MühaziRƏ MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyenanin iNKİŞAF tariXİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ

Taxıl kütləsində örtük toxumanın və qatışıqların vəziyyətindən asılı olaraq 
formalaşan mikrobiota 
Sağlam,  zədələnməmiş  dən  möhkəm  qılafla  örtülüdür.  Bu  qılaf, 
mikroorqanizmlərin  təsirinə  nisbətənm  davamlı  olan  sellüloza  və  mümabənzər 
maddələrdən təşkil olunur. 
Dənin  bütövlüyü  və  onun  qılafı  mexaniki  zədələnmələr  nəticəsində  pozulduqda 
mikroorqanizmlərin,  o  cümlədən  kif  göbələklərin  inkişafı  üçün  əlverişli  şərait  yaradır. 
Xüsusilə,  mikroorqanizmlər  zədələnmiş  dənin  rütubətliyi  yüksək  olduqda  fəal  inkişaf 
etməyə  başlayırlar.  Təcrübədə  elə  hallara  rast  gəlinir  ki,  Penicillium  cinsi  ilə 
zədələnməsi buğdanın cücərmə qabiliyyətinin kəskin aşağı düşməsinə səbəb olur. 
Zədələnmə dərəcəsindən asılı olaraq əzilmiş qarğıdalı dənində mikroorqanizmlərin 
inkişafının  mümkünlüyü  öyrənilmişdir.  Kif  göbələklərinin  ən  fəal  inkişafı  basılmış 
dəndə,  bir  qədər  az  qlafında  ayrı-ayrı  çatları  olan  dəndə,  həmçinin  rüşeym  tərəfi 
zədələnmiş sahədə olmuşdur. 
Kif  göbələkləri  ilə  zədələnmiş  qarğıdalı  toxumunun  da  cücərmə  qabiliyyəti 
əhəmiyyətli  dərəcədə  azalır.  Bu  zaman  əsas  mənfi  rolu  Penicillium,  Fusarium  
göbələk cinsləri oynayır. 
Buğda  və  qarğıdalıdan  başqa,  mikroorqanizmlər  digər  dağıdılmış  və  xarab 
olmuş dənli bitkilərin(lobya, darı, yulaf, günəbaxan və s.) toxumlarını da zədələyə 
bilər. 
Taxıl  kütləsinin  mikroorqanizmlərlə  zənginləşməsində  müxtəlif  qatışıqların, 
xüsusilə alaqların  mühüm  əhəmiyyəti  vardır.  Buğda  taxılındakı alaq qatışıqlarının 
mikrobiotasını öyrənən zaman  müəyyən olunmuşdur ki, ən çox  mikroorqanizmlər 

---

173 
 
basılmış,  ovulmuş  (gəmrilmiş)  dənlərdə,  alaq  otları  toxumlarında,  həmçinin 
mineral qatışıqlarda (qum, torpaq danələrəi) olur. 
Alaq toxumları çox zaman əsas bitki dənələrinə nisbətən yüksək rütubətə malik 
olur və ona görə də mikroorqanizm mənbəyi ola bilər. 
Mikroorqanizmlərin güclü mənbəyi xarab olmuş, çürümüş, kiflənmiş taxıl dənləri 
olur.  Belə  dənlər  taxılın  saxlanması  zamanı  hər  hansı  əlverişsiz  təsirə  məruz  qalan, 
məsələn  öz-özünə  qızışan  taxıllarda  təsadüf  oluna  bilir.  Alaq  qatışıqlarının  taxıl 
kütləsini  mikroorqanizmlərlə  zənginləşdiyini  nəzərə  alaraq  taxılı  yığandan  sonra,  onu 
saxlamaya qoymazdan qabaq vaxtında təmizləmənin həlledici əhəmiyyəti vardır.