Mühazirə mətnləri (2023-2024) I mövzu. Pedaqogikanın ümumi məsələləri. Pedaqoji anlayışlara yeni yanaşmalara

4. Pedaqoji konflikt. Pedaqoji konflikt subyektlər arasında yaranmış müxtəlif növlü ziddiyyətlərdir. Bu zaman müəllimlərlə şagirdlər arasında , həmçinin şagirdlərin özləri arasında fikir ayrılığı, əks mövqelər formalaşır və tərəflər arasında mübahisələr əmələ gəlir. Bir texnologiya kimi pedaqoji konflikt üç mərhələdə həll olunur:
* konfliktin müşahidə olunması;
* tərəflər arasında qarşıdurmanın yaranması;
* konfliktin həlli.
Araşdırmalar göstərir ki, konfliktlərin həll olunmasında aşağıdakı yollardan istifadə olunması didaktik cəhətdən faydalı hesab edilir.
• Müvafiq faktlar gətirə bilmək;
• Ümumiləşdirilmiş arqumentlər söyləməyi bacarmaq;
•Tərəfmüqabilinə münasibətdə həssaslıq nümayiş etdirmək;
• Kompromisə getməyi bacarmaq;
• Şagirdləri birgə müzakirəyə səsləmək.
Bu gün təhsilin, məktəbin mənzərəsi dəyişdikcə şagirdlərin maraq dairəsi, təhsil ehtiyaclarına olan tələbatları da dəyişir. Belə olduğu təqdirdə təhsilin məzmununda olan yeniləşmələrlə yanaşı, onun müvafiq strategiya və texnologiyalarında da innovativ dəyişikliklərin aparılmasına ehtiyac yaranır.
5.Təlimin fəlsəfi- idraki əsasları İdrak prosesi biliksizlikdən biliyə doğru yüksəlmək prosesidir. O, 3 mərhələdən – canli mü­şa­hi­də, mücərrəd təfəkkür və təcrübədən ibarətdir. Canli müşahidə mərhələsində bi­lik mənbəyi duyğular mühüm rol oynayir. Pedaqoqlar duyğuları əqlin bə­ləd­çi­lə­ri, əqlin şahidləri, əqlə açılan pəncərə, xarici aləmlə şüur arasında caynaqlar və s. adlandırmışlar. Bu mərhələdə duyğularla yanaşı qavranış, təsəvvür və tə­xəy­yül kimi psixi proseslər də fəal iştirak edir, ikinci mərhələyə keçid yaranır. Abstrakt təfəkkür mərhələsində müşahidə edilmiş fakt və hadisələri təfəkkür ümu­miləşdirib qanunauyğunluqları, qanunları müəyyənləşdirir, nəzəriyyələr və fər­ziyyələri irəli sürür. Üçüncü mərhələdə biliklər yoxlanılır. Buna görə də prak­tika biliyin meyarı, həqiqətin məhək daşı hesab edilir. Təlim prosesinin mərhələləri idrak prosesinin mər­hə­lə­lə­ri­nə oxşayır. Təlim prosesində də şagirdlər biliksizlikdən biliyə doğru inkişaf edir. Təlim bilik, bacarıq və vərdişləri mənimsəməyin, onlara yiyələn­mə­yin mü­rək­kəb prosesidir. Bu prosesin psixoloji əsasını motivlər, maraqlar, tə­lə­batlar təşkil edir.
Öyrənmə prosesinin birinci mərhələsini motivlərin, maraqların yaradıl­ma­sı təşkil edir. Öyrənmə prosesinin ikinci mər­hələsi qavrama adlanır və idrakda olduğu kimi duyğulardan başlayır. Öy­rən­mə prosesinin üçüncü mərhələsi anlamadır. Bu mərhələdə şagirdlər əşyanın ən zəruri əlamətlərini mənimsəyirlər.
Öyrənmə prosesinin dördüncü möhkəmlətmə mərhə­lə­sin­də biliklər, anlayışlar, qanunlar möhkəmləndirilir. Öyrənmə prosesinin be­şin­ci, tətbiq etmə mərhələsində mənimsənilmiş biliklər praktikaya tətbiq edilir, yoxlanılır. Göründüyü kimi elmi idrakla təlim prosesi bir-birinə oxşayır. Bununla belə həmin proseslər bir-birindən fərqlənir. Təlimdə şagirdlər bəşəriyyətin əldə etdiyi məlum biliklərə yiyələnir, onları öz­ləri üçün kəşf edirlər. Elmi idrakda isə tədqiqatçı məlum olmayan həqiqətləri, b­i­likləri kəşf edir. Təlimdə idrak prosesi rəvandır, sadədir, müəllim onun yolunu işıq­landırır. Elmi idrakda tədqiqatçı çətinlikləri, yanılmaları özü aradan qaldır­ma­lı olur.