Mühazirə №8. Qlobal informasiya cəmiyyəti İnformasiya cəmiyyətinin formalaşma xüsusiyyətləri

Qlobal informasiya cəmiyyətinin yaradılması problemləri və onların həllində dövlətlərin fəaliyyəti.

İnformasiya inqilabı sürətlə dünyanı dəyişir, insanların fəaliyyətinin bütün sahələrində yeni əsaslı nəticələr və imkanlar yaradır. Lakin artıq insanlara verilmiş, hətta gələcəkdə gözlənilməkdə olan açıq-aydın faydaları ilə yanaşı, informasiya inqilabı özü ilə yeni problemlər gətirir. Onların arasında - ölkə və regionların rəqəmsal fərqliliyi, internet şəbəkəsinin, bu sahədə olan elektron ticarət və vergi, intellektual mülkiyyət məsələlərin hüquqi tənzimlənməsi məsələsi, təhlükəsizlik və informasiya məxfiliyi problemi, fərdi və ictimai şüura olan psixoloji təsir qabiliyyəti üçün, müasir informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadə. Onların müvəffəqiyyətli həll edilməsi qlobal informasiya cəmiyyətinin inkişafına təsir göstərən əsas amillərdən biri olaraq qalır.
Dünya informasiya məkanı çərçivəsində mühüm problem ümumiyyətlə internet və informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının qeyri-mütənasib istifadə edilməsidir. 2002-ci ilin may ayında dünyada olan internet istifadəçilərinin sayı 580.78 mln. çatıb. Onlardan 32% Avropa ölkələrinin sakinlərinə mənsub edilir, 31,45% – ABŞ və Kanada, 29% – Asiya -Sakit okean ölkələrinə, Latın Amerikası – təxminən 6%.

800 milyon insana malik olan Afrikada dünyada ümumi internetdən istifadə edənlərin yalnız 1%-ni təşkil edir, onlardan 90%-i Cənubi Afrikada yaşayır. Belə ki, bu gün internet imkanları, birinci növbədə, inkişaf etmiş ölkələrdə istifadə olunur: Böyük Britaniya, Almaniya, Fransa, ABŞ və Kanada.

"Rəqəmsal bərabərsizlik" (və ya “rəqəmsal uçurum” – digital divide) anlayışını ABŞ-da istifadə etməyə başlamışlar. Ondan istifadə edilməsi, anlaşıldığına görə, yalnız beynəlxalq səviyyədə deyil, həm də hər hansı bir dövlət daxilində mikro səviyyədə var, yeni informasiya texnologiyalarına qeyri-bərabər çıxış imkanı problemini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Cəmiyyətin kompüterə sahib olanlar və onu necə istifadə etməyi bilənlər və nə avadanlığa, nə də bacarığa malik olanlar daxil olmaqla 2 qrupa bölünməsi baş verir. Savadlılığın yeni bir növü – kompüter savadlılığı əmələ gəlir. Bu gün demək olar ki, kompüter ilə işləmək imkanı olmadan nüfuzlu və yüksək ödənişli iş almaq, biletlər sifariş etmək, öz bank hesabımız ilə bağlı müxtəlif əməliyyatları həyata keçirmək kimi yeni elektron xidmətlərdən belə yararlanmaq mümkün deyil.
İnternetin sürətli inkişafı və insan fəaliyyətinin bütün sferalarına getdikcə daha dərindən nüfuz etməsi nəticəsində yaranan yeni ictimai münasibətlərin tənzimlənməsi problemləri günümüzdə aktual bir məsələyə çevrilib. Bu sahədə əsas problemlərdən biri də odur ki, İnternet texnologiyalarının inkişaf sürəti bu sahənin tənzimlənməsi üçün hüquqi normaların, mexanizmlərin, metodların yaradılması, tətbiq edilməsi prosesini xeyli qabaqlayır. Bəşər tarixində İnternetin analoqu yoxdur, bu fenomen heç bir texnologiya ilə müqayisə olunan deyil. Ona görə də bu məsələdə hüquqi təcrübədən istifadə etmək imkanları da mövcud deyil. Digər bir mühüm problem İnternetin qlobal xarakterli olması, heç bir milli yurisdiksiyanın təsir dairəsinə düşməməsi, həmçinin konkret mülkiyyətçisinin, sahibinin olmamasıdır. Bütün bu problemlər İnternetin tənzimlənməsi ilə bağlı tamamilə yeni metodların işlənməsini tələb edir.