Mühazirə MÖvzu 1 Epidemiologiya fənni, üsulları və inkişaf tarixi MÖvzu 2

Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
 
 
 
1. 
Əhalinin  100000  nəfərinə  xəstələnmə  göstəricisi  aşağıdakı  düstür  üzrə 
hesablanır: 
 xəstələnmişlərin sayı x 100000 
əhalinin sayı 
 
2. 
Əhalinin 100000 nəfərinə ölüm göstəricisi aşağıdakı düstür üzrə hesablanır: 
ölənlərin sayı x 100000 
əhalinin sayı 
 
3. 
Letallıq göstəricisi aşağıdakı düstür üzrə hesablanır: 
 ölənlərin sayı  x 100000 
 
xəstələnmişlərin sayı 
 
Xətti  diaqramı  qurduqda  kağızın  üzərində  horizontal  və  şaquli  xəttlər  çəkilir.  Horizontal  xəttin 
üzərinə  illərin  intervalı,  şaquli  xəttə  isə  ayrı-ayrı  illərdə  xəstələnmə  göstəricilərini  çəkirlər.  Həmin 
nöqtələri birləşdirdikdə xətti diaqram alınır. 

1 nömrəli Bakı  Tibb Kolleci 
167 
Fənn: Epidemiologiya 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
MÖVZU 13 
 
