Müasir fəlsəfə problemləri” şöbəsi MÜASİr fəLSƏFƏ, elm və MƏDƏNİYYƏT: postqeyri-klassik epistemologiYA

Abbasov A. The necessity for adequate epistemology of comprehension and interpretation of national phenomena.

Correct comprehension of the most important phenomena, unconditional satisfaction of the requirements proceeding from their essence play the key role in the progressive development of any society. "Nation", "national benefit", "national interests", "national idea", "national ideology" and a number of other concepts are just the phenomena of such kind. Consecutive and system-wide study of such phenomena, their efficient functioning and realization in social practice according to their true essence, and to the subsequent goals and objectives in many respects depends on the capability of epistemology to be used. Such epistemology as a conceptual and research basis firstly, should have national specificity, i.e. should be the "national epistemology", and secondly, along with the adherence to values common to all mankind, should be distinguished by its conformity with the development level of modern science. Having examined the problem from this point of view, the author substantiates the importance of postneoclassical science, a new interpretation of the concepts of rationality and objectivity. The role of the philosophy of complexity in the research of national phenomena is especially emphasized. In the author's opinion, it is possible to more efficiently and truly comprehend and interpret the categories expressing direct national essence enable in the context of historical and social time just on the basis of the philosophy of complexity. In the paper, special attention is drawn to the observance of purity of ideas and ideals, as well as to the problem of their realistic nature.

Şirinov A. İctimai elmlərdə həqiqət problemi.

Иътимаи елмлярдя щягигилик нисбятян аз ишлянянпроблемлярдяндир. Тябиятшцнаслыг елмляриндя бу прлоблемин ишлянмясинячох аз ещийаъ олдуьу щалда ъямиййятшцнаслыг елмляриндя буна бюйцк ещтийаъ вардыр. Тяюиятшцнаслыг елми юз дахили мянтиги принсипляр системи вя експериментляр йолу иля юзц юз обйективлийини, щягигилийини, обйекти адекват щалда якс етдирмяни тямин едир вя йол верилян йанылмалары арадан галдырыр. Тябиятшцнаслыг елмляриндя гносоложи щадися кими йалныз йанылмада растлашмаг олар. Иътимаи елмлярдя ися йанылмаларла йанашы йалан вя уйдурмаларла ийдурмаларла истянилян щалда растлашмаг мцмкцндцр. Мясялян, ермянилярин тарихи башдан-айаьа бу сонунъулар цзяриндя гурулмушдур. Йалан вя уйдурма ися артыг гносоложи дейил, мяняви-етик категорийадыр. Иътимаи елмлярдя яксяр щалларда обйект ачыг, йахуд эизлядилмиш щалда яввялъядян мцяййянляшмиш, формалашмыш, истигамятлянмиш принсипляр чярчивясиндя арашдырылдыьы заман иряли сцрцлян мцддяаларда да йенилик аз олур, йахуд щеч олмур. Беля олдугда ъямиййят щаггында елмляр ъямиййятин юйрянилмяси вя онун инкишфы цчцн ящямиййятли бир шей веря билмир. Ъямиййят щяйаты вя иътимаи --- цчцн щягигят проблеми щямишя ядалятчилик принсипи иля баьлы олмушдур.

Ширинов А. Проблема истины в общественных науках.

Проблема истины в общественных науках является одной из малоизученных проблем. Потребность изучения этой проблемы в естественных науках не столь остра, как в науках общественных, так как естественные науки на основе объективных научных принципов и путем экспериментов стремятся к знанию, которое адекватно отражает объект исследования. При этом также сохраняется возможность устранения ранее допущенных ошибочных воззрений. В этом смысле естественные науки по своей природе являются объективными. Но в общественных науках есть множество факторов, которые изначально ангажируют субъекта, изучающего социальные объекты. Поэтому мы являемся свидетелями многообразия различных теорий и идей о социальных объектах. Они, с одной стороны, связаны с неадекватностью полученных знаний о социальном объекте, а с другой стороны, - связаны с различными аксиологическими установками и интересами исследователя.

Shirinov A. The verity problem in social sciences.

The verity problem is one of the poorly investigated problems in social sciences. The demand for study of this problem is not as much acute in natural sciences as in social ones, since natural sciences, on the basis of objective scientific principles and by means of experiments, aspire to the knowledge that adequately reflects the object of investigation. Moreover, there is also a possibility to eliminate the errors made before. In such a sense natural sciences are objective by there nature. At the same time, there are many factors in social sciences that primordially engage the subject who studies social objects. That is why we are witnesses of a variety of different theories and ideas concerning social objects, which on the one hand are caused by an inadequacy of the knowledge obtained about social objects, and on the other hand are connected with different axiological attitudes and interests of a researcher.

