Müasir fəlsəfə problemləri” şöbəsi MÜASİr fəLSƏFƏ, elm və MƏDƏNİYYƏT: postqeyri-klassik epistemologiYA

Talibzadeh A. The East-West dichotomy in the context of the Enlightenment (an umbrella for odd and even).

The reader should approach this paper outside the definitions "good" or "bad" and having shared the author's standpoint, review the Enlightenment in order to perceive an inner essence of Europe and its floundering, to free himself from instinct-passions, to find a peace of mind within himself. All the said is in Eastern philosophy, though. The author has disclosed the Enlightenment in the context of Eastern philosophy, lighted its darkness up.

Mehdi N. M. Aradan qaldırıla bilməyən “özünükü” və “özgəsi” qarşıdurma- sında substansional “ağırlığın” aradan qaldırılma təcrübəsi (simulyativ mil- lətçilik və simulyativ dindarlığın Azərbaycan layihəsi). Bəşəriyyət bütün tarixi boyu, çoxu onun tərəqqisi, inkişafı terminləri ilə müəyyənləşən mxtəlif dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Lakin bu nailiyyətlərin darin qatlarında “özünkü/özgəsi” antitezasının izlərini tapmaq olar. Müsir sivilizasion dünyada bu qarşıqoyma imkan daxilində, bütün duyulan müstəvilərdə özününkü və özgəsinin ifrat qarşıdurmasına keçidə mane olan hansısa şərtiliyə transformasiya olunur. Məhz bu kontekstdə Azərbaycan, və həm də bir çox digər mədəniyyətlər qarşısında yeni problem meydana çıxır: simulyativ, oyun millətçiliyi və simulyativ müsəlmançılıq kimi yeni paradiqmanın formalaşdırılması.

Hər iki halda simulyativlik aşağıdakıları bildirir:

- “özünnkü/özgəsi” qarşıqoymasında “özünnkünnü” üstünlüyünün etirafı və dərki birinci elementin həqiqiliyi və mütləq şəfqətliyi ilə deyil, əsasında, mənim “nəyin xatirinə/kimin xatirinə” məqsədqoyması olə müəyyənləşən prinsip üzrə fəaliyyət göstərəcəyim mənim dünyamın təməlinə nə verməsi ilə müəyyənləşir;

- öz dünyasına özgənin təsirinin keçməsinə hazır olma, lakin bu zaman həmin təsirlərin, onların “özününkü” mühitində tanınmazlığa qədər əriməsi üçün transformasiya formaları axtarmaq;

- “özününkülərin” millətin yeni nəslinin qavrayışında substansional ideyalar hesabına deyil, “özününkülər” ona görə yaxşıdır ki, biz onları sonsuz “muncuq oyununa” qoşa bilərik ustanovkası hesabına maraqlı, cəlbedici olmasına cəhd gostərmək.

Мехти Н. М. Опыт устранения субстанциональной «тяжести» из неустранимого противостояния «своих» и «чужих» (азербайджанский проект симулятивного национализма и симулятивной религиозности). Человечество на протяжении всей своей истории подвергалось различным изменениям, многие из которых определяются в терминах его прогресса, развития. Однако в глубинных пластах этих достижений можно обнаружить следы антитезы «свои/чужие». Это противопоставление в современном цивилизованном мире, по мере возможности, трансформируется в некую условность, препятствующую переходу к предельному противостоянию своих и чужих во всех мыслимых плоскостях. Именно в этом контексте перед азербайджанской, да и перед многими другими культурами возникает новая задача: формирование парадигм нового - симулятивного, игрового национализма и симулятивного мусульманства.

В обоих случаях симулятивность означает:

- осознание и признание преимущества «своих» в противопоставлении «свои/чужие» определяется не истинностью и абсолютной благостью первого элемента, а тем, что он дает моему миру устои, на основании которых я могу действовать по принципу, определяемому целеполаганием «ради чего/ради кого»;

- готовность допустить в свой мир влияние чужих, но при этом искать формы трансформации этих влияний с тем, чтобы растворить их до неузнаваемости в среде «своих»;

- стремление к тому, чтобы «свои» в восприятии нового поколения нации стали интересными, привлекательными не за счет субстанциональных идей, а за счет установки на то, что «свои» становятся лучшими потому, что мы можем включать их в бесконечную «игру в бисер».

Mehti N. An experience of the removal of a substantial "weight" from the unremovable opposition of "the ours" and "the strangers" (the Azerbaijanian project of simulative nationalism and simulative religiousness).

