MühaziRƏ konspektləRİ Qiyabi təhsil alan tələbələr üçün yardımçı vəsait Bakı- 2002

irsi tip
adlandır-
mışdır. O, irsi şərtlənməni aşağıdakı faktlarla sübut etmişdir: 
1) heyvan növlərində, onların nəsillərinin sinir sistemləri 
arasında əlaqə olduğunu; 
79
downloaded from KitabYurdu.org

---

2) seleksiya yolu ilə, sinir sisteminin yalnız bir xassəsinə 
malik olan (məsələn, ətalətli) heyvan cinsləri yetişdirmək 
mümkündür. 
Temperamentin əsasını sinir sisteminin irsi cəhətdən şərt-
lənən tipi təşkil etdiyi üçün, temperament tipinin əmələ gəl-
məsində də irsiyyət əsas rol oynayır. Lakin, irsiyyətin əsas rol 
oynamasına baxmayaraq temperamentin ayrı-ayrı xassələri həyat 
və tərbiyə şəraitində (xüsusən erkən uşaqlıq dövründə) baş vermiş 
psixoloji münaqişələr, xəstəliklər və məişət şəraitinin təsiri altında 
yeniyetməlik və hətta yetkin yaşda belə dəyişə bilər. 
Sinir sistemi tipləri 
Oyanma ləngimənin 
qüvvəsinə görə 
______ ______ ____ 
Müvazinət 
dərəcəsinə görə 
cəld 
asta 
Mütəhərrikliyinə görə 
qüvvətli 
zəif 
Müvazinətsiz 
Müvazinətli 
Şəkil 3.Ali sinir fəaliyyətinin tipləri 
80 
downloaded from KitabYurdu.org

---

Cədvəl 1 
Temperament tiplərinin psixoloji xarakteristikası 
Temperament tiplərinin psixoloji xarakteristikası, onun 
aşağıdakı xassələri ilə müəyyən edilir
1
. 
S e n z i t i v l i k.
Bu xassə haqqında fikir söyləmək üçün 
insanda hər hansı psixi reaksiyanın əmələ gəlməsi üçün tələb 
olunan ən kiçik xarici təsirin qüvvəsinin nədən ibarət olduğunu və 
bu reaksiyanın hansı sürətlə əmələ gəldiyini bilmək lazımdır. 
R e a k t i v l i k
. Bu xassə haqqında mühakimə yürütmək 
üçün eyni qüvvətli xarici və daxili təsirlərə qarşı verilən reak-
siyaların qeyri-ixtiyarilik dərəcəsini müəyyənləşdirmək lazım 
gəlir.