Rüstəmova A. Müasir dövrdə kommunikasiya fenomeni. Kommunikasiya problemi təbiət və humanitar elmlərin ənənəvi tədqiqat məkanına artıq çoxdandır ki, sığmır və bu gün o, bütövlükdə, elmi idrakın maraq dairəsindədir. Müasir sivilizasiyanın inkişaf səviyyəsində kommunukasiya prosesləri səciyyəvi mahiyyət daşıyır və bu baxımdan onların ictimai inkişafda nəzəri dərkinin mühüm əhəmiyyəti vardır.

Məqalədə kommunikasiya problemi nəzərdən keçirilmiş, Qərb fəlsəfəsində dil və kommunikasiya məsələlərinə dair fikir və mülahizələr qeyd edilmış, müasir dövrdə kommunikasiya proseslərinin ziddiyyətli və mürəkkəb inkişafına münasibət bildirilmiş, bu sahəyə aid problemlərin həlli yollarının araşdırılması üçün müvafiq paradiqma və metodologiyalara ehtiyacın olduğu vurğulanmışdır.

Рустамова А. Феномен коммуникации в современную эпоху. Уже длительное время проблема коммуникации, преодолев узкие рамки пространства традиционных исследований естественных и гуманитарных наук, целиком находится в центре интересов современного постнеклассического познания. На уровне становления современных цивилизаций процессы коммуникации приобрели особую значимость и с этой точки зрения их теоретическое осмысление в контексте общественного развития весьма актуально.

В статье рассматриваются проблемы коммуникации, высказаны мысли по вопросу соотношения языка и коммуникации в западной философии, сформулировано отношение к современному противоречивому и сложному развитию процессов коммуникации, отмечена необходимость создания соответствующей парадигмы и методологий для исследования проблем в данной области познания.

Rustamova A. A phenomenon of communication in modern epoch. For a long time, the problem of communication has exceeded the narrow limits of the space of traditional investigations in natural and social sciences and is fully in the center of interests of modern postnonclassical cognition. The communication processes have become especially significant at the level of the establishment of modern civilizations, and from this standpoint theoretical comprehension of these processes in the context of social development is highly topical.

The author of the paper examines problems of communication, expresses her views and ideas concerning the correlation of language and communication in Western philosophy, formulates her attitude towards modern complicated and contradictory development of communication processes, emphasizes the necessity to create a relevant paradigm and methodologies to investigate problems in this field of cognition.

Qəşəmoğlu Ə. Ahəngyol elmi – müasir dövrün tələbi kimi. Məqalədə müəllifin təklif etdiyi yeni bir elm sahəsinin əsas müddəaları verilir. Ahəngyol elmi(fəlsəfəsi) dünyanın vəhdətdə olduğu həqiqətini qəbul edərək, bütün sahələrdə elmi tədqiqatların ahəng məntiqi ilə, ahəng meyarlarını əsas tutaraq aparılmasını vacib sayır. Elmin bütün nəaliyyətlərinə böyük önəm verməklə, onlardan yalnız ahəngə xitməd prinsipi ilə istifadəni zəruri hesab edir. İstənilən sahədə idarəetmənin ən mühüm meyarının harmoniya(ahəng) olduğu fikrində olan müəllif, ahəng qanunlarının öyrənilməsində sistem nəzəriyyəsinə böyük üstünlük verir. Ahəngyol elmi şərq və qərb fəlsəfəsinin biri birini tamamlayaraq tətqiqata cəlb olunması, dini kitabların fəlsəfi yöndən öyrənilməsi və sistemli yanaşma metodlarından dərindən istifadə əsasında yaradılmışdır.

Гашамоглу А. Наука «Путь гармонии» - как требование современной эпохи. В статье представлены основные положения предлагаемой автором новой области науки, названной «наукой гармоничного пути» или наукой «Путь гармонии». Наука (философия) «Путь гармонии» принимая истину единства мира, считает важным проведение научных исследований во всех сферах на основе логики гармонии и с учетом принципов гармонии. Автор, полагая, что принципы гармонии являются наиболее важными в любой сфере управления, считает, что изучение законов гармонии может явиться значительным вкладом в системные исследования. Данное научное направление является результатом исследования дополняющих друг друга западной и восточной философии, изучения религиозных источников методами философии и широкого применения методов системного подхода.