During the whole of its history, mankind has undergone various changes, a great number of which is defined in terms of its progress, development. However, one can discover traces of the antithesis "the ours"/"the strangers" in the deep layers of these achievements. In the modern civilized world, the mentioned opposition as far as possible is being transformed into a certain conventionality that prevents from the transition to a limiting opposition of "the ours" and "the strangers" in all thinkable aspects. Just in this context a new task arises in front of Azerbaijanian and many other cultures: to form paradigms of a new, simulative, gaming nationalism and simulative Muslimism. In both cases the simulativity means:

• 
  the perception and recognition of "the ours'" advantages in the opposition "the ours"/"the strangers" is determined not by the verity and absolute goodness of the first element, but by the fact that it gives to my world some principles on the basis of which I can act according to the principle determined by the goal-setting: "for what?"/"for whom?";
  
• 
  the readiness to admit "the strangers" to our world, but at the same time to look for forms of transformation of these influences in order to dissolve them beyond recognition in the midst of "the ours";
  
• 
  the aspiration to make "the ours" interesting, attractive in the perception of a new generation of the nation due to not substantial ideas but the mindset according to which "the ours" become better because we can involve them in an endless "glass bead game".
  

Tağıyev (Daimi) T. Perseptiv nihilistin qeydləri, və yaxud fəlsəfədən sonrakı həyat. Perseptologiya versus semiologiya.

Müasir incəsənətdə konseptualizm kimi cərəyanın meydana gəlməsi ilə (XX əsrin ikinci yarısı) vizual mədəniyyət və fəlsəfə ciddi və uzunmüddətli kəsişmişlər. O vaxtdan müasir mədəniyyətin yaradıcısı artıq maddi nemətlər istehsalçısı yox, daha çox ötəri praktiki tətbiqdən uzaq mücərrəd xarakterə malik ideya və konseptlər generatorudur. Konsetualizmin yaranma nöqtəsində sənətkar və filosof hansısa universal intellektualın sintetik obrazında birləşdilər , incəsənət isə bundan sonra intensiv intellektual praktikanın oxşarına çevrildi. Ontologiya, estetika, epistemologiya və aksiologiyanın güc xətləri konseptualizmdə kəsişərək, mürəkkəbləşən sosiomədəni gerçəkliyin bütün çağırışlarına adekvat cavab verə biləcək, qeyri-müəyyən, “yeni” adlandırıla biləcək qeyri-xətti metadisiplinar –“fikri-fəaliyyət” strategiyasının başlangıcını qoydu. Bu məqalədə göstərilən cərəyan müasir mədəniyyət çərçivəsindən kənara çıxan və təyinatca zamandanxa-ric olan və vəzifəsi sosiomədəni gerçəklikdə innavasion sıçrayış/ keçidlərə dövrü təşəbbüs göstərən enerji-mənbəyə körpücük atan hadisə kimi nəzərdən keçirilir.

Тагиев (Даими) Т. Записки перцептивного нигилиста, или жизнь после философии. Перцептология versus семиология. С появлением (вторая половина XX в.) такого направления в современном искусстве, как концептуализм, визуальная культура и философия пересеклись всерьёз и надолго. С того момента деятель современной культуры по психотипу представляет собой уже не столько производителя материальных продуктов, сколько генератора идей и концептов, подчас имеющих далекий от сиюминутного практического применения, отвлеченный характер. В точке возникновения концептуализма художник и философ объединились в синтетическом образе некоего универсального интеллектуала, а искусство после этого стало подобием интенсивной интеллектуальной практики. Силовые линии онтологии, эстетики, эпистемологии, аксиологии, пересекаясь в концептуализме, положили начало тому неопределимому, что можно назвать «новой», нелинейной метадисциплинарно-«мыследеятельной» стратегией, способной адекватно отвечать на вызовы все усложняющейся социокультурной реальности. В данной статье рассматривается это направление как явление, выходящее за формат современной культуры и перекидывающее мостик к тому энергоистоку, который является вневременным по определению и который призван периодически инициировать инновационные скачки/переходы в социокультурной реальности.

