Müasir fəlsəfə problemləri” şöbəsi MÜASİr fəLSƏFƏ, elm və MƏDƏNİYYƏT: postqeyri-klassik epistemologiYA

Knyazeva E. The specificity of social self-organization: the role of subjective factor.

From the standpoint of social self-organization, a stable and dynamically developing social whole is built up on the collision of individual interests and actions of different directions; the unity of the system and its stability is provided by scattering, unordered nature, variety of its elements.

The subject, the sets of his consciousness and his value preferences, even a single human action can play a key role when choosing possible ways of the development under the conditions of instability of a complex system.

Social constructivism as a fruitful approach in the theory and practice of social management and social forecasting, is a permanent trial of the world, a game with it, its testing, mental scrolling of situations as if and the fulfillment of strategic actions with permanent readiness to change the way in accordance with changing situation. Constructing is connected with visualization, with multiplication of realities and search of the best ways to the future.

From the position of postnonclassical science, the subject of management is built in to the management situation: he constructs the situation, but the latter constructs him as well. The strategies of his activities necessarily undergo changes and gain corrections along with the change of the situation.

Deep understanding of synergetic principles of coevolution, nonlinear synthesis of parts into a stably evolving whole can and should become a basis of modern "art of living together" to promote the establishment of tolerance and preservation of diversity in globalizing communities.

Fedotova V. Q. Sosial-humanitar elmlərdə həqiqilik və rasionallıq problemi.

Məqalə həqiqətin klassik konsepsiyasının təkamülünə və onun formalaşma- sında sosial elmlərin roluna, sosial-humanitar elmlərin metodologiyası problemləri və onların tədqiqat problemlərinin təhlilinə həsr edilmişdir.

Klassik epistemologiyalara rəğmən həqiqət post-qeyri-klassik anlamda təkcə bilikdə obyektin təkrar isehsalı(surəti) kimi yox, həm də onunla fəaliyyət üsulunun səciyyəsi kimi təfsir edilə bilər. Belə üsullar çox ola bildiyindən həqiqət plüralizmi də mümkündür və deməli həqiqət üzərində inhisarlıq da istisna olunar.

Naturalist və antinaturalist kimi iki tədqiqat proqramı arasında ziddiyyət metodoloji biliyin, həmçinin ötən əsr elmlərinin hərəkət mənbələrindən biri olmuşdur. Bu proqramları ictimaiyətşünaslığın metodologiyasında əsas kimi qəbul etmək lazımdır, belə ki, onlar ictimaiyətşünaslığın səciyyə və metodlarının görüşü- nü müəyyənləşdirən sistemyaradıcı amillərdir.

Федотова В.Г. Проблема истинности и рациональности в социально-гуманитарных науках.

Статья посвящена эволюции классической концепции истины и роли социальных наук в ее формировании, проблемам методологии социально-гуманитарных наук и анализу их исследовательских программ.

Вопреки классической эпистемологии истина в постнеклассическом понимании может быть истолкована не только как воспроизводство (слепок) объекта в знании, но и как характеристика способа деятельности с ним. Поскольку таких способов может быть много, возможен плюрализм истин и, следовательно, исключается монополия на истину.

Противоречие между двумя исследовательскими программами - натуралистической и антинатуралистической - явилось одним из источников движения методологического знания, а также самих наук прошлого века. Эти программы следует признать основными в методологии обществознания, так как они являются системообразующими факторами обществознания, определяющими видение его специфики и методов.

Fedotova V. The problem of verity and rationality in social sciences and the humanities

The paper concerns the evolution of classical conception of the truth and the role of social sciences in its formation, problems of methodology of social sciences and the humanities, an analysis of their research programs.

Contrary to classical epistemology, the truth in postnonclassical understanding can be interpreted not only as a reproduction (a copy) of an object in knowledge, but also as a characteristic of the method of activities with it. There may be a lot of such methods, and so pluralism of the truths is possible and therefore a monopoly for the truth is excluded.

The contradiction between the two research programs – naturalistic and antinaturalistic became one of the sources of the movement of methodological knowledge and sciences themselves in the last century. These programs should be regarded as the main ones in the methodology of social science because they are system-making factors in social science and determine seeing its specificity and methods.

Məmmədov N. M. Humanizm: postqeyri-klassik konsepsiya.

İnsana və cəmiyyətə münasibətdə humanizm qayəsini yalnız qeyri-zorakılıq ideyası xilas edə bilər. Humanizmin əvvəlki formaları qeyri-kamil idilər ona görə ki, bunlarda qeyri-zorakılıq hərtərəfli sistemyaradıcı amilə çevrilmədi. Bu səbəbdən də humanizmin yeni, postqeyri-klassik konsepsiyasının formalaşması zərurəti yaranmışdır. Bunun üçün tutarlı əsaslar vardır. Hal-hazırda bəşəriyyət ən yüksək beynəlxalq səviyyədə əhatəli sosial-ekoloji fəaliyyət proqramını qəbul etməyə, yeni, həqiqi humanizm formalaşdırmağa qadirdir.

Мамедов Н. М. Гуманизм: постнеклассическая концепция.

Спасти замысел гуманизма может только идея ненасилия как к человеку, так и к природе. Предшествующие формы гуманизма были несовершенны потому, что в них ненасилие не стало всесторонним системообразующим фактором^.. Вот почему возникла необходимость в формировании новой, постнеклассической концепции гуманизма. Для этого есть веские основания. Сейчас человечество способно на самом высоком международном уровне принять всестороннюю программу социально-экологических действий, начать формировать новый, подлинный гуманизм.

Mamedov N.The Humanism: the postnonclassical conception.

Only the idea of non-violence towards both man and nature can save the design of humanism. The previous forms of humanism were imperfect since they did not regard the non-violence as a system-making factor. That is why there is a necessity to form a new, postnonclassical conception of humanism: there are weighty grounds for this. Nowadays, mankind is able at the highest international level to adopt a comprehensive program of social-environmental actions, to start creating a new, real humanism.

Allahyarova T. Yeni elmi istiqamətlər nəzəri və tətbiqi politologiyanın hədəfində. Xaos nəzəriyyəsindən “idarə edilən xaos” nəzəriyyəsinə. Məqalədə konfransın əsas mövzusu olan ən müasir elmi istiqamətlərin qabaqcıl ölkələrdə konkret olaraq ictimaiyyətşünaslıq, siyasət və geosiyasət müstəvisində real tətbiq edilməsinə dair düşüncələrə yer verilmişdir. Müəllif hegemon dövlətlərin xaos nəzəriyyəsini tətbiqi politologiya sahəsinə gətirdiyinə, öz maraq və mənafelərinə müvafiq olaraq qlobalizm ideologiyasının və yeni geosiyasi maraqlarını təminatının əsasına qoymasına, onu “idarə edilən xaos” adı altında XXI əsrin strateji geosiyasi konsepsiyası kimi təqdim etmək cəhdlərinə münasibət bildirir. Artıq “narıncı inqilablar” dalğasının ilk mərhələsində tətbiq edilən bu konsepsiyanın yanlış nəticələri diqqətə çəkilir. Xaos və böhran vəziyyəti yaratmaqla siyasi xəritədə istədikləri konfiqurasiyanı yaratmaq arzusunda olanların qloballaşan dünyanı daha ağır fəlakətlərə düçar edəcəyi qənaətinə gəlir. Müəllif xaos nəzəriyyəsinin siyasi sistemdə idarə edilən xaos kimi tətbiqinin yolverilməz olduğunu, Azərbaycan elmində də yeni istiqamətlərin nəzəri və tətbiqi aspektlərinin geniş tədqiqinin nə qədər zəruri olduğunu vurğulayır.

Аллахярова Т. Новые научные направления под прицелом теоретической и прикладной политологии. От теории хаоса к теории «управляемого хаоса». В статье приводятся размышления, связанные с применением в развитых странах самых современных научных направлений в обществоведении, политике и геополитике. Автор статьи выражает свое отношение к привлечению в прикладную политологию странами-гегемонами теории хаоса, к обеспечению формирования основ идеологии глобализма и новых геополитических интересов, исходя из их собственных выгод и интересов, представлению под вывеской «управляемого хаоса» этой идеологии в качестве стратегической геополитической концепции XXI века. Обращается внимание на итоги этой концепции, примененной уже на первом этапе волны «оранжевых революций». Те, кто мечтает создать желаемую конфигурацию на политической карте с помощью хаоса и кризисов, подвергнут глобализирующейся мир еще более тяжелым катастрофам. Автор отмечает недопустимость применения в политической системе теории хаоса в качестве «управляемого хаоса» и важность масштабного исследования в азербайджанской науке теоретических и прикладных аспектов новых научных направлений.

Allahyarova T. The new scientific directions under the sight of theoretical and applied politology. From the chaos theory to the theory of a "controllable chaos".

The paper contains thoughts concerning the application of modern scientific directions in social science, politics and geopolitics taking place in the developed countries. The author of the paper expresses her attitude toward the use of the chaos theory in applied politology by the leading countries, toward the forming of bases for the ideology of globalism and new geopolitical interests proceeding from their own benefits and interests, toward the introduction of this ideology under the mask of a "controllable chaos" as a strategic geopolitical conception of the 21^st century. The attention is drawn to the erroneous results of this conception on the first stage of the wave of so-called "the coloured revolutions". Those who wishes to create a desirable configuration on the political map by means of chaos and crises will plunge the world under globalization into still more severe catastrophes. The author emphasizes the inadmissibility of use of the chaos theory as a "controllable chaos" in the political system, and the importance of a large-scale research in Azerbaijanian science into theoretical and applied aspects of the new scientific directions.

Arşinov V.İ., Burov V.A. Post-qeyri-klassik elmi rasionallıq, humanitar texno- logiyalar və ikinci dərəcəli menecment.

Təhsildə formal biliklərin, onların xüsusi idarəetmə vasitələri olmadan və onların kommunikativ və ontoloji səriştəlik bazası ilə təmin edilmədən mütəxəssisə ötürülməsi praktikası bu biliklər əsasında nəticələr əldə edilməsini əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırır. İdarəetməsiz bilik, kommunikativ və ontoloji səriştəsizlik belə biliyin yalnız hissəvi həcmlərini mənimsəməyə, daha geniş problemlər dairəsini mənimsəmə imkanlarından məhrum olunmaya gətirir. Və bu –qeyri-adekvat dərketmə davranışının norması, müasir təhsilin institusional tələsidir.

Elmi rasionallığın post-qeyri-klassik tipi konsepti əsasında tətbiqi fəlsəfənin fənn sahəsi kimi tədqiq olunan biliklərinin idarəedilməsinin yeni sistem səviyyəsi göstərilmişdir.

Müasir bilik insanölçülüdür və həmçinin insan varlığı kimi hadisəvidir. Bilik, ona insan toxunduqda və ona öz həyat süjeti kimi qoşulduqda, və yaxud qoşulmadıqda hadisə kimi baş verir, və yaxud baş vermir.

Biliyin subyekt strukturlarının təhlil aparatının və bu subyekt strukturlarının idarə edilməsinin humanitar texnologiyalarının hazırlanması müasir qloballaşma və postsivilizasion inkişaf şəraitində sosial inkişafın idərəedilməsinin yeni layihəsinin elmi hazırlanmasına başlanması haqqında danışmağa imkan verir, onun alətlərindən biri də tətbiqi fəlsəfə və ikinci dərəcəli menecmentin müəyyənləşdiri- lən fənn sahələri olur.

Аршинов В. И., Буров В. А. Постнеклассическая научная рациональность, гуманитарные технологии и менеджмент второго порядка. Практикующаяся в образовании передача специалисту формальных знаний без специального инструментария управления ими и без оснащения его базами коммуникативной и онтологической компетентности существенно ограничивает получение на основе этого знания результатов. Знание без управления, коммуникативная и онтологическая некомпетентность приводят к освоению лишь частичных объемов такого знания, лишению возможности освоения более широкого круга проблем. И это - норма неадекватного познавательного поведения, институциональная ловушка современного образования.

На основе концепта постнеклассического типа научной рациональности был выделен новый системный уровень управления знаниями, рассматриваемый как дисциплинарная область прикладной философии. Знания, относящиеся к разным событиям бытия и производимым в них присутствиям, оказываются в противоречии, требуют различения субъектной структуры и форм знания, трансформаций этой структуры и форм в коммуникации, управления позициями наблюдателя, сборки и этих позиций, и самого наблюдателя, даже сборки мира, в котором происходят события, требуют дополнения их специальными знаниями о знании, в том числе знания целей и ценностей человека и общества, управляющих как событиями, так и знаниями о них.

Современное знание - человекомерно и так же событийно, как и человеческое бытие. Знание происходит или не происходит как событие, когда к нему прикасается человек и присоединяется или не присоединяется как к своему жизненному сюжету.

Разработка аппарата аналитики субъектных структур знания и гуманитарных технологий управления этими субъектными структурами позволяет говорить о начале научной разработки нового проекта управления социальным развитием в современных условиях глобализации и постцивилизационного развития, одним из инструментов которого становятся определяемые дисциплинарные области прикладной философии и менеджмента второго порядка.

Arshinov V., Burov V. Postnonclassical scientific rationality, humanitarian technologies and the second-order management.

The transmission of formal knowledge to a specialist without special tools to manage it and without supplying it with bases of communicative and ontological competence that takes place in the educational sphere, to a great degree confines achieving results on the basis of this knowledge. Knowledge without management, communicative and ontological incompetence bring to mastering of only a part of the whole scope of such knowledge, hinder form consideration of a wider range of problems. And this is a standard of nonadequate cognitive behaviour, an institutional trap of modern education.

On the basis of the concept of postnonclassical type of scientific rationality a new system level of knowledge management was singled out as a disciplinary field of applied philosophy. The knowledge relating to different events of objective reality and presences produced within them, turns out to be at a contradiction, needs the distinguishing of subject structure and forms of knowledge, transformations of this structure and forms in communication, as well as management of the observer's positions, assembling of these positions and the observer himself, and even assembling of the world, where the events take place, needs supplementing it with special knowledge about knowledge, including the knowledge concerning the aims and values of man and society that manage both the events and the knowledge about them.

The modern knowledge is human-dimensional and as event-related as human existence is. Knowledge either takes place or does not take place as an event, when man touches on it and either joins or does not join to it as to his life story.

The elaboration of tools for analytics of subject structures of knowledge and humanitarian technologies to manage these subject structures enables us to speak about a beginning of the scientific elaboration of a new project for the management of social development under the modern conditions of globalization and postcivilizational development, one of the instruments of which become definable disciplinary domains of applied philosophy and the second-order management.

Qurbanov F. Fənlərarası metodologiyanın formalaşması prosesi: problemlər və perspektivlər. Məqalədə müasir elmi idrakda fənlərarası metodologiyanın formalaşmasının fəlsəfi aspektləri təhlil edilir. Müəllif bu sahədə mövcud olan problemləri önə çəkir və onun fəlsəfi dərkinin ciddi əhəmiyyət daşıdığını qeyd edir. Fənlərarası metodologiyanın formalaşmasına iki yanaşmanın müşahidə edildiyi vurğulanmışdır. Məqalədə problemin təhlilinə “fənlərarası kommunikasiya strategiyası”, “transfənn prosesi”, “riyazi modelləşdirmə” anlayışıları prizmasında yanaşılmışdır. Məsələnin bu cür qoyuluşu müasir elmdə müşahidə edilən fənlərarası qarşılıqlı təsir növləri ilə ayrı-ayrı fənlərin metodları arasında kommunikativ bağlantıları araşdırmağa imkan vermişdir. Bu əsasda müəllif fənlərarası tədqiqatda üç requlyativ ümumi metodoloji prinsipi müəyyənləşdirmişdir. Onlar – alternativlik prinsipi, tabeçilik prinsipi və sinergetik sintez prinsipidir.

Eyni zamanda, fənlərarası yanaşmada Y.Portuqalinin İntersubyektiv Reprezentasiya Şəbəkəsi (İRŞ) prinsipi sinergetik metodologiyanın mühüm tərkib hissəsi kimi təhlil edilmişdir.

Курбанов Ф. Процесс формирования междисциплинарной методологии:

проблемы и перспективы. В статье исследуются философские аспекты формирования в современном научном познании междисциплинарной методологии. Автор выявляет проблемы, существующие в этой области, и отмечает важность философского осмысления данной методологии. Отмечается, что в формировании междисциплинарной методологии существуют два подхода. В статье анализ проблемы осуществлен под призмой «стратегии междисциплинарной коммуникации», «трансдисциплинарного процесса», «математического моделирования». Такая постановка проблемы позволила исследовать наблюдаемую в современной науке коммуникативную связь между междисциплинарными типами взаимовлияния и методами отдельных дисциплин. На этой основе автор выявляет в междисциплинарных исследованиях три регулятивных общих методологических принципа. Это – принцип альтернативности, принцип подчинения и принцип синергетического синтеза.

В то же время в междисциплинарном подходе Интерсубъективная Репрезентационная Сеть (ИРС) Ю. Португали исследована как важнейшая составная часть синергетической методологии.

Kurbanov F. The process of formation of an interdisciplinary methodology: