Mühafizə releləri haqqında ümumi məlumat. Müxtəlif növ relelərin işləmə prinsipi və quruluşu

 
 
C
ərəyan və
 
gərginlik ölşü transformatorları. Xarakterik cəhətləri və
 
qoşulma sxemləri. 
M
əlum olduğu kimi, cərəyan transformatorları (CT) böyük 
qiymətə
malik cərəyanları ölçmək üçündür. Gərginlik transformatorları isə
böyük qiymətli gərginliklərin ölçülməsi üçün nə
z
ərdə
tutulurlar.
 
Ölçü transformatorlarının konstruksiyalarında ferromaqnit içlik (nüvə) olur ki, 
onun üzərində
birinci və
ikinci tərəf dolaqları yerləşdirilmiş olur. 
CT
-
nin qoşulma sxemi 
şəkil 1
-
də
göstərilmişdir.
Şəkil 1. CT
-
nin qoşulması sxemi 
Şəkil 1
-
dən göründüyü kimi CT
-
nin birinci dolağı (Л1 
– 
Л2) ölçülməsi lazım 
gələn böyük qiymətli I1 cərəyanının dövrəsinə
qoşulur, ikinci dolağına isə
(И1 
– 
И2) ampermetr qoşulur (və
yaxud digər cihazın cərəyan dolağı); CT
-
nin 
qoşulma sxemində
kəsr şəklində
onun cərəyana görə
nominal transformasiya 
əmsalı 
göstərilir. Şəkil 1
-
dəki sxem üçün 
Yəni birinci dolağın nominal cərəyanı 1000А, ikinci dolağın nominal cərəyanı 
isə
5А
-
dir. Ölçüləcək cərəyanın qiyməti aşağıdakı ifadədən tapılır: 

---

Lakin CT
-
nin cərəyana görə
transformasiya əmsalının həqiqi qiyməti (K
g1
), 
nominal qiymətdən (
) fərqlənə
bilər. Bu əmsalların nisbi fərqi, CT
-
nin 
cərəyana görə
xətasını ( ) müəyyən edir: 
Ct
-
lərdə
- 
kimi işarə
olunan bucaq xətası da vardır. İdeal CT
-
də
birinci və
ikinci dolaq cərəyanları arasındakı bucaq 180
0
təşkil edir. Real transformatorda 
isə
bu bucaq 180
0
-
dən qədər fərqlənir. Ampermetrlərin daxili müqaviməti və
ikinci dolağa qoşulan digər cihazların cərəyan dövrələrinin müqavimətləri çox 
az olur, ona görə
də
CT
-
lər qısa qapanma rejiminə
yaxın rejimdə
işləyirlər. Hər 
bir CT
-
nin müəyyən dəqiqlik sinfi və
ona uyğun gələn cərəyan və
bucaq xətaları 
vardır. CT
-
nin cərəyan və
bucaq xətalarının qiymətlərinin, onların dəqiqlik sinfi 
ilə
müəyyən olunan sərhəd qiymətlərindən kənara çıxmaması üçün CT
-
nin 
ikinci dolağına qoşulan bütün cihazların yekun müqaviməti müəyyən maksimal 
qiyməti keçməməlidir. Bu maksimal qiymət CT
-
də
v
ə
ya onun pasportunda 
göstərilir.
CT
-
lərin istismarı zamanı aşağıdakı qaydalara əməl edilməlidir: 
1) CT
-
nin içliyi və
ikinci dolağın sıxaclarından biri yerlə
birləşdirilməlidir; 
2) CT işlədiyi zaman onun ikinci dolağının dövrəsini açmaq olmaz.
CT
-
lər əsasında ölçü gənələri (kleşi) hazırlanır ki, bunlarda ayrıla bilən maqnit 
keçiricisi olur və
naqildəki cərəyanı naqilin dövrəsini qırmadan ölçməyə
imkan 
verir (naqil CT
-
nin birinci dolağıdır).