Gashamoglu A. A science "the path of harmony" – as a demand of modern epoch. The paper presents a new scientific field named by its author "the science of a harmonious path" or the science "the path of harmony". The science (philosophy) "the path of harmony" having accepted the truth of the world unity, considers necessary to carry out scientific research in all spheres on the basis of the logic of harmony taking into account the principles of harmony. The author considers the principles of harmony to be the most important in any sphere of management and believes that the study of harmony laws will greatly contribute to system investigations. The proposed scientific trend is a result of the research of mutually complementary Western and Eastern philosophies, the study of religious sources by the methods of philosophy and the wide application of the methods of system approach.

Məmmədov R. Sosial paradiqmaların formalaşmasında elmi və dini dünyagörüşün rolu. Dini dünyagörüşün və elmi paradiqmaların sosial paradiqmanın formalaşmasında özünəməxsus yerləri və funksiyaları vardır. Onların əsas funksiyası Tanrı – Təbiət – Cəmiyyət arasında vəhdət yaratmaqdır. Mövcud mədəniyyətlər bu vəhdəti tam mənada əks etdirə bilmədiyinə görə, daima natamam “biz-onlar” konstruksiyasının şüuraltı mexanizminə çevrilirlər. Postmodern dünyagörüşü bu vəhdəti yaratmağın yolunu, vəhdətsizlikdə və inkarda görür. Halbuki, mövcud problemlərin kökü də məhz bu yanaşmadan qaynaqlanır.

Мамедов Р. Роль научного и религиозного мировоззрения на формирование социальных парадигм. В формировании социальной парадигмы особое место и функции принадлежат религиозному мировоззрению и научным парадигмам. Их главная функция – создать единство между Богом – Природой – Обществом. Существующие культуры из-за неспособности полностью отразить это единство, превращают постоянно неполную конструкцию «мы-они» в подсознательный механизм. Постмодернистское мировоззрение усматривает путь создания этого единства в отрицании самого единства. Между тем, корни современных проблем как раз заключены в самом этом подходе.

Mamedov R. The role of scientific and religious worldviews in the formation of social paradigms. Religious worldview and scientific paradigms play a special role while forming a social paradigm; their main function is to create a unity: God – Nature – Society. The existing cultures because of their inability to reflect this unity, have transformed the permanently incomplete construction "we-they" into a subconscious mechanism. The postmodernist worldview sees the way of creation of this unity in the negation of the unity itself. At the same time, just in this very approach lie the roots of today's problems.

Mahmudova (Qaraqoyunlu) Y. Qloballaşma prosesində inkişaf tendensiyaları: vesternləşmə və modernləşmə. Məqalədə qloballaşma prosesinin inkişaf tendensiyaları- vesternizasiya və modernizasiya əsas tədqiqat obyekti kimi araşdırılmış, oxşar və fərqli cəhətləri təhlili edilmişdir. Məqalədə göstərilmişdir ki, qloballaşma ən yeni informatika və telekommunikasiya vasitələri əsasında bəşəriyyətin böyük hissəsinin vahid iqtisadi-maliyyə, ictimai-siyasi və mədəni əlaqələr sisteminə cəlb olunması prosesidir. Məqalədə Vesternizasiya – Avropa sentrizm və Transatlantika baxışları əsasında dünyanın qloballaşması və Qərb cəmiyyətləri strukturlarının, texnologiyalarının, həyat tərzinin qeyri-Qərb cəmiyyətlərinə köçürülməsi ideyası kimi şərh edilmiş, Modernizasiyanın isə Etnik Milli identikliklə universalizmin sintezi əsasında industrial inkişafa nail olmaq strategiyası kimi təhlil olunmuşdur.

Махмудова (Каракоюнлу) Я. Тенденции развития в процессе глобализации: вестернизация и модернизация. В статье в качестве основного объекта анализа исследуются вестернизация и модернизация – как тенденции развития глобализации, их схожие и отличные черты. Отмечается, что глобализация на основе самых современных средств информатики и телекоммуникации является процессом вовлечения большей части человечества в единую систему экономико-финансовых, общественно-политических и культурных связей. Воззрения вестернизации, европоцентризма и трансатналтизма рассматриваются как механизмы трансляции в незападные общества идей глобализации, структуры, технологий и стиля жизни западного общества, а модернизация – как стратегия достижения индустриального развития на основе универсалистского синтеза этно-национальной идентификации.