Tagiyev (Daimi) T. The notes of a perceptual nihilist, or the life after philosophy. Perceptology versus semeiology. With the appearance (in the second half of the 20^th c.) of such a direction in modern art as conceptualism, visual culture and philosophy have intersected for a good long time. Since that time, actor of modern culture by his psychotype presents not so much a producer of material products as a generator of ideas and concepts which are sometimes of abstract nature, far from momentary practical application. In the point of the rise of conceptualism painter and philosopher have been united in a synergetic image of a universal intellectual, and after that art becomes similar to the intensive intellectual practice. Field lines of ontology, aesthetics, epistemology, axiology having been intersected in conceptualism, have initiated something indefinable that can be named a "new", nonlinear metadisciplinary-"mental-active" strategy able to adequately meet the challenges of becoming more and more complicated sociocultural reality. The paper examines this direction as a phenomenon which exceeds the format of modern culture and lays a bridge to the power source that is timeless by definition and has to periodically initiate innovation jumps/transitions in socio-cultural realities.

Əlizadə A. Modernizm, postmodernizm və müasir Azərbaycan. Məqalədə modernizm və postmodernizm ilə bağlı problemlər təhlil olunur. Modernizm və postmodernizmin tarixi və konseptual analizi keçirilir. Bu ideya cərəyanlərinin Avpova, Amerika və müsəlman ölkələrdə inkişafı nəzərdən keçirilir. Azərbaycanda modernizm və postmodernizm proseslərin təhlilinə xüsusi yer verilir.

Ализаде А. Модернизм, постмодернизм и современный Азербайджан. В статье рассматриваются проблемы, связанные с модернизмом и постмодернизмом. Проводится их исторический и концептуальный анализ. Рассматривается развитие этих идейных течений как в Европе и Америке, так и в мусульманских странах. Особое место уделено рассмотрению модернистских и постмодернистских процессов в Азербайджане.

Alizadeh A. Modernism, postmodernism and modern Azerbaijan. The author of the paper views the problems relating to modernism and postmodernism: he carries out historical and conceptual analysis of these directions, examines the development of the directions in Europe, America and Muslim countries. A special attention is drawn to the examination of modernist and postmodernist processes in Azerbaijan.

Qaragözov R., Qədirova R. Bir interpretasiyanın interpretasiyası, və yaxud, Qarabağ münaqişəsi postneoklassik epistemologiya rakursunda: öncədən məlum yanlış qənaət əsasında interpretasiyanın mədəni əsaslandırılması.

Məqalədə Qarabağ münaqişəsinin interpretasiyası problemi postneoklassik epistemologiya sosial təşkil etmə mövqeyindən təhlil edilir, elmin müxtəlif formalarının fəaliyyətini yalnız onların narrativ, nəqli təbiətinin tədqiq olunması ilə başa düşülməsi haqqında təsəvvürlər inkişaf etdirilir.

Qarabağ münaqişəsi haqqında Rusiya reportajlarından birinin təhlili öncədən məlum yanlış qənaət əsasında interpretasiyanın əsaslandırılmasını görməyə imkan verir.

Uydurma əhvalatı nəql edən yaxşı təşkil edilmiş narrativ, gerçək hadisələr haqqında pis təşkil olunmuş nəql ilə müqayisədə insanlar tərəfindən daha çox həqiqət kimi qavranılır.

Münaqişədə yalnız bir tərəfin mövqeyi haqqında nəql edən tarix, çətin ki, bu münaqişəni anlamağa, yaxınlaşmanın dialoq nöqtələrini tapmağa və onun gerçək həll yollarına çıxmağa kömək etsin. Axı qeyri-klassik epistemologiyaya əsasən “gerçəklik”, dialoq, kommunikativ ünsiyyət və tərəflərin razılaşdırılmış nöqteyi-nəzərin məhsuludur. Dialoqun yaranması üçün digər tərəfin səsinin qoşulması zəruridir. Bu zaman onun tarix versiyasını, hətta o qədər də məharətlə ifadə olunmasa belə eşitmək vacibdir. Belə “dialoq rejimində” tərəflər bir-biri haqqında çoxlu qərəzsiz əhvalat eşidə bilərlər. Lakin, yalnız bu qaydada, dialoq ünsiyyəti üçün məkan yaratmaqla (bu işdə münaqişə tərəflərinə bitərəfliyə iddialı jurnalist və beynəlxalq təşkilatlar köməklik göstərməlidirlər) biz, münaqişə tərəflərinin qarşılıqlı nifrət inamsızlığı dəf etməyə ümid bəsləyə bilərik.

Гарагезов Р., Кадырова Р. Интерпретация одной интерпретации или карабахский конфликт в ракурсе постнеоклассической социальной эпистемологии: культурные основания предвзятых интерпретаций. В статье проблема интерпретации карабахского конфликта анализируется с позиций постнеоклассической социальной эпистемологии и социального конструирования, развивается представление о том, что функционирование разных форм знания можно понять только через рассмотрение их нарративной, повествовательной природы.