 
Rayon xəstəxanasının poliklinika şöbəsinin apardığı əksepidemik iş 
Dərsin məqsədi: Şəhər poliklinikasının apardığı əksepidemik işin öyrənilməsi. Həkim sahəsində 
aparılan əksepidemik iş. 
Dərsin planı: 
1.  Poliklinikanın əksepidemik işinin təhlili və onun işçilər arasında paylaşdırılması. Poliklinikanın 
apardığı əksepidemik işin planının öyrənilməsi. 
2.  Poliklinikanın bütün şöbələri ilə tanış olmaq. Sahə həkimi, sahə tibb bacısı, baş tibb bacısı, tibbi 
statist ilə söhbət etmək, sənədlərlə tanış olmaq. 
3. Tələbələrlə sərbəst işin yerinə yetirilməsi. 
Dərsin qısa məzmunu - Poliklinika gördüyü əksepidemik işləri plan üzrə aparır. Həmin plan baş 
həkim tərəfindən təsdiq edilir və rayon GEM-i ilə razılaşdırılır. 
İşin əsas bölmələri aşağıdakılardır: yoluxucu xəstələrin tam və vaxtında üzə çıxarılması, 
hospitalizasiyası və ya evdə təcrid edilməsi; epidemik ocaqda aparılan iş: 
1. xəstələrlə təmasda olan şəxslərin üzə çıxarılması və onlar üzərində tibbi nəzarət, 
2. həmin şəxslərin laborator müayinəsi, 
3. bəzi hallarda onların immunizasiyası və profilaktik müalicənin aparılması, 
4. ocaqda cari dezinfeksiyanın təşkili və ona nəzarət, 
5. xəstələrlə  təmasda  olanları  bir-birindən ayırmaq; xroniki  xəstələrin,  xəstəliyi keçirmiş  şəxslərin  və 
törədicigəzdiricilərin  dispanser  nəzarətinə  götürülməsi;  profilaktik  peyvəndlərin  aparılması;  əhalinin 
sanitar  mədəniyyəti  səviyyəsinin  qaldırılması;  xəstələrin  və  gəzdiricilərin  qeydiyyata  götürülməsi; 
yoluxucu xəstəliklərin və əksepidemik tədbirlərin qeydiyyatı və hesabatı. 
Bu  tədbirlərin  təşkil  edilməsi  (hesabatı)  və  aparılmasını  poliklinikanın  nəzdində  olan  yoluxucu 
xəstəliklər  kabineti  həyata  keçirir  və  poliklinikanın  bütün  əksepidemik  işlərinə  dair  olan  məsləhət, 
metodiki  və  nəzarət  vəzifələrini  öz  üzərinə  götürür.  Əksepidemik  tədbirlər  üzrə  vəzifələrin 
bölüşdürülməsini aşağıdakı kimi göstərmək olar. 
Sahə həkimi və sahə tibb bacısı: yoluxucu xəstələri üzə çıxarır və epidemioloqla  birlikdə onların 
hospitalizasiyası  məsələsini həll  edirlər, GEM-ə təcili xəbərdarlıq vərəqəsini göndərirlər  (forma 58), 
xəstələrlə təmasda olan şəxslər üzərində tibbi nəzarət təyin edirlər, onlar haqqında işlədikləri müəssisəyə, 
oxuduğu yerə, uşaq müəssisəsinə xəbər verirlər, evdə təcrid  edilən yoluxucu xəstələri  müalicə edirlər, 
xəstəliyi keçirmişlər üzərində  dispanser  nəzarəti aparırlar,  dehelmintizasiya  və profilaktik peyvəndləri 
həyata  keçirirlər,  sanitar  aktivini  təşkil  edirlər,  əhali  arasında  sanitar-maarifi  işləri  və  həyətlər  üzrə 
yoxlama  aparırlar.  Aparılan  tədbirləri  qeyd  etmək  üçün  hər  bir  ocağa  ayrıca  vərəqə  ayrılır.  Həmin 
vərəqədə  xəstələr  haqqında  məlumat,xəstələnmə  vaxtı,  tibbi  müayinəyə  müraciət  və  hospitalizasiya, 
bundan əlavə ocağın sanitar-məişət şəraiti haqqında məlumat, xəstə ilə təmasda olanlar, onların kliniki və 
laborator  müayinələrinin  nəticələri,  kimyavi  profilaktika  və  ya  immunizasiyanın  aparılması  haqqında 
məlumat,  eləcə  də  ocaqda  sanitar-maarifi  işlərinin  aparılması  qeyd  edilir.  Ocaqda  aparılan  işlər 
qurtardıqdan  sonra  həmin  vərəqə  ambulator  kartaya    yapışdırılır.  Rəngli  kağızla  nişanlanmış  və  ya 
şifrlənmiş kartanı, xəstəliyi keçirmişlər dispanser qeydiyyatından çıxana qədər ayrıca saxlayırlar. 
Baş  tibb  bacısı:  epidemioloji  ocaqda  sahə  tibb  bacılarının  işinə  rəhbərlik  edir,  həyətlər  üzrə 
yoxlamanı  və  peyvəndlərin  aparılmasını  nəzarətə  götürür,  yoluxucu  xəstələri  müalicə  etmək  üçün 
dərmanları və bakterial preparatları alır, saxlayır və paylayır, poliklinikada sanitar rejimini yoxlayır. 
Tibbi  statist:  yoluxucu  xəstəlikləri,  onlara  qarşı  aparılan  profilaktik  tədbirləri  qeydə  alır  və 
hesabat  üçün  sənədləri  hazırlayır,  üzə  çıxarılmış  xəstələr  haqqında  GEM-ə  xəbər  verir,  onların 
hospitalizasiyası,  xəstəxanadan  evə  yazılması,  dispanser  qeydiyyatından  çıxması  haqqında  GEM-ə 
məlumat  verir.  Poliklinikada  yoluxucu  xəstəliklər  kabineti  olmadıqda  yoluxucu  xəstəliklərin 
diaqnostikasına, müalicəsinə və dispanserizasiyasına aid məsləhət və metodiki göstərişləri baş həkimin 
müavini və ya terapevt-infeksionist həkim təmin edir. Həmin şəxslər tibbi sənədlərə (yoluxucu xəstələrin 
qeydiyyat və hesabat formaları, əksepidemik tədbirlər) nəzarət edirlər. 

1 nömrəli Bakı  Tibb Kolleci 
168 
Fənn: Epidemiologiya 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
 
 
 
MÖVZU 14 
 
Sənaye müəssisələrinin tibb məntəqəsində 
aparılan əksepidemik işi 
 
Dərsin  məqsədi: 
Sənaye  müəssisələrinin  tibbi-sanitar  məntəqələrinin  apardığı  əksepidemik 
tədbirlərin həcmi və üsulunun öyrənilməsi. 
Dərsin planı: 
1.  Tibbi-sanitar  hissələrin  və  səhiyyə  məntəqələrinin  apardığı  əksepidemik  tədbirlərin  həcminin 
müzakirəsi. 
2. Sərbəst işi. 
Dərsin  qısa  məzmunu  - 
Sənaye  müəssisələrində  tibbi  xidməti  yaxşılaşdırmaq  (həm  də 
əksepidemik  işi)  və  fəhlələrə  tibbi  yardımı  yaxınlaşdırmaq  üçün  sənaye  müəssisələrində  tibbi-sanitar 
hissələr, həkim və feldşer səhiyyə məntəqələri təşkil edilir. 
İşçilərin sayı 3000 nəfər olan müəssisələrdə tibbi-sanitar hissələr təşkil edilir. Onlar stasionardan 
və poliklinikadan  ibarətdir. İşçilərə  poliklinika xidməti  sahə  prinsipi üzrə təşkil  edilir (hər bir  sex  bir 
sahə sayılır) . Sex sahəsi 1500 fəhləyə xidmət hesabı ilə təşkil edilir. 
Sənaye müəssisələrinin nəzdində  olan həkim səhiyyə məntəqələri tibbi-sanitar hissələrin tərkibinə 
daxil ola bilərlər. Bundan əlavə, tibbi-sanitar hissələri olmayan müəssisələrdə səhiyyə məntəqələri təşkil 
edilir ki, onlar da öz növbəsində ərazi poliklinikasına tabe olurlar. Həkim səhiyyə məntəqələri 1000 nəfər 
fəhləsi olan müəssisələrdə təşkil edilir. Feldşer səhiyyə məntəqələri 400 -1000 nəfərə qədər fəhləsi olan 
müəssisələrdə təşkil edilir. Feldşer səhiyyə məntəqəsi profilaktik işi poliklinika həkimlərinin rəhbərliyi 
altında aparır. 
Səhiyyə  məntəqə  işçilərinin  fəhlələrə  göstərdiyi  əksepidemik  xidmətinə  aşağıdakılar  aiddir: 
yoluxucu  xəstələrin  üzə  çıxarılması;  istehsalatda  əksepidemik  tədbirlər  sxeminin  aparılması  –  kütləvi 
profilaktik  peyvəndlər,  xəstələrlə  təmasda  olan  fəhlələr  üzərində  nəzarət,  dezinfeksiya;  vərəm 
xəstələrinin qeydiyyatı, onların vaxtında müalicə olunması üzərində nəzarət; işə yeni qəbul olunanların 
tibbi müayinəsi və zərərli sexlərdə işləyən fəhlələrin  vaxtaşırı tibbi müayinəsinin aparılması; istehsalat, 
məişət  və  qidalanma  obyektlərinin  saxlanmasında  sanitariya  qaydalarının  yerinə  yetirilməsi  üzərində 
nəzarət; sanitary-maarifi işi. 
Yuxarıda  göstərilən  tədbirlərdən  əsasən  obyektlərin  sanitar  vəziyyəti  üzərində  olan  nəzarətə  və 
peyvəndlərin aparılmasına fikir vermək lazımdır. 
Epidemioloji  nöqteyi-nəzərdən  içməli  su  təchizatına  böyük  fikir  vermək  lazımdır.  Çünki,  bəzi 
sənaye müəssisələrində texniki sulardan istifadə edilir ki, bu da təmizləmə prosesindən keçmir. Həmin 
suların nəinki içmək üçün, hətta məişətdə istifadəsi qətiyyən  qadağandır  (məsələn,duşxanalarda). İmkan 
dairəsində  texniki  su  kəmərlərinin  sexlərə  açılan  boruları  olmamalıdır.  Texniki  su  kəməri  boruları 
rənginə görə içməli su kəməri borularından fərqlənməlidirlər. İçməli və texniki  su kəmərlərinin hər hansı 
birləşməsi  qəti  qadağandır.  Səhiyyə  məntəqəsinin  işçiləri  içməli  su  təchizatını  daima  nəzarət  altında 
saxlamalıdırlar. 
Eləcə də  müəssisələrdə olan qidalanma obyektlərinə də  (yeməkxana, bufet) fikir vermək lazımdır. 
Onların sanitar vəziyyətinə və həmin obyektlərin işçilərinin qabaqcadan təyin edilmiş profilaktik müayinə 
keçməsinə nəzarət etməlidirlər. 
Səhiyyə məntəqələrində peyvəndlərin aparılması xüsusi yer tutur. Sənaye müəssisələrində ən çox 
qarın yatalağına, paratiflərə, tetanusa və qripə qarşı peyvəndlər aparılır. Lakin bəzi müəssisələrdə 
bunlardan başqa brusellyoza, tulyaremiyaya, qara yaraya və s. xəstəliklərə qarşı immunizasiya aparılır. 
Əvvəlcə,  peyvənd olunacaq şəxslərin siyahısı təşkil edilir. Bu siyahını  kadrlar  şöbəsindən götürürlər və 
ayrı-ayrı sexlərin fəhlələrinin immunizasiya müddəti göstərilərək müəssisə üzrə  əmr verilir. 
Peyvəndlər səhiyyə məntəqələrində aparılır. Peyvənddən əvvəl fəhlələr həkim müayinəsindən keçirlər. 
Peyvənd alanları xüsusi jurnallarda əlifba sırası ilə qeyd edirlər. Peyvəndin tarixi, dozası  və 

