S = P tg
QС ; (20.5)
Bunda ,
S –qovushoqlik kuchi, Mpa.
Gilli jinslarning ichki ishqalanish burchagi
, yopishqoqlik kuchi
S ni
topish uchun, qumlar yopishqoqligini aniqlagandek bir - biriga o’rnatilgan va ustki
qismi suriluvchan silindr tekshirilayotgan jins bilan to’ldirilib, siljituvchi asbobga
o’rnatiladi va unga vertikal
kuch R, siljituvchi kuch S
ta’sir ettirilib, siljishga qar-
shilik kuchi
topiladi. Bu
tajribani R
1
, R
2
, R
3
, va x.k.z
Rp - vertikal kuchlar ta’sirida
bir necha marta takrorlash
natijasida sil-jishga qarshilik
kuchlari
1 ,
2 ,
3 , ...
п larni aniqlanib, bular bilan vertikal kuchlar orasidagi
bog’lanishni ifodalovchi grafik tuziladi (20.3-rasm).
Grafikdan ma’lumki, to’g’ri chiziq koordinata boshidan o’tmay, bir oz
yuqoridan boshlanib, ordinata o’qini bir qismini kesib o’tadi. Ana shu ordinata
o’qidagi kesmaga to’g’ri keluvchi kuch tog’ jinsining zarralari orasidagi
yopishqoqlik kuchi deb ataladi va
S bilan belgilanadi.
20.3 - rasm . Gilli jinslarning siljishga sarshilik kuchi bilan vertikal bosim orasidagi bog’liklikni ifodalovchi grafik
159
Topilgan nuqtalarni koordinatalar boshi bilan tutashishidan hosil bo’lgan
1 ,
2 ,
3 – burchaklar surilishi qarshiligi
