Mühazirələrin icmalı Bakı -2023 «Əməyin iqtisadiyyatı» fənninin proqrami

10.2.Əmək haqqı forma və sistemlərinin tətbiqi şərtləri
Müəssisədə əmək haqqının forma və sistemlərinin seçilməsi zamanı bir sıra tələbləri nəzərə almaq lazımdır. Bu tələblər şəkil 8.2-də göstərilmişdir.



Əmək haqqının forma və sistemlərinin seçilməsinə tələblər




Əmək haqqı sistemi hər bir içidə öz işini daim yaxşılaşdırmaq, işdə təşəbbüs göstərmək üçün maddi maraq yaratmalıdır

Əmək haqıı sistemi sərf olunan əməklə onun nəticəsi əsasında obyektiv nəzarətin qoyulmasına imkan verməlidir

Əmək haqqı ilə əmək sərifi arasındakı əlaqənin hər bir işçi üçün aydın olması üçün əmək haqqı sistemi sadə halda qurulmalıdır

S göstərmək

in

10.2. Əmək haqqının forma və sistemlərinin seçilməsinə tələblər

Əmək haqqının iki forması vardır: işəmuzd əmək haqqı və vaxtamuzd əmək haqqı.

İşəmuzd əmmək haqqının aşağıdakı formaları vardır:
-müstəqim və qeyri-müstəqim əmək haqqı sistemi;
-mütərəqqi-işəmuzd əmək haqqı sistemi;
-mükafatlı-işəmuzd əmək haqqı sistemi;
-akkord işəmuzd əmək haqqı.
Vaxtamuzd əmək haqqının aşağıdakı formaları vardır:
-müstəqim vaxtamuzd əmək haqqı;
- mükafatlı vaxtamuzd əmək haqqı.
Şəkil 10.3-də işəmuzd əmək haqqı formasının tətbiq olunma şərtləri göstərilmişdir.



Əməyin normalaşdırılmasının mümkünlüyü, sadəliyi, hasilatın uçota alına bilinməsi



İş yerində əmək məhsuldarlığını, istehsalın həcmini sürətlə artırmaq zərurəti

İstehsal olunan məhsulun həcminə fəhlənin fəal təsir edə bilmə imkanı





İşəmuzd əmək haqqı formasının tətbiq olunma şərtləri




İş vaxtı itkilərinin aradan qaldırılmasına imkan verən müvafiq əməyin təşkili

Məhsul istehsalında fəhlənin son əmək nəticələrinin əks oluna bilməsi

Şəkil 10.3. İşəmuzd əmək haqqı formasının tətbiq olunma şərtləri

Şəkil 10.4-də vaxtamuzd əmək haqqı formasının tətbiq olunma şərtləri göstərilmişdir

Vaxtamuzdçu fəhlə tərəfindən işlənmiş iş vaxtının uçota alınması və ona nəzarət



İcra edilən işin məzmunu, fəhlənin hüquq və vəzifələri dəqiq müəyyən edildikdə

Mükafatlandırılan fəhlələr üçün xidmət normasının və say normativlərinin dügün müəyyən edilməsi





Vaxtamuzd əmək haqqı formasının tətbiq olunma şərtləri


Fəhlələr üçün tarif dərəcələrinin düzgün verilməsi

Mükafatlandırma amilləri və göstəricilərinin düzgün müəyyən edilməsi

Şəkil 10.4. Vaxtamuzd əmək haqqı formasının tətbiq olunma şərtləri