Mühazirə toplusu Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

9.4 Havanın təmizlənməsi. 
Əgər hava boru xəttində olan korroziya məhsulu ilə, tozla, pasla (okalina), 
yağ damcıları ilə çirkli olarsa, hərəkət və kompensasiya vaxtı statistik elektrik 
yükü yaranır. Böyük miqdarda elektrik yükünün yığılması nəticəsimdə yaranan 
qığılcım qaz qarışığının alovlanmasına, yağ dumanının və ya hisin (naqar) əmələ 
gəlməsinə səbəb olur. Ona görə də kompressor və boru kəmərləri yerlə birləşdirilir 
(torpaqlama).

---

Sürtkü yağına toz qoparaq hisi artırır ki, bu da qəza və partlayış vermə 
ehtimalını artırır. Sorulan hava və ya qaz tozdan parça süzgəclər (sukna, fetrovlu), 
xüsusi nasadkalı süzgəclər, keramik süzgəclər və digər süzgəclər vasitəsilə 
təmizlənir. Qəza hallarının qarşısını almaq üçün dövri olaraq kompressorun daxili
hissəsi və boru kəmərləri sabunlu su ilə yuyulur. Ən yaxşı yuyucu maddə 2-3%-li 
sulfanol məhluludur. 
9.5 Kompressorların quraşdırılması, armaturlar, layihələr
. 
Təzyiqin işçi həddindən çox artması və bunun nəticəsində qəza hallarının 
çoxalmasının qarşısını almaq üçün kompressorun hər pilləsindən sonra qoruyucu 
klapan və manometr qoyulur. Təzyiq artdıqda qazın artıq miqdarı kompressorun 
korpusunda və yaxud “şuntovoy” hissəsində qoyulmuş qoruyucu klapan vasitəsilə 
kompressorun soran hissəsinə qayıdır. Qazın sərfi azaldıqda və ya kəsildikdə 
kompressor avtomatik olaraq “öz-özünə işləmə” sisteminə qoşulur. Hava 
kompressorlarında və sıxılmış hava akkumlyatorlarında açıq tipli qoruyucu 
klapanlar işlənir ki, bu da artıq havanı atmosferə buraxır. 
Kompressorun və privodların (ötürücülərin) hərəkətli hissələri çəpərlənir. 
Fırlanan hissəsi (dirsəkli valı və s.) tarazlaşdırılır ki, bu da silkələnmənin 
qarşısını alır. Hər pillədən sonra maye qaz üçün kondensator-soyuduşu və 
seperator-ayırıcı qoyulur. Hər pillə manometr, termometr və qoruyucu klapannla 
təchiz edilir. 
Kompressor və qazüfürücülərdə hava sorması çox böyük təhlükə yaradır. 
Bu sormanın qarşısını almaq üçün kompressorun sorma xəttini qaz tutumundan 
istifadə etməklə qazın təzyiqini bir qədər artıq saxlayır. Buraxılmazdan əvvəl 
sistem təsirsiz qazla üfürülür. Kompensasiya olunmuş qaz sistematik olaraq
oksigenə görə təhlil -analiz olunur. Bunun üçün fasiləsiz işləyən avtomat 
cihazlardan istifadə olunur. Cihazın işi qazın yanmasından alınan istilik effektinin 
ölçülməsinə ancaq oksigen üçün xas olan mqanitlik xassəsinin təyininə əsaslanır. 

---

Oksigenin təyini üçün eləcədə siqnqledici və özüyazıbqeydedən mexanizmlə təchiz 
edilmiş fotokalorimetrik və akustik qaztəhliledicilər-qazanalizatorlardan istifadə 
olunur.
Sorma xəttində təzyiq düşərkən, qaz tutumunda qazın miqdarı buraxıla bilən 
normadan aşağı olarkən, temperatur və təzyiq qidalandırıcı (naqnetatel) xəttində 
artarsa və oksigenin miqdarı çoxalarsa, kompressor avtomatik “siqanal” verməklə 
dayanmalıdır. 
Oksigen sıxan kompressorlar sürtkü yağı düşməsindən etibarlı mühafizə 
olunmalıdır. Bunun üçün slindrlə sürüşkən (polzun) arasında yağgötürən həlqəli 
bufer qutuları qoyulur. Porşeni xüsusi kipləşdiricilərlə fibrli” manjetlərlə təchiz
edir, qliserinli su ilə yağlayırlar. 
Asetilen sıxan kompressorlarda təhlükəsizlik porşenin yavaş sürəti ilə (0,7-
0,9 m/s artıq olmayan), etibarlı soyutmaqla (qidalandırıcı xəttində temperatur 
50
0
C-dən yuxarı olmur) təmin olunur. Misli asetilenin əmələ gəlməməsi, 
bununlada partlayış baş verməsinin qarşısını almaq üçün armatur və nəzarət 
cihazlarının misdən, gümüş və gümüşlü misdən hazırlanması məsləhət 
görülmür. 
Kimya sənayesində bəzən porşenli kompressorlar əvəzinə aşağı təzyiqli 
mərkəzəqaçma potasiyalı-suhəlqəli kompressorlardan istifadə olunur. Onlar az 
təhlükəlidirlər. Suhəlqəli (vodokolsevıe) kompressorlar nəmli və aqressiv qazların
sıxılması üçün də yararlıdırlar. Belə kompressor və nasosların faolitdən və digər 
korroziyaya davamlı materiallardan hazırlanmış konstruksiyaları vardır. Xlor 
qazının sıxılması üçün rotasiyalı kompressorlardan istifadə olunur. Maye həlqə 

---

kimi qatı sulfat turşusundan istifadə olunur. İşçi məsaməni dolduran maye 
hidravlik zatvor yaradır və aparıcı hermetik (kip) soyuducuda soyudulur. 
20m
3
/dəq. –dən yuxarı məhsuldarlıqlı hava kompressorları ayrı və ya 
yanında bir mərtəbəli yanmayan materiallardan tikilmiş və qaldırıcı mexanizmlərlə 
təchiz olunmuş, yüksəkliyi 4m-dən az olmayan binalarda yerləşdirilir. Belə 
binaların damının ğrtüyü yanmayan və yüngül-atılan materialdan edilir. Pəncərə, 
qapı, divar örtüklərinin sahəsi 1m
3
, kompressor binasının sahəsi isə 0,05m
2-d
ən az 
olmamalıdır.
Bufer həcmləri (akkumlyatorlar, pessiverlər) binadan kənarda açıq havada 
qoyulur. Onlar qoroyucu klapanla təchiz edilir. Kompressor ilə bufer həcmi 
arasında əks klapan üoyulur. 
Kompressorlara xidmət etmək üçün xüsusi hazırlıq keçmiş, imtahan vermiş və 
uyğun vəsiqə almış maşinistlərə icazə verilir.