Mühazirə -1 FİZİKİ-KİMYƏVİ analiZİn predmet və VƏZİFƏLƏRİ

 
evtonik məhlul 
deyilir.Evtonik nöqtədə də dörd faza mövcuddur(iki 
bərk,maye və buxar) və o şərti nonvariantdır.(t=const) 
Çox zaman bütün diaqramı yox,onun “su bucağını” verirlər(şəkil4).”Su 
bucağı
”
diaqramında müvafiq nöqtələr 3-cü şəkildə olan diaqrama uyğun 
hərflərlə işarə edilmiş,onların elementləri də eynidir. 
Şəkil 4.Su bucağı(Hibbs-Rozebom Şəkil 5.Su 
bucağı(Rozebomun bi-
üsulu ilə) rinci üsulu) 
Əgər təcrübi olaraq bE əyrisini qurmaq tələb olunarsa, o zaman hər hansı 
verilmiş temperaturda AY duzunun doymuş məhlulu hazırlanır,ora müəyyən 

---

13 
miqdar az miqdarla AX əlavə edilir.Tarazlıq əldə edildikdən sonra maye 
fazanın tərkibi müəyyənləşdirilərək qrafikə köçürülür.Bu proses AX duzunun 
yeni nüməsini əlavə etməklə o vaxta qədər təkrar edilir ki,AY ilə birdə AX 
duzu da bərk fazaya keçsin.aE əyrisinə də eyni yolla qurmaq 
mümkündür.Beləliklə,iki tərəfdən E nöqtəsinə yaxınlaşırlar. 
a) 
b) 
Şəkil 6.İki eyni ionlu duzun müxtəlif həllolma izotermlərinin 
diaqramları:a)Rozebomun І üsulu , b) Hibbs-Rozebom üsulu ilə 
Rozebomun birinci üsulu 
adlanan üsulla həmin diaqramı təsvir etmək üçün 
su bucağını düzbucaqlı şəkildə təsvir etmək tələb olunur.Bu zaman
 
diaqramın 
bütün elementləri Gibbs-Rozebom üsulunda olduğu kimi qalır,lakin onun 
ümumi görünüşü dəyişir.(şəkil6). 
Düzgün üçbucaq və düzbucaqlı üçbucaq formalı diaqramında müxtəlif 
izotermləri ifadə etmək də mümkündür.(şəkil 6 a,6 b) 
Skreynemakers üsulu 
ilə həllolma izotermlərinin növləri,şəkil 7-də təsvir 
edilmişdir.Belə izotermlərin dörd növü məlumdur. 
Şəkil 7.İki eyni ionlu duzun 
Skreynemakers
üsulu ilə həllolma izoterminin növləri
1.Duzların həllolmasına digər ikinci duz təsir etmir(1-ci əyri)
2.Duzlar bir-birinin həll olmasını artırır(2-ci əyri)
3.Duzlar bir-birinin həll olmasını azaldır.(3-cü əyri)
4.Bir duzun həll olması artır,digər duzun həll olması isə azalır( 4-cü əyri)

---

14 
Şəkil 8.Ümumi ionlu iki duzun Şəkil 9.Ümumi ionlu iki duzun 
Yeneke Skreynemakers üsulu ilə həllolma izo- üsulu ilə 
həllolma izotermləri termləri
Skreynemakers üsulunda qatılıq 100q,100 və yya 1000mol suya düşən buvə 
ya digər duzun qram və mollarla miqdarı ilə götürülür. AX-AY-H
2
O ibarət sulu 
sistemin həllolma izotermi 8-ci şəkildə verilmişdir.Burada koordinat 
başlanğıcına su,təmiz duzların tərkibinə isə koordinat oxlarının sonsuzluğu 
uyğun gəlir.Diaqramın elementləri şəkil 3-də olduğu kimidir.Koordinat 
sisteminin başlanğıcı;yəni 0 nöqtəsi təmiz suyun tərkibinə uyğun gəlir.H
2
O 
(0)-AX oxu üzrə AX
1
,H
2
O (0)-AY oxu üzrə isə AY duzlarının verilmiş hər hansı 
temperaturda həll olmaları təsvir edilir.Təmiz duzların AX və AY –in tərkibi 
nəhayət sonsuzluqda yerləşdiyindən həllolma şüaları paralel xətlərlə ifadə 
edilir.(şəkil 8). Burada aE və bE müvafiq olaraq,AX və AY duzlarının doymuş 
məhlullarının həllolma əyrisdir(şəkil 9).H
2
ObEa doymamış məhlulların ,AYbE 
sahəsi AY ilə ifrat doymuş məhlulların,AxaE isə AX ilə ifrat doymuş 
məhlullarının sahəsini təsvir edirlər.Axırıncı iki sahələr arasında AY və AX 
komponentləri ilə ifrat doymuş məhlullar yerləşirlər. Skreynemakers üsuluna 
ling qaydasının tətbiqi mümkün olmur ki, bu da üsulun çatışmamazlığıdır.