Mahmudova (Karakoyunlu) Y. Development tendencies in the process of globalization: westernization and modernization.

As the main object of analysis, the paper examines the processes of Westernization and modernization as tendencies of globalization development, reveals their similarities and differences. It is emphasized that globalization on the basis of the up-to-date means of computer science and telecommunication is a process that involves the most part of mankind in a united system of economic-financial, social-political and cultural relations. The outlooks of Westernization, Eurocentrism and Transatlanticism are viewed as mechanisms for the translation of the ideas of globalozation, structure and mode of life of Western society into non-Western societies, and modernization is regarded as a strategy to achieve industrial progress on the basis of a universalistic synthesis of ethno-national identification).

Abdullayev F. N. Miqrasiya probleminin siyasi aspektinin tədqiqi sahəsində yeni formalaşan elmlərarası istiqamət və nəzəriyyələr. Məqalədə qeyd edilir ki, miqrasiya proseslərinin yalnız intensivliyinin deyil, onun elmi-nəzəri tədqiqinə marağın da artması XX əsrin ikinci yarısından etibarən müşahidə edilmişdir. Ötən yüzilliyin sonlarından elmi təhlillərdə miqrasiyanın törədən səbəblər arasında millətlərarası və etnik münaqişələr vurğulanmışdır. Hazırkı mərhələdə bəhs olunan problemin öyrənilməsində miqrasiya prosesləri qlobal təhlükəsizlik məsələləri ilə sıx bağlılıqda nəzərdən keçirilir. Bu gün miqrasiya elmlərarası tədqiqat obyektinə çevrilmişdir və müxtəlif elmlər bu sahədə öz töhfələrini verməkdədir. Müəllif hesab edir ki, politologiyada miqrasiya probleminin təhlili zamanı diqqət mərkəzində olan əsas məsələlər: miqrasiya proseslərinin tənzimlənməsində və ona nəzarət edilməsində dövlətin rolu, miqrasiyanın mili təhlükəsizliyin təminatı sistemində yeri və rolunun aşkara çıxarılması və s. XX əsrin 70-90-cı illərindən etibarən qlobal demoqrafik problemlərin tərkibində əhalinin miqrasiyası məsələlərinin öyrənilməsi geniş almışdır.

Miqrasiyanın çox şaxəli problemləri sırasında ən yeni istiqamət kimi “miqrasiya və inteqrasiya”, “multikulturalizm”kimi mövzular geniş vüsət alır. Hazırda mütəxəssislər ayrıca olaraq miqrasiya proseslərinin öyrənilməsi üçün xüsusi fənnin-“miqrasiologiyanın” yaradılması zəruriliyindən də yazırlar. Bununla belə qeyd olunan təkliflər hələlik geniş dəstəklənməmişdir. Həmçinin bu və digər məsələlər miqrasiya və təhlükəsizlik məsələlərinin xüsusi tədqiq edildiyi beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsinin-sekuritisaziyanın (sekuritologiyanın) yaranmasını şərtləndirmişdir.

Абдуллаев Ф. Н. Новейшие междисциплинарные направления и теории в исследовании политических аспектов проблемы миграции. В статье отмечается, что начиная со второй половины XX века наблюдается не только интенсификация процессов миграции, но и усиление интереса к научно-теоретическим исследованиям в этой области. В научных исследованиях конца прошлого века среди причин, вызывающих миграцию, особо отмечаются межнациональные и этнические конфликты. На современном этапе исследование проблемы миграции проводится в тесной связи с проблемой глобальной безопасности. Сегодня миграция стала объектом междисциплинарных исследований, и различные науки вносят свой вклад в изучение этой области. Автор полагает, что при исследовании проблем миграции в политологии основные вопросы, находящиеся в центре внимания следующие: роль государства в упорядочивании и контроле за миграцией, место и роль миграции в системе обеспечения национальной безопасности и т.д. С 70-90 гг. XX века стало широко практиковаться исследование миграции населения в контексте глобальных демографических проблем.

Среди многочисленных проблем миграции особое значение приобретают новейшие темы, такие как «миграция и интеграция» и «мультикультурализм». В настоящее время с целью отдельного исследования проблем миграции специалисты пишут о необходимости создания новой дисциплины – «миграциологии». Данное предложение, однако, пока не нашло широкой поддержки. Эти и другие вопросы обусловливают необходимость создания специальной теории международных отношений, изучающей проблемы миграции и безопасности, - секъюритологии.