1 nömrəli Bakı  Tibb Kolleci 
169 
Fənn: Epidemiologiya 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
 
 
 
preparatın  seriyası  da  yazılır.  Peyvənddən  sonra  əmələ  gələn  reaksiyaları  qeydə  almaq  məqsədi  ilə 
peyvənd olanlar üzərində nəzarət təyin edilir. 
Epidemioloji  vacib  obyektlərə  (qidalanma  və  ona  bərabərləşdirilmiş  müəssisələr)  işə  düzələn 
bütün  şəxslərin lazım  olan müayinələrdən keçməsi üzərində olan nəzarət  zəruri əhəmiyyət kəsb  edir, 
xüsusən də bağırsaq infeksiyası törədicilərinin gəzdiriciləri üzərində. 
 
Sərbəst iş 
 
Tələbələr səhiyyə məntəqəsinin avadanlığı və orada olan mühüm tibbi sənədlərlə tanış olurlar, sexin 
içilmə  rejimini  öyrənirlər,  məişət  otaqlarına  və  qidalanma  obyektlərinə  (yeməkxana,  bufet)  gedərək, 
orada  ərzağın  saxlanması  şəraiti  ilə,  qabların    yuyulması,  qidalanma  obyektlərinin  personalının  tibbi 
kitabçası ilə tanış olurlar. 

1 nömrəli Bakı  Tibb Kolleci 
170 
Fənn: Epidemiologiya 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
MÖVZU 15 
 
 
Uşaq poliklinikasında əksepidemik iş 
Dərsin məqsədi: 
Uşaq poliklinikasında aparılan kompleks profilaktik tədbirlərin və 
poliklinikanın əksepidemik rejiminin öyrənilməsi. 
Dərsin planı: 
1. Uşaq poliklinikasında aparılan əksepidemik işin həcmi məsələsinin müzakirəsi. 
2. Poliklinika ilə tanışlıq, yoluxucu xəstəlik əlamətləri olan şəxslərin qəbulunda iştirak etmək. Filtrin 
işi ilə tanış olmaq. 
3. Uşaqların qeydə alınmasında tələbələrin sərbəst iştirak etməsi. 
Dərsin qısa məzmunu - 
Uşaq poliklinikasının əksepidemik işi prinsipcə poliklinikanın işinə 
oxşardır, lakin bəzi vəziyyətlərlə əlaqədar olaraq, onlar arasında müəyyən fərq var. 
1.  Bəzi yoluxucu xəstəliklərlə əsasən uşaqlar yoluxurlar (qızılca, göyöskürək, skarlatina, su çiçəyi, 
difteriya,  epidemik  parotit,  dizenteriya  və s.).  Ona  görə  böyüklərə  nisbətən  uşaqlar arasında  yoluxucu 
xəstələnmə  halları  yüksək  olur.  Göstərilən  infeksiyaların  əksəriyyəti  hava-damcı  yolu  ilə  yayıldığını 
nəzərə alsaq, onda poliklinikanın  daxilində bu infeksiyaların  yayılma  imkanını məhdudlaşdırmaq üçün 
uşaq  poliklinikasında  xüsusi  rejim  təşkil  etmək  lazımdır.  Bu  məqsədlə  evdə  xəstələrə  xidməti 
genişləndirirlər.  Uşaq  poliklinikasının  iki  giriş  qapısı  olmalıdır:  biri  sağlam  (profilaktik  müayinə, 
peyvəndlərin aparılması və s.), digəri  isə  xəstə uşaqlar üçün. Xəstələr  daxil olan  yerdə  filtrlə  izolyator 
təşkil  edilir.  Filtrdə tibb bacısı uşağın  dəri  səthini  və əsnəyini  yoxlayır, onun yaşadığı yerdə yoluxucu 
xəstəliyin  olub-olmadığını  aydınlaşdırır.  Lazım  gəldikdə  bədənin  temperaturu  ölçülür.  Xəstəlik 
əlamətləri müşahidə edilmədikdə uşaqlar filtrdən ümumi qəbul otağına gedirlər və həkim müayinəsindən 
sonra  poliklinikanı  digər  qapıdan  tərk  edirlər.    Yoluxucu    xəstəlik    əlamətləri  aşkar  edildikdə  uşaq 
valideynlə birlikdə izolyatora keçir və orada həkim onu  müayinə  edir.  Əgər həkim müayinəsi zamanı 
yoluxucu xəstəlik diaqnozu təsdiq edilərsə, onda xəstə izolyatordan infeksion xəstəxanaya yönəldilir ya  
da  hospitalizasiya  tələb  olunmadıqda  evə  göndərilir.  Bundan  sonra  izolyatorda  dezinfeksiya  işləri 
aparılır.  Otağın,  tibbi  alətlərin,  əllərin  təmizlənməsi  üçün  izolyatorda  dezinfeksiyaedici  maddələr 
olmalıdır. Əgər yoluxucu xəstəliyi olan xəstə uşaq digər uşaqlarla təmasda olarsa, onda onlara nəzarət 
etmək və xəstəliyin xəbərdarlığı üzrə lazımi tədbirlərin aparılması üçün onları qeydiyyata götürürlər. 
Bəzi yoluxucu xəstəliklərdən sonra rekonvalissentlər (qarın yatalağı, dizenteriya, salmonellyoz), 
eləcə də xroniki xəstələr dispanser qeydiyyatında olmalıdırlar və onlar üçün xüsusi vərəqə doldurulur. 
2.  Uşaq  poliklinikasının  işinin  xüsusiyyətlərindən  biri  də  peyvənd  işlərinin  böyük  həcimdə 
olmasıdır.  Uşaq  poliklinikaları  peyvənd təqviminə  əsasən  bütün uşaqları vərəm,  difteriya, göyöskürək, 
tetanus, qızılca, poliomielit əleyhinə immunizasiya ilə təmin edirlər. Epidemioloji göstəriş əsasında isə 
qarın  yatalağı, paratif, gənə ensefaliti  və digər infeksiyalara qarşı immunizasiya aparılması tələb oluna 
bilər. 
Pediatrik sahə tibb bacısının əsas vəzifəsi ildə iki dəfə uşaq əhalisinin  siyahıya  almasıdır. Bundan 
başqa uşaq  poliklinikaları  doğum  evindən,  vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarını qeyd edən şöbədən və evlər 
idarəsindən əraziyə gələn yeni  uşaqlar  haqqında  məlumat  almalıdırlar.  Siyahıya alınmış hər  bir uşaq 
üçün uşağın inkişaf tarixi (forma 112) və profilaktik peyvəndlər vərəqi (forma63) açılır. 
Peyvənd  kartotekasının  məlumatı  əsasında  poliklinikada  uşaqlara  növbəti    peyvənd  həkim 
müayinəsindən  sonra  aparılır.  Poliklinikada  məktəbəqədər  uşaq  müəssisələrinə  getməyən  uşaqlara 
peyvənd aparırlar. Uşaq müəssisələrinə gedən uşaqlara peyvəndi həmin müəssisədə vururlar. Uşağın uşaq 
müəssisələrinə qəbulu zamanı, eləcə də yaşayış yerinin dəyişdirilməsi zamanı valideynlərə uşağın inkişaf 
tarixindən çıxarış təqdim edirlər. Bu sənəd əsasında alınan məlumatlar uşağın fərdi vərəqində, ya da yeni 
açılmış inkişaf tarixində qeyd  edilir. 
3.  Doğum  evindən  evə  yazıldıqdan  sonra  birinci  3  günü  yeni  doğulmuşların  ilkin  patronajı 
aparılmalıdır.  Uşağın  birinci  ayında  sahə  tibb  bacısı  uşağın  yanına  2-3  dəfə  gəlir,  sonra  isə  bir  il 
müddətində hər ay uşağı yoxlayır. Hər gəlişində valideynlər arasında sanitar-maarifi işi  aparır. 
Uşaq poliklinikası xidmət etdiyi ərazidə olan uşaq müəssisələri, GEM ilə əlaqə saxlamalıdır. 

1 nömrəli Bakı  Tibb Kolleci 
171 
Fənn: Epidemiologiya 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
 
 
 
MÖVZU 16 
 
Məktəbəqədər uşaq müəssisəsində əksepidemik iş. 
Müəssisənin rejimi 
Dərsin məqsədi: 
Məktəbəqədər uşaq müəssisəsində profilaktik tədbirlərin aparılmasının və 
rejimin təşkilinin öyrənilməsi. 
Dərsin planı: 
1. 
Məktəbəqədər uşaq müəssisəsinə uşaqların qəbulu qaydalarının öyrənilməsi, yəni həm təzə qəbul 
olunan, həm də gündəlik gəlməyən uşaqların səhər qəbul qaydası. 
2. 
Uşaq müəssisəsinin sanitar-epidemioloji rejiminin yoxlanması. 
3.Məktəbəqədər uşaq müəssisəsində peyvənd işinin öyrənilməsi. 
4. Uşaq müəssisəsinin müayinə aktının tərtib edilməsi. 
Dərsin qısa məzmunu - 
Məktəbəqədər uşaq müəssisəsində yoluxucu xəstəliklərin profilaktikası 
kompleks  tədbirlərdən  ibarətdir.  Həmin  tədbirlərdən  əsasları  aşağıdakılardır:  yoluxucu  xəstəliklərin 
gətirilməsinin  xəbərdar  edilməsi; uşaq müəssisələrində  elə  rejim  təşkil  etmək lazımdır ki, o yoluxucu 
xəstəliklərin tez aşkar  edilməsini təmin etsin və müəssisə daxilində  infeksiyanın yayılmasına mane olsun; 
profilaktik peyvəndlərin aparılması. 
Uşaq müəssisələrinə infeksiyanın gətirilməsi əsasən uşaqlar, az hallarda isə işçilər tərəfindən olur. 
İnfeksiyanın  gətirilməsini  xəbərdarlıq  etmək  üçün  uşaq  müəssisəsinə  ilkin  qəbul olunan  uşaqlar (ilkin 
qəbul), eləcə  də uşaq müəssisəsində olan uşaqlar, lakin bu və ya digər vaxtı evdə olanlar (təkrari qəbul) 
üzərində hərtərəfli nəzarət aparılır. 
İlkin qəbul aşağıdakı sənədlər əsasında aparılır: 
1.  uşağın  inkişaf  tarixindən  uşağın  keçirdiyi  yoluxucu  xəstəliklər  və  aparılan  profilaktik  peyvəndlər 
haqqında çıxarış; həmin çıxarışı sahə pediatoru verir, 
2. uşağın helmintlərə görə müayinəsi haqqında arayış; 
3.  uşağın  yaşayış  yerində  axırıncı  üç  həftə  ərzində  yoluxucu  xəstəliklərin  müşahidə  edilməməsi 
haqqında arayış (arayışı GEM, uşağın qəbulundan bir neçə gün əvvəl verir); 
4.  salmonell gəzdiriciliyinə görə müayinə, yasli qrupuna və uşaq evlərinə daxil olan uşaqlara isə avqust-
oktyabr dövrü üçün bütün bağırsaq qrupuna görə müayinə haqqında arayış olmalıdır. Göstərilən sənədlər 
uşağın inkişaf tarixinə yapışdırılır. 
Tibb işçisi uşağın təkrari qəbulu zamanı onun valideynlərindən uşağın evdə əhvalından  və yoluxucu 
xəstələrlə  təmasda  olma  imkanını soruşur, uşağın  bədən temperaturunu ölçür,  görünən  dəri  və selikli 
qişaları yoxlayır. Əgər uşaqlar arasında şübhəli və ya xəstə üzə çıxarılarsa, onda onlar valideynləri ilə evə 
göndərilir. Məktəbəqədər uşaq müəssisələrində uşaqların təkrari qəbul qaydalarını yoxladıqda sənədlərlə 
yanaşı,    qəbul   aparılan  otağın  işıqlanması,  lazım  olan  miqdarda  termometrlərin    və steril  şpatellərin 
olması yoxlanılır. 
Uşaq  müəssisəsinə  işə  düzələn  şəxslər  terapevt  və  dəri-zöhrəvi  həkimləri  tərəfindən  müayinə 
olunurlar. Bu məlumatları tibb kitabçasına daxil edirlər. 
Uşaq müəssisəsində xəstə uşaqların vaxtında üzə çıxarılması tibb işçiləri tərəfindən uşaqlar üzərində 
daimi nəzarətin olması ilə həyata keçirilir. Xəstələr izolyatora yerləşdirilir. Altı aylığa qədər olan uşaqları 
ayda iki dəfə, böyükləri isə hər ay yoxlayırlar. Körpələr evində həkim, ftiziator və dermatoloq tərəfindən 
uşaqların hərtərəfli müayinəsi ildə bir dəfə aparılır. Uşaq bağçalarında t ibb bacısı həftədə bir dəfə, həkim-
kvartalda bir dəfə, poliklinikanın mütəxəsis həkimləri-ildə bir dəfə uşaqları müayinə edirlər. 
Uşaq  müəssisəsinin  planlaşdırılmasının  yoluxucu  xəstəliklərin  yayılmasının  xəbərdarlıq 
edilməsində  müəyyən  rolu  var.  Buna  görə  uşaq  müəssisəsinin  müayinəsi  zamanı  aşağıdakı  iki 
cəhəti qeyd edirlər: 
1.sahənin vəziyyətini; 
2.otaqların planını. 

1 nömrəli Bakı  Tibb Kolleci 
172 
Fənn: Epidemiologiya 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
 
 
 
Sahə: 
1. ayrılmış və ya digər binalarla ümumi; 
2. hər qrup üçün ayrıca gəzinti meydançalarının olması; 
3. tullantıların yerləşdirilməsi. 
Otaqların planı: 
1. qrupların sayı; 
2. hər qrup üçün ayrıca girişin və paltar soyunan yerin olması; 
3. hər qrup üçün otaq yığımı (qəbul, qrup, yataq, əl-üz yuyan,ayaqyolu); 
4. hər uşaq üçün ayrılan sahə. 
Uşaq müəssisəsinin rejimi hərtərəfli öyrənilməlidir. Bu zaman aşağıdakı məsələlərə fikir vermək 
lazımdır:  uşaqların  və  işçilərin  paltarlarını  saxlamaq  üçün  fərdi  şkafların  olması  (körpələr  evində 
güvəclərin olması); uşaqların markirovlanmış dəsmal və yataq  ləvazimatının  olması;  onların saxlanması 
üçün markirovlanmış rəflərin olması; güvəcləri istifadə etdikdən sonra 0,5%-lı  xlorlu əhəng məhlulu ilə 
təmizlənməsi; dezinfeksiyaedici maddələrin olması və onların düzgün saxlanması; ayaq yolunda işləmək 
üçün personalın ayrıca xüsusi paltarı olmalıdır; mətbəxt qabların olması; onların təmizliyi və saxlanması; 
hər qrupda ayrıca markirovlanmış təsərrüfat  inventarı   olmalıdır  (qabları yumaq üçün taz, oyuncaqlar, 
döşəməni yumaq üçün vedrə); qida  blokunun  sanitar rejimi;  camaşirxanada sanitar və dezinfeksion rejim; 
uşaq  və  personal  tərəfindən  şəxsi  gigiyena  qaydalarının  gözlənməsi  (əllərin  yeməkdən  əvvəl,  ayaq 
yolundan sonra yuyulması). 
Məktəbəqədər  uşaq  müəssisələrində  vacib  məsələlərdən  biri  də  profilaktik  immunizasiyanın 
aparılması və mantu sınağının qoyulmasıdır. Bu bölmənin işini yoxladıqda aşağıdakı suallara fikir vermək 
lazımdır: bakterial preparatların düzgün saxlanması; peyvənd aparılan otağın və onun peyvənddən qabaq 
hazırlanması;  peyvənd  ləvazimatının  olması  və  onun  sterilizasiya  keyfiyyəti;  peyvənddən  qabaq  tibbi 
müayinənin  aparılması;  peyvənd  olunanların  düzgün  qeydiyyatı;  profilaktik  peyvəndlərin  müddətinin 
gözlənməsi (seçmə üsul ilə forma 63 üzrə yoxlanılır). Körpələr evində peyvəndlər uşağın inkişaf tarixində 
(forma  112),  uşaq  bağçasında  -  uşağın  fərdi  vərəqində  (forma  26),  eləcə  də  profilaktik  peyvəndlər 
vərəqində (forma 63) qeyd edilir. 

1 nömrəli Bakı  Tibb Kolleci 
173 
Fənn: Epidemiologiya 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
MÖVZU 17 
 
 
Məktəbdə aparılan əksepidemik iş 
 
Dərsin məqsədi: 
Ümumtəhsil məktəblərində aparılan əksepidemik tədbirlərin öyrənilməsi. 
Dərsin planı: 
1.  Məktəblərdə aparılan profilaktik və əksepidemik tədbirlərin kompleks məsələsinin müzakirə 
edilməsi. 
2. Sanitar müayinə məqsədi ilə məktəbin binasının və məktəb sahəsinin ərazisinə, bufet və ayaqyolları 
da daxil olmaqla yoxlanması. 
3.  Həkim otağının ləvazimatı  ilə tanışlıq, peyvənd işinin yoxlanması, məktəbin tibbi sənədlərinin 
öyrənilməsi. 
Dərsin qısa məzmunu - 
Şəhərlərdə məktəblilərə tibbi xidmət üçün 2500 nəfərə bir həkim və 
600-800 nəfər şagirdə bir tibb bacısı ayrılır. Kənd yerlərində tibbi xidmət məktəbin yerləşdiyi ərazidə 
olan  tibbi  məntəqə  və  xəstəxananın  personalına,  800-1000  nəfər  məktəbliyə  sahə  həkiminin  nəzarəti 
altında işləyən bir feldşerə həvalə edilir. 
Tibb işçiləri məktəbə ilkin daxil olan uşaqların müayinəsini dərslər başlamazdan əvvəl aparırlar. Bu, 
əvvəla, 1-ci sinfə gedən uşaqlara, eləcə də digər məktəblərdən köçürülən şagirdlərə aiddir. Bəzi hallarda 
müayinəyə  poliklinikanın ixtisaslı həkimlərini də  cəlb edirlər. Müayinənin nəticələrini məktəblinin şəxsi 
vərəqində yazırlar. 
Məktəbdə dərslər başlayana qədər tibb işçiləri yoluxucu xəstəliyi  olan  məktəblilər haqqında,eləcə 
də  xəstə  ilə  təmasda  olan  uşaqların  məktəbə  buraxılma  müddəti  (tarix  göstərməklə)  haqqında  olan 
məlumatı GEM-dən almalıdır.Sonralar 1-4-cü, 9-cu və 11-ci sinfin  şagirdləri helmintlərə görə müayinə 
olunmalıdırlar. Məktəblilərin müayinəsi şəhərlərdə kvartalda bir dəfə, kənd yerlərində isə yarım ildə bir 
dəfə aparılır. 
Mantu reaksiyasına görə uşaqları hər il müayinə edirlər.Bütün bu məlumatları məktəblinin şəxsi 
vərəqəsinə yazırlar. 
Tədris ilinin əvvəlində məktəbin bufet işçilərinin tibbi müayinədən keçdiyini yoxlamaq lazımdır. 
Pedaqoji personal vərəmə görə (işə qəbul edildikdə, sonra isə yarım ildə bir dəfə), eləcə də dəri- zöhrəvi 
həkimin müayinəsindən keçirlər (işə qəbul edildikdən sonra və sonralar ildə bir dəfə). 
Yoluxucu  xəstəliyi  olan  məktəblilərin  vaxtında  üzə  çıxarılmasında  vacib  tədbir  dərsə  gəlməyən 
bütün məktəblilərin dəqiq qeydiyyatının aparılması və gəlməməyin  səbəbinin  aydınlaşdırılmasıdır. Bəzi 
hallarda patronaja müraciət edirlər. Üç gün və daha çox dərsə gəlməyən məktəbliləri müalicə həkiminin 
icazəsi ilə dərsə buraxırlar. Yoluxucu xəstəliyin qeydiyyatını aparırlar. 
Peyvənd  təqviminə  əsasən  məktəblilər  difteriya,  vərəm,  qızılca  və  tetanus  əleyhinə,  göstəriş 
olduqda  isə  qarın  yatalağı,  tulyaremiya  əleyhinə  peyvəndlərə  məruz  qalırlar.  Peyvəndlər  haqqında 
məlumat  “Profilaktik  peyvəndlər    vərəqində”,  “Məktəblinin  fərdi  vərəqində”  yazılır.  Məktəbin  tibb 
işçilərinin  peyvənd  alətləri  olmalı  və  onlar  bakterial  preparatların  düzgün  saxlanmasını  təmin 
etməlidirlər. 
Məktəbin tibbi personalının işində məktəblilər, eləcə də valideynlər arasında  sanitar-maarifi işinin 
aparılması vacib yer tutur. Tibb işçilərinə kömək məqsədi ilə məktəbdə sanitar aktivləri formalaşdırılır və 
siniflərdə  sanitar  məntəqələri  təşkil  edilir.  Tibbi  MÖVZUlara,  eyni    zamanda  yoluxucu  xəstəliklərin 
profilaktikasına  aid  məktəblilər  və  valideynlər  üçün  mühazirə  və  söhbətlər  keçirirlər.  Əyani  vəsaitin 
köməyi ilə təbliğat aparırlar. Məktəbin kitabxanası geniş yayılmış tibbi ədəbiyyatla təchiz olmalıdır. Bu 
tədbirlərin  aparılmasında  məqsəd  uşaqların  məktəbdə  düzgün  sanitar-  gigiyenik  vərdişlərin  əldə 
edilməsinə nail olmaqdır.