Анализ одного из российских репортажей о карабахском конфликте позволил увидеть основания предвзятых интерпретаций.

Хорошо сконструированный нарратив, рассказывающий выдуманную историю, воспринимается людьми, как более правдоподобный, по сравнению с плохо сконструированным рассказом о реальных событиях.

История, повествующая только о позиции одной стороны в конфликте, вряд ли может помочь понять этот конфликт, найти диалогические точки соприкосновения и выйти на путь его действительного разрешения. Ведь, «реальность», согласно неоклассической эпистемологии, есть продукт диалогического, коммуникативного общения и согласования точек зрения сторон. Для порождения диалога необходимо включение голоса другой стороны. При этом важно услышать ее версию истории, даже если она не столь искусна в своем изложении.

В таком «диалогическом режиме» стороны могут услышать много нелицеприяных историй друг о друге. Однако только таким образом, создавая пространство для диалогического общения (и в этом деле сторонам конфликта должны помогать претендующие на нейтральность журналисты и международные организации), мы можем питать надежду на преодоление взаимной ненависти и недоверия между сторонами конфликта.

Garagezov R., Kadirova R. An interpretation of one interpretation, or the Karabakh conflict from the angle of postneoclassical social epistemology: cultural foundations of biassed interpretations. The paper analyzes the problem of interpretation of the Karabakh conflict from the position of postneoclassical social epistemology and social constructing. The author evolves the idea according to which one can understand the functioning of different forms of knowledge only through the examination of their narrative nature.

The analysis of one Russian reportage concerning the Karabakh conflict has enabled us to see the foundations of biassed interpretations. A well-constructed narrative having told a fabricated tale, is interpreted by people as more plausible to compare with a badly constructed story about the real events.

A history reflecting the position of only one party of a conflict can hardly help to understand this conflict, to reveal a dialogic common ground, and to find a way for the real settlement of the conflict. According to neoclassical epistemology, "reality" is a product of the parties' dialogic, communicative relations and matching of standpoints. In order to give rise to a dialogue it is necessary to have included the other party's voice. And it is important to have heard the other party's version of the history even if it is not too much skilful in narrating the history.

During such a "dialogic regime" the parties can learn a lot of unpleasant histories about each other. However, only in such a way, by means of creation of a space for dialogic communication (and in this activity the parties of the conflict should be assisted by the reputed to be neutral journalists and international organizations) we can cherish the hope of the overcoming of mutual hatred and distrust between the conflict parties.

Mahmudov M.Ə. Multikulturalizm: yeni təfəkkürə tələbat.

Məqalədə müəllif son dövrlərdə Avroasiya məkanında cərəyan edən inteqrativ və dezinteqrativ proseslərin determinantlarını araşdırmağa çalışmış, bu istiqamətdə bəzi tədqiqatçıların mövqelərinə münasibət bildirmişdir. Həmçinin, müəllif bu prosesləri ifadə edən metodoloji aspektlərin müqayisəli təhlilini aparmış, nəzəriyyədə və praktikada mültikuturalizm siyasətinə münasibət bildirmişdir. Müəllif qlobal maliyyə böhranından sonra dərin sosial-iqtisadi problemlərə qərq olmuş aparıcı Avropa ölkələrinin bəzi liderlərinin irəli sürdükləri yeni miqrasiya siyasətini təhlil etmiş, yaranmış çətin vəziyyətin “multikulturalizmin “uğursuzluğu” ilə əlaqəli olduğunu sübut etməyə çalışmışdır. Təhlil prosesində müəllif müasir dövr sosial idarəetmə paradiqmalarının tətbiqi məsələlərinə toxunmuş, bi istiqamətdə milli tədqiqatçılarımızın mövqelərinə münasibət bildirmişdir.

Махмудов М. А. Мультикультурализм: потребность в новом мышлении. В статье предпринята попытка определить детерминанты интегративных и дезинтегративных процессов, происходящих в последнее время в Евроазийском пространстве, и выразить авторское отношение к позициям отдельных исследователей по этой проблеме. Осуществляется сравнительный анализ некоторых методологических аспектов, определяющих эти процессы, выражается отношение к политике мультикультурализма в теории и на практике. Проводится анализ новой миграционной политики некоторых лидеров европейских стран после глобального финансового кризиса и выражается критическая позиция по поводу «неудач мультикультурализма». В процессе анализа затрагиваются проблемы применения современных управленческих парадигм, в этом ключе выражается авторское отношение к позициям некоторых отечественных исследователей.
 Makhmudov M. Multiculturalism: the need for new thinking.