Abdullayev F. Modern interdisciplinary directions and theories in the study of political aspects of migration problem

It is noted in the paper that from the second half of the 20^th century, not only an intensification of migration processes is to be observed, but also a rise of interest towards the scientific-theoretical investigations in this field. Scientific investigations of the end of the last century emphasized interethnic conflicts among the factors caused migration. At the current stage, problems of migration are being analyzed in close connection with the problem of global security. Today, migration becomes an object of interdisciplinary research, and various sciences contribute to studying this sphere. The author believes that when investigating migration problems in politology, the following issues should be in the center of attention: the role of the state in regulating and monitoring of migration, the role and the place of migration in the system of national security, etc. From the 70-90's of the 20^th century, migration of population has often been studied in the context of global demographic problems.

Among a great number of migration problems the newest subjects such as "migration and integration" and "multiculturalism" become of special significance. Nowadays, in order to separately investigate migration problems, specialists write about the necessity to create a new discipline "migratiology", though this proposal has not been widely supported yet. The mentioned and some other questions cause the necessity to develop a special theory of international relations to study the problems of migration and security – securitology.

İlyasov R. Müasir analitik fəlsəfədə dil və etikanın əlaqəsinin epistemoloji əsası.

Dil və etikanın qarşılıqlı əlaqəsi müasir analitik fəlsəfənin aktual mövzularındandır. XX əsrin 1950-ci illərindən başlayaraq bu günə qədər dil fəlsəfəsində formalaşmış yeni anlayışlar fəlsəfənin bir çox cərəyanlarına öz təsirini göstərə bilmişdir. Etika dilini özündə ehtiva edən “fizikalist” anlayışı tükənməyə başladı və dilin bu sferada mənasının növü kimi müəyyənləşdi. Bunun nəticəsində dil və etikanın qarşılıqlı əlaqəsi mövzusunda fəlsəfi diskussiyalar sosio-humanitar şüura təsir göstərə bildi.

Ильясов Р. Эпистемологические основания связи языка и этики в современной аналитической философии. Актуальной темой современной аналитической философий является взаимосвязь языка и этики. Начиная с 1950 годов ХХ века и по сей день сформировавшиеся новые понятия в философии языка смогли оказать свое влияние на многие направления философии. Понятие «физикалист» стал исчерпаемым, включая в себя язык этики и определилась как разновидность значимости языка в этой сфере. В результате чего философские дискуссии по теме взаимосвязи языка и этики смогли повлиять на социо-гуманитарное сознание.

Ilyasov R. The epistemological foundations of the connection between language and ethics in modern analytical philosophy.

The connection between language and ethics is an urgent subject of modern analytic philosophy. The new concepts which have been formed in the philosophy of language from 1950 till now, have influenced many fields of philosophy. The concept of "physicalist" ("positivist") has become exhaustible embracing the language of ethic, has been determined as a kind of the significance of language in this sphere. As a result, philosophic discussions on the topic of the connection between language and ethic have influenced socio-humanitarian consciousness.

Mirzəyeva V. A. Ceneratika - idrakın yeni fənlərarası istiqaməti. Məqalədə elmin inkişafının bəzi təmayülləri və onun təbliğ etdiyi dünyagörüşünün böhranını, uyğun olaraq sivilizasion böhranın dərinləşməsinə yardımçı olan gerçəkliyin qavranılmasına yanaşmalar tədqiq olunur. Qeyd olunur ki, dünyanın daha tam və adekvat mənzərəsinin əldə edilməsi üçün qərb idrak ənənələrinin əsasını təşkil edən rasional idrak metodları, onların digər idraki instrumentlər ilə zənginləşdirilməsi zəruridir. İdrak prosesində beynin istifadə olunmayan, o cümlədən, sağ kürənin fəallığı ilə bağlı olan və klassik şərq ənənələrində əhəmiyyətli rol oynayan imkanlarına xüsusi diqqət ayrılır. İdraki metodikaların təkmilləşdirilməsi, xüsusi halda elmi tədqiqatlar sferasına bir sıra maraqlı fenomenlərin cəlb edilməsinə imkan verir ki, bu da bizim dünya haqqında biliklərimizi korrektə etməyə kömək edir.