Muhandislik geologik tadqiqotlar

kompression - egri chizig’i
deb ataladi (20.2-расм).
Kompression egri chizigini qurish uchun, ordinatalar o’qiga g’ovaklik 
koeffitsientini (

) ni, abtsissalar o’qiga esa bosim (R) ni joylashtiramiz. 
Kompression egri chiziq, gruntlarni faqatgina bosim ostidagi siqilish xarakterini 
ko’rsatibgina qolmasdan, ana shu jarayondagi miqdoriy ko’rsatgichlar - 
gruntlarning kompression xarakterini aniqlovchi bo’lib hisoblanadi. Gruntlarning 
kompression xarakteristikalari - zichlanish yoki siqilish koeffitsienti, umumiy 
deformatsiya Е
r
va nisbiy deformatsiya (е
р
) modullaridir. 
Siqilish koeffitsienti (a) ni aniqlash kompression egri chizig’ini, amaliy 
maqsadlarga yetadigan uchastkasida to’g’ri chiziq bilan almashtirishga 
asoslangandir.
20.2 - rasmda, R
1
va R
2
yuklarga mos keluvchi M
1
va M
2
kesmalar to’g’ri
keladi. Bu holda R
2
va R
1
kuchlarga mos keladigan uchburchakning M
1
, M
2
to’g’ri chiziq bo’yicha g’ovaklik koeffitsienti o’zgarishi quyidagiga teng bo’ladi; 

=

1
-

2
qа (Р
2
-Р
1
) (20.1) 
аktg

=
1
2
2
1
p
p




(20.2) 
20.2-rasm
. Tashqi kuchning 
g’ovaklilik koeffitsientiga bog’liqigini 
ko’rsatuvchi grafik 

---

157 
Siqilish koeffitsienti a – kuchni 1 kg/sm
2
birlikka o’zgarishiga mos
keladigan g’ovaklik koeffitsientini ko’rsatadi. Siqilish koeffitsientiga qarab, zamin 
ostidagi qatlamlarning inshoot ta’siridan siqilishi yoki siqilmasligi aniqlanishi 
mumkin. 
Zichlanish koeffitsientga ko’ra gruntlar quyidagicha xarakterlanadi.