The author tried to identify determinants of integrative and disintegrative processes inrecent times in Evroaziyskom space, and its attitude to the positions of individual researchers on this issue. Carried out a comparative analysis of some methodological aspects of defining these processes, expressed in relation to the policy ofmulticulturalism in theory and in practice. The analysis of new migration policies of some leading European countries following the global financial crisis and expressed ina critical position regarding the "failure of multiculturalism." During the analysisaddresses the question of application of modern management paradigms, in this vein,expressed the author's attitude to the position of some domestic researchers.

Mehdizadə O. N. Kulturologiyada non-linear düşüncə. Məqalələ post qeyri-klassik idrak tipinin kulturoloji araşdırmalar üçün əhəmiyyətini göstərmək üçün müəllif mədəniyyət və onun altsistemləri, mədəniyyət və insan haqları, mədəniyyət və təbiət problemlərinin Evklid həndəsəsi, linear düşüncə əsasında modelləşdirilməsinin gətirib çıxardığı paradoksları açılır. Yazıda dialektika və non-linearlıq probleminə də toxunulur. Mədəniyyətdə sinkretiklik isə non-linearlığın ayrıca təcəssümü kimi açılır.

Мехтизаде O. Н. Нон-линеарное мышление в культурологии. В статье с целью определения значения постнеклассического типа познания в культурологических исследованиях автор вскрывает парадоксы, возникающие при моделировании проблем культуры и ее подсистем, соотношения культуры и прав человека, культуры и природы на основе геометрии Эвклида, линеарного мышления. Затрагивается проблема соотношения диалектики и нелинеарности. Синкретизм в культуре представляется как отдельно проявление нон-линеарности.

Mehtizadeh O. Nonlinear thinking in culturology. In order to determine the importance of postnonclassical type of cognition in culturological research, the author examines paradoxes that arise when modelling the problems of culture and its subsystems, reveals a correlation of culture and human rights, culture and nature on the basis of Euclidean geometry, linear thinking. The problem of correlation of dialectics and nonlinearity is viewed as well. Syncretism in culture is presented as a separate manifestation of nonlinearity.


Müəlliflər
Abasov Əli Seyidabbas oğlu – fəlsəfə elmələri doktoru, professor, AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunun şöbə müdiri.

Abbasov Əbülhəsən Fərhad oğlu – fəlsəfə elmləri doktoru, professor, Rusiya Pyotr Akademiyasının müəbir üzvü, AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunun baş elmi işcisi.

Abdullayev Fətəli Nəriman oğlu – AMEA İnsan Hüquqları İnstitutunun elmi işçisi.

Axundov Adil Məmmədrza oğlu – fəlsəfə doktoru, AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutun aparıcı elmi işcisi.

Allahyarova Tahirə Bəkir qızı – fəlsəfə elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin Daxili siyasətin təhlili şöbəsinin müdiri.

Əlizadə Aydın Arif oğlu – fəlsəfə elmləri doktoru, AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutun aparici elmi işcisi.

Arşinov Vladimir İvanoviç – fəlsəfə elmləri doktoru, REA-nın Fəlsəfə İnstitunun elmi-texniki inkişafın fənlərarası problemləri sektorunun müdiri

Baksanskiy Oleq Yevgenyeviç – psixologiya elmləri doktoru, REA-nın Fəlsəfə İnstitunun bio və ekofəlsəfə Mərkəzinin aparıcı elmi işçisi.

Bəşirov Tağı Kazım oğlu – fəlsəfə doktoru, AMEA-nin Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq Institutun aparici elmi işcisi.

Burov Vladimir Alekseyeviç – psixologiya elmləri namizədi, REA-nın Fəlsəfə İnstitunun elmi-texniki inkişafın fənlərarası problemləri şöbəsinin böyük elmi işçisi.

Qaragözov Rauf R. – tarix üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin əməkdaşı.

Əliyev Əhməd Qəşəm oğlu – fəlsəfə doktoru, AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutun aparıcı elmi işçi.

Gözəlov Ariz Əvəz oğlu – fəlsəfə doktoru, AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq Institutunun böyük elmi işçisi, RFC-nin beynəlxalq işlər üzrə vitse-prezidentinin müavini (PF, Moskva).

Qurbanov Füzuli Məhəmməd oğlu – fəlsəfə elmləri doktoru, AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutun şöbə müdiri