MühaziRƏ 1 Standartlaşdırma haqqında anlayış

Standartlaşdırma üzrə tövsiyələr -standartlaşdırma, metrologiya və sertifikatlaşdırma üzrə işlərin təşkili, koordinasiyası və yerinə yetirilməsi ilə bağlı konkret istehsal prosesləri və onların elementləri üçün işlənib hazırlanır. Tövsiyələrdə verilən müddəalar könüllü xarakter daşıyır.
Beynəlxalq standartlaşdırma - standartlaşdırma üzrə elə beynəlxalq fəaliyyətdir ki, burada iştiraketmə bütün dünya ölkələrinin müvafiq orqanları üçün açıqdır. Bu fəaliyyət ancaq İSO və BEK təşkilatları çərçivəsində deyil, həm də bir çox qeyri-hökumət və hökümətlərarası təşkilatlarda həyata keçirilir. Məsələn, bu fəaliyyət növü ilə Ümumdünya səhiyyə təşkilatı (ÜST), BMT-nin Ərzaq və kənd təsərrüfatı təşkilatı (FAO), BMT-nin Avropa iqtisadi komissiyası (BMT AİK) və digər təşkilatlar məşğul olurlar.
Regional standartlaşdırma- standartlaşdırma üzrə elə beynəlxalq fəaliyyətdir ki, burada iştiraketmə dünyanın ancaq bir coğrafı və ya iqtisadi regionunun dövlətlərinin müvafiq orqanları üçün açıqdır. Bunlara Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB), Avropa İqtisadi Birliyi (AİB), Panamerika standartlar komitəsi (KOPANT) və digərləri aiddir.
Milli standartlaşdırma - dünyanın hər hansı bir ölkəsi səviyyəsində həyata keçirilən standartlaşdırma üzrə fəaliyyətdir. Dünyanın bir sıra ölkələrində milli standartlaşdırma dövlət idarəetmə orqanları (məsələn, Rusiyada, Ukraynada, Belorusiyada, Azərbaycanda, Yaponiyada, Çində və s. ölkələrdə), digər ölkələrdə isə (AFR-da, Böyük Britaniyada, Finlandiyada) qeyri-dövlət təşkilatları tərəfindən həyata keçirilir.
Standart göstəriciləri - şərti vahidlər, işarələr və ya anlayışların köməyi ilə ifadə edilən standartlaşdırma obyektlərinin xarakteristikalarıdır. Ölçü, kimyəvi tərkib, fiziki xassə, kütlə, istismar keyfiyyətləri, səmərəlilik, davamlılıq, etibarlılıq və s. standart göstəriciləri ola bilər.
Parametr - məmulatın (prosesin, hadisənin) hər hansı xassəsini xarakterizə edən qiymətdir. Parametrlər standartlarda, adətən parametrik sıralar şəklində göstərilir.
Parametrik sıra - qəbul edilmiş dərəcələr sistemi əsasında parametrin müəyyən diapazonu dairəsində onun ədədi qiymətinin ardıcıl sırasıdır. Standartlaşdırılan obyektlərin parametrik sıraları üstün tutulan ədədlər sistemi əsasında qurulur. Standartlaşdırma obyektlərinin parametrik sıralarının əsasını onların ölçüləri, yükgötürmə qabiliyyəti, istehsalat gücü, sürəti və s. təşkil edir.
Texniki şərtlər - konkret məmulata, materiala və digər məhsullara, onların hazırlanmasına və nəzarətinə kompleks tələbləri müəyyən edən standartlaşdırma üzrə normativ-texniki sənəddir. Texniki şərtlər işləyici təşkilat tərəfındən işlənib hazırlanır və nazirliyin, şirkətin və ya müəssisənin rəhbərliyi tərəfindən onların təsir müddəti göstərilmədən təsdiq olunur. Lakin müstəsna hallarda sifarişçinin tələbi ilə TŞ-in təsir müddəti göstərilir. Onlar adətən məhsulun normativ təzələnməsi müddətinə təsdiq olunurlar.
Texniki şərtlər müəssisə və ya digər təsərrüfat subyekti tərəfindən o halda işlənib hazırlanır ki, verilmiş obyekt üçün standartın yaradılması məqsədəuyğun deyildir. TŞ-in obyekti tək və ya kiçik partiyalarla buraxılan məhsul ola bilər.