Dolayı meyarlarla qiymətləndirmə geosferin (təbii mühitin komponentlərinin) müasir vəziyyətini həm-hüdud (yanaşı) mühitin (atmosfer və torpaq, atmosfer və bitki örtüyü və s.) qiymətləndirilməsi meyarı vasitəsilə qiymətləndirməyə kömək göstərir.
İndikator (indiqasiya) meyarı ilə qiymətləndirmə bir qayda olaraq bu və ya digər geosferin ümumi vəziyyətini göstərir.
Qiymətləndirmənin birbaşa (bilavasitə) meyarı. Hava hövzəsinin çirklənmə vəziyyətinin əsas meyarı insanın sağlamlığına mənfi təsir göstərən zərərli maddələrin Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən təsdiq olunmuş yol verilən konsentrasiyanın ölçüsü hesab edilir.
Bütün mənbələrdən atmosferə atılan çirkləndiricilər tərəfındən dəyən iqtisadi ziyan ümumiləşdirilmiş hesabat düsturu ilə belə təyin edilir.
Zatm = K• T • f • M
burada K - sabit əmsaldrr. O, qiymət dəyişməsindən asılıdır və dəyişə bilər, manat/şərti ton; T - nisbi təhlükəlilik əmsalıdır və sahənin xüsusiyyətindən asılı olaraq götürülür. Kurort və qoruq sonaları üçün 10, şəhərətrafı və istirahət zonaları üçün 8, meşələr üçün 0,2 - 0,0025, əkin sahələri üçün 0,25, bağlar üçün 0,5 götürülür.
F - ölçüsüz əmsaldır və hissəçiklərin atmosferdə yayılma istiqamətindən asılıdır. Onun qiyməti hissəciklərin çökmə sürətindən, yer səthindən olan hündürlüyündən, və temperaturundan asılıdır. Çökmə surəti 1-20 sm/san. olduqda f=0,89-4 sm/san, az olduqda isə f= 1-0,08 götürülür. M - mənbədən bir ildə atılan çirkləndiricilərin kütləsi, şərti ton/il.
Atmosferə atılan çirkləndiricilərin kütləsi (M) belə hesablanır:
burada N - Çirkləndiricilərin ümumi sayı;
Aı - i növü üçün hissəciyin nisbi aktivliyinin ölçüsüz göstəricisidir və dəm qazı üçün 1, kükürd anhidridi üçün 22, hidrogen sulfid üçün —54,8, tozlar üçün 100 və s. götürülür.
mi - i növlü zərərli tullantının illik kütləsi, ton/il
Dostları ilə paylaş: |
