on, -ong‘ich, -ovuch ( tepong‘ich, qulong‘ich, hurkovuch, iskovuch), -in,-no -bar, -bop,- kash,-shumul, -loq.
2. Kompozitsiya usuli bilan qo‘shma sifatlar hosil qilinadi:
Qo‘shma sifatlar tarkibi quyidagicha bo‘ladi:

  1. sifat-sifat: xomsemiz, olachipor, qorasovuq;

  2. sifat-ot: qiziqqon, balandparvoz, qimmatbaho;

v) ot-ot: otashqalb, jigar rang, bodomqovoq;
g) ravish-ot: kamqon, kamgap, hozirjavob;

  1. ravish-ar qo‘shimchali sifatdosh: tezyurar, tezotar;

  2. ot-ar qo‘shimchali sifatdosh: tinchliksevar;

j) son-ot ; (-lama): beshkokil, ikkiqat, ikkiyuzlama;
z) ot-aro: xalqaro, millatlararo, qit’alararo;
Umum-so‘zi qo‘shilgan so‘zlar ham qo‘shma hisoblanadi; umumjahon, umumxalq.

Yüklə 0,62 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   89




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin