Mühazirə MÖvzu 1 Fəlakət təbabəti və Mülki Müdafiə tibb xidmətinin tə şkili, quruluşu, fə nni, vəzifələri MÖvzu 2

Fənn: Hərbi tibbi hazırlıq və fəlakətlər təbabəti 
 
92
MÖVZU 45
 
Sosial fəlakətlər 
Zəlzələlər, vulkan püskürmələri, daşqınlar, tufanlar, qar uçqunları və digər təbii fəlakətlərlə 
yanaşı sosial fəlakətlər də mövcuddur. 
Sosial fəlakətlər aşağıdakı kimi təsnif olunur: 
1. Epidemiyalar 
2. Müharibələr 
3. Aclıq 
4. Terrorizm 
5. İctimai asayiş pozğunluqları 
Epidemiyalar yoluxucu xəstəliklərin sürətli və geniş yayılaraq böyük əraziləri əhatə etməsi 
nəticəsində baş verir. Epidemiyanın yayılması üçün əlverişli şərait olduqda o digər rayonları da əhatə 
edir. İmmunizasiya üçün vasitələr olmadıqda, əhalinin miqrasiyası və sıx toplanması, yerli 
antisanitariya şəraiti və əsasən də təbii fəlakətlər, müharibə və aclıq kimi sosial faktorlar 
epidemiyaların inkişafına gətirib çıxarır. Dünyada müharibələr insanlar tərəfindən törədilən ən dəhşətli 
fəlakətdir. Müharibələr nəticəsində kütləvi insan təlafatı, eləcə də müxtəlif ―yatmış‖ infeksiyaların, 
epidemiyaların oyanması üçün şərait yaranır. 
II Dünya müharibəsinin dəhşətləri hələ indi də yaddaşlardan silinmir. İndi isə daha çox dağıntı, 
insan tələfatına səbəb olan kütləvi qırğın silahları (biloji, nüvə silahları) mövcuddur. Hələ 1945-ci ildə 
ABŞ tərəfindən Naqasaki və Xirosimo adalarına atılan nüvə silahının törətdiyi dəhşətləri bu gün də 
yenidoğulan körpələr yaşayır. Belə ki, müharibələrin törətdiyi acınacaqlı vəziyyət müharibə bitdikdən 
sonra da uzun illər davam edir. Dağıdılmış ərazilərdə işçi qüvvəsinin çatışmaması, əkin sahələrinin, 
heyvandarlığın, meşələrin, çayların yararsız hala düşməsi, sakinlərin kütləvi aclıqla qarşılaşmasına 
səbəb olur. Əhalinin lazımi səviyyədə qidalanmaması müxtəlif xəstəliklərin baş verməsinə səbəb olur. 
Azərbaycanın 20% torpaqlarının üzdən iraq qonşularımızın işğalı altında olması bu günün 
acınacaqlı faktıdır. Elan olunmamış müharibə nəticəsində nə qədər dinc əhali – körpə uşaqlar, qadınlar, 
yaşlılar, gənclər itirildi. Bu da böyük sosial fəlakətdir. 
Evsiz – eşiksiz, lakin sağ qalan sakinlər isə çadır şəhərciyində ağır vəziyyətdə yaşayır. Bu bütün 
Azərbaycan xalqının fəlakətidir. 
XX əsrin dəhşətli bəlalarından biri də terrorizmdir. Terror da bilavasitə dinc əhalinin məhvinə 
yönəldilən qisas vasitəsidir. ABŞ-da törədilən (2001-ci il 11 sentyabr) terror aktı ABŞ-ın ticarət 
binalarının tam dağılması və minlərlə əhalinin ölümünə səbəb oldu. Dünyanın ―güc‖ ölkəsi bu 
fəlakətdə öz ölkəsinin vətəndaşlarına demək olar ki, heç bir yardım göstərə bilmədi. 
Azərbaycan Respublikası da erməni terrorçularının törətdikləri belə aksiyalardan dəfələrlə 
əziyyət çəkib. Qarakənd səmasında vertolyotun vurulması, Ermənistanda zəlzələ zamanı kömək üçün 
gedən təyyarənin partladılması, metronun Ulduz, Nərimanov, 20 Yanvar stansiyalarında törədilən 
terror aktları buna misaldır. Piketlərin, mitinqlərin keçirilməsi zamanı ictimai asayiş pozğunluqları baş 
verə bilər. Bu zaman toqquşma olduqda əhali arasında zədələnmə müşahidə olunur. 
Yuxarıda göstərilən sosial fəlakətlər insanların sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Fəlakətin 
formasından asılı olaraq həmin şəxslərə yardım göstərilir. 
Epidemiyalar zamanı infeksiyanın növündən asılı olaraq müalicə və profilaktik tədbirlər görülür. 
İnfeksiyanın yayılmaması üçün peyvəndlər aparılır. Hissəvi və tam sanitar təmizliyin və dezinfeksiya 
işlərinin aparılması məcburidir. 
İnsanların kütləvi keçirdiyi aclıq aksiyası da sosial fəlakətdir. Son vaxtlar belə aksiyalara tez-tez 
rast gəlinir. Belə hallarda tibb işçilərinin üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Aclıq zamanı insan 
orqanizminin müqaviməti aşağı düşür. Bu da xəstəliklərin baş qaldırması üçün şərait yaradır. Bu 
zaman xəstələrin qan təzyiqi ölçülür, qanəvəzedicilər, 5% qlükoza məhlulu, parenteral qidalar venaya 
yeridilir. Bu xəstələrə birdən – birə ağır həzm olunan yeməklər vermək olmaz. 
Ümumiyyətlə, bir sıra sosial fəlakətlərin qarşısını insanlar özləri ala bilərlər. Bu onların 
vətəndaşlıq borcudur. 

---