Mühazirə Məşğələ Laboratoriya 6 7

Naqillərdə və dielektriklərdə elektromaqnit prosesləri. Mühitlər xüsusi keçiriciliyin (σ) qiymətinə görə bir-birində çox fərqlənə bilərlər. Xüsusi keçiricilik nə qədər böyük olarsa, keçirici cərəyanın sıxlığı da bir o qədər çox olur. Təhlilin sadələşməsi üçün çox vaxtı ideal keçirici və ideal dielektrik mövhumlarından istifadə edilir.
Keçirici mühit dedikdə, ES-nin müntəzəm təsiri nəticəsində elektrik cərəyanı keçirən mühit başa düşülür. Xüsusi keçiriciliyi sonsuz dərəcədə böyük olan mühit ideal keçirici mühit adlanır (σ→∞).
Dielektrik dedikdə, yüklü zərrəcikləri sonsuz dərəcədə az olan və polyarizasiya hadisəsinə məruz qalan mühitlər başa düşülür. İdeal dielektrikdə demək olar ki, xüsusi keçiriciliyin qiyməti yox dərəcəsindədir (σ_diel.→0).
İdeal keçiricidə yalnız kecirici cərəyan İ_keç.= σE, ideal dielektrikdə isə sürüşmə cərəyanı İ_sür.=ίωε_mE fəaliyyət göstərir. Keçirici mühitlərdə İ_keç.>>İ_sür., dielektrik mühitlərdə isə İ_sür.>>İ_keç. şərti ödənməlidir.
Real mühitlər keçirici və eləcə də sürüşmə cərəyanlarına malikdirlər. Əgər, bərabərsizlik ödənilərsə, mühitin keçirici olduğu qəbul edilir. Dielektrik mühit isə aşağıdakı bərabərsizliklə xarakterizə olunur:
.
bərabərliyini müqayisə etsək görərik ki, tezliyin diapazonunda keçiricilik cərəyanı (İ_keç.) üstünlük təşkil edir. Yüksək tezliklərdə, yəni ƒ≥10¹²Hs olduqda sürüşmə cərəyanı İ_sür. daha çox olur.
Keçirici və dielektrik mühitlərdən başqa təbii mühitlərdə (buz, quru yer, yaş torpaq, dəniz suyu və s.) mövcuddur ki, bunlar da aralıq mühitlər adlanır. Aralıq mühitlər tezliyin aşağı qiymətlərində özlərini keçirici, yüksək tezliklərdə isə dielektrik kimi aparırlar.
Metallar praktiki olaraq tezliyin bütün qiymətlərində keçiricilik xassələrinə malikdirlər. Dielektriklər (polistrol, polietilen, getinaks və s.) bütün tezliklərdə özlərini izolyasiya kimi aparırlar ki, burada da sürüşmə cərəyanı əmələ gəlir. ƒ≤ƒ₀ olduqda, təbii mühitlər (su, buz, torpaq və s) keçiricilik, ƒ>ƒ₀ bərabərsizliyi ödəndikdə isə onlar dielektrik xassələrinə malik